следующая тема »

[26 Апрель 2024, 00:21:13]

Новости, реклама:

[26 Апрель 2024, 00:21:13]

Новости, реклама:

[Licvin]

Літва ў розныя часы азначала розныя паняцці. Для Міцкевіча Літва - гэта адно, у пачатку 13 ст. - другое, у 14 - 15 ст. - трэцяе. Ёсць літва ў этнічным сэнсе *балцкае племя* і у палітыка-геаграфічным (сюды тая ж Навагрудчына ўваходзіць).

Давайце тады ужо канкрэтызуем.

У 13 ст. Гародня і Новагародак - Літва. (Чытаем рускія і нямецкія летапісы). Прычым - Навагародак і Гародня - 'это Літовское всё', гэта найбуйнейшыя палітычныя і культурныя цэнтры, наймацнейшыя крэпасці, рэзыдэнцыі князёў, сталіца Літвы.

У 14-15 ст.ст. Навагародак і Гародня - Літва. Болей - не просто нейкая частка, а Уласна Літва, цэнтар Літоўскай Мітраполіі ды г.д.

У 19 ст. (часы Міцкевіча) Новагародак і Гародня - Літва. Самая непасрэдная, карэнная Літва, так мілая эрцу паэта.
Таксама у 19 ст. Новагародак і Гародня - Літва палітычная. Гэта Літоўскія губерніі Расійскай Імперыі, Літоўскае княства - пры Напалеонаўскай адміністрацыі.

 

[britun]

mg]
Добавлено: 17 Февраль 2011, 21:16:35     Прабачце, калі ласка, падкажыце як перанесці карту сюды.

[Licvin]

Прабачце, калі ласка, падкажыце як перанесці карту сюды.

Вы хочаце вывесіць мапу, якую маеце у вашым кампутары? Я звычайна карыстаюся гэтым сайтам - http://www.radikal.ru/

[britun]

Историческая территория расселения ятвягов до сих пор вызывает споры. Например, вот как она выглядит на нижеприведённой карте:



http://radikal.ru/F/s42.radikal.ru/i097/1102/eb/c5af8f00a176.jpg.html

[Licvin]

Историческая территория расселения ятвягов до сих пор вызывает споры. Например, вот как она выглядит на нижеприведённой карте:

Карта схематичная и очень даже спорная   , как по ятвягам, так и по другим народам.

Очень приблизительно ареал ятвягов указан верно - от Побужья до Больших Mазурских озёр.

Но
- к терр. исторической Ятвязи ( до Волынской экспансии) можно отнести не куцый кусочек Побужья, а всё первоначальное  Подляшское воеводство Литвы - Берестье/Каменeц/Кобрин/Мельник/Дорогичин/Бельск и пр.

-Гродно ну никак не сидело на границе, Ятвязь находилась несколько западнее. Собственно западная граница Городенского повета Литвы может приблизительно указать северо-восточные границы Ятвязи.
Либо - весь Гродненский повет надо отнести к терр. доминирования ятвягов  

- Очень сомнительно, что северная граница ятвягов была так далеко и проходила по Нёману.
И вообще Судова и Ятвязь, похоже, - разные народы. Судовы жили между жамойтами и ятвягами.

В любом случае и на право- и на левобережьи Нёмана в районе Ковно жили Жамойты, а не Ятвяги.

- Визна - один из центров ятвягов, на этой карте он раположен почтина западной границе, что маловероятно. Граница очевидно проходила  западнее .

И ты ды.  

[britun]

Шаноўныя БЕЛАРУСЫ! Віншую вас з нагоды сусветнага дня РОДНАЙ МОВЫ. Роднай — значыць любімай, дарагой, самай-самай...
Беларусам многія могуць пазайздросціць: у спадчыну нам засталася па-сапраўднаму ўнікальная мова. Паводле даследаванняў ЮНЕСКА, беларуская мова з’яўляецца самай мілагучнай пасля італьянскай. Магчыма, для кагосьці будзе адкрыццём, што беларуская мова — адна з самых багатых у свеце. І калі ў літаратурнай мове налічваецца дзесьці 250—500 тысяч слоў, то ў дыялектнай — каля двух мільёнаў! Акрамя таго на тэрыторыі Беларусі існуюць сотні гаворак. Беларуская мова з’яўляецца самай старажытнай са славянскіх – гэта мова арыяў.  Яна самая мілагучная, багатая, жывая, песенная і старажытная... Ёй няма роўных у свеце ні па разнастайнасці мелодый, ні па іх самабытнасці. Багаты шэраг эпітэтаў і характарыстык. Беларуская мова заслугоўвае таго, каб яе любілі і на ёй гаварылі.
«Не русí, а то выганюць з Беларусі»

[Licvin]

Паводле даследаванняў ЮНЕСКА, беларуская мова з’яўляецца самай мілагучнай пасля італьянскай.

Цырк на дроце.
Недзе я ўжо чуў падобнае - 'На свеце ёсць толькі дзьве вялікія мовы...'

Цяпер, пасля гэтага дужа навуковага даследвання, усім 6 міліярдам носьбітам немелагучных    моваў трэба засіліцца ад пачуцця уласнай непаўнавартасці...

[britun]

Цяпер, пасля гэтага дужа навуковага даследвання, усім 6 міліярдам носьбітам немелагучных    моваў трэба засіліцца ад пачуцця уласнай непаўнавартасці...

Шаноўны Licvin, ад пачуцця ўласнай непаўнавартасці, трэба збавіцца, перадусім, нам. Сведчанне асіміляцыі натуральна бачыцца у тым, што чалавек лічыць сваей роднай мовай не мову свайго народа, а нейкую іншую. 
Па прычыне адрозненняў у статусе рускіх і беларусаў у Расейскай імперыі, рускія ўсведамлялі сябе народнай асновай дзяржавы, у той час калі этнічная самасвядомасць беларусаў падаўлялася. Рускім надаваўся статус”дзяржаўнага народа” (формула Александра ІІІ), галоўнага і аб’ядноўваючага народа імперыі.  Гэтую думку актыўна выкарыстоўвалі і савецкія прапагандысты.
Дарэчы кажучы, толькі ў Беларусі не назіраецца пераходу ад імперыі, неад'емная частка якога – перамены ў нацыянальнай гістарыяграфіі.

[Licvin]

Па прычыне адрозненняў у статусе рускіх і беларусаў у Расейскай імперыі, рускія ўсведамлялі сябе народнай асновай дзяржавы, у той час калі этнічная самасвядомасць беларусаў падаўлялася.

Здаецца усё было дакладна наадварот. 

 У Расійскай Імперыі і велікаросы і маларусы і беларусы лічыліся адной  , прычым менавіта 'кіруючай'    нацыяй. Рускімі.

І заходнерусізм, нашчадкамі якога сталі стваральнікі БНР і БССР - першых у сусветнай гісторый Бела-Рускіх дзяржаўных утварэнняў, - быў менавіта Расійскім, імперскім праектам.

Праблема ў тым, што Ліцвіны, паводле адноснай блізкасці моваў ды пануючаў рэлігіі (Вунія, якая была знішчана ў 1839 годзе мела 'рускую' /Кіеўскую царкву, нашчадкам якой лічыла сябе і маскоўская царква)  былі залічаны імперыяй ў Рускія.
 А тысячагадовая Літва на нашай зямлі Імперый выпальвалася ды выштурхоўвалася у суседнія краіны.

[DEEP]

Дарэчы кажучы, толькі ў Беларусі не назіраецца пераходу ад імперыі, неад'емная частка якога – перамены ў нацыянальнай гістарыяграфіі.

+1! Ну не вижу я чтобы предпринимались хоть какие-то шаги в нашем государстве для повышения нац. самосознания, осознаваняи что мы не русские, а беларусы. А ведь уже скоро 20 лет текущей власти. Впору медали и значки делать, какие были в СССР(смотрите аватарку ;- )

[Licvin]

мы не русские, а беларусы.

Ну так власть и идеология неустанно повторяет, что "Мы-Белорусы".
просто белорусы по определению -  Белые Русские. Из Бело-Руссии.

Также как Русские - Малоруссы, Новороссы и Великороссы. Даже есть такой виртуальный зверь как Чёрноруссы, по мнению адептов панрусизма обитавшие в Гродно и Новогрудке.
 
Так что на власти грех обижаться. Наши Русы согласно белорусской идеологической доктрине  отличаются от прочих Русов. Они даже не просто  Белые, а "Русские со знаком качества", как заметил Первый Президент независимого Бело-Русского государства.

Всё в рамках БелоРусской идеи, которая впервые появилась в виде Западно-русизма 19 века  и термин "БелоРусы" вполне соответствует содержанию. 

Добавлено: 21 Февраль 2011, 23:38:40Пользуясь случаем хочется также напомнить, что в русском языке не существует слова "белАрусы", но есть слово "белорусы".

И от замены буквы О на противоречущую элементарным нормам русского языка А смысл названия "Белые Русы" (Белые Русские) никак не меняется. 

[DEEP]

Если вдаваться в такие ньюансы, то надо Беларусь переименовать в Литву. А если дальше вдаваться то и Крывичы и т.п.
Несколько сот лет последней истории сделали нас белАрусами, и списывать их со счетов нельзя, а вот настоящую историю можно менять, только это вопрос уже не истории, а политики.

[Licvin]

Если вдаваться в такие ньюансы, то надо Беларусь переименовать в Литву.

А если не вдаваться   , то  быть и далее белыми русскими и окончательно слиться с "братским славянским народом"  под водочку "Бульбаш" и садомазохистский хит "Моя Бела Раша - страна Бульбаша".
Либо быть поляками, что выбрали для себя многие литвины-католики. Потому что быть "бело-Русином , являлось и является нонсенсом   для католика.

Собственно часть белорусов уже прошла эту точку "невозврата". Это люди, которые считают себя  "тоже русскими" и основой мировозрения которых является, соответсвенно  "русскость",  культурной  столицей - Москва и пр.

  Та часть, которая не может принять "бульбашизма" -  позиционирует себя не белыми русскими, а литвинами.

Уже наше поколение наблюдает крах "белорусской идеи" по всем направлениям и естественный выбор  между Литвой и Белой Россией. Третьего пути просто не существует, независимо от правописания слова "Бело(а)рус".

...


"Это моя Беларусь,
 я же бульбаш и я этим горжусь,
очень горжусь" - конючит белоРусская звезда эстрады.
И тоже-русские в зале машут флагами в приступе бульбашского патриотизьма...  

[britun]

Прабачце, калі ласка, можа вернемся да нашай тэмы - пра Яцвезь. Брэстчына і Гародзеншчына знаходзіцца на землях былой Яцвезі. З таго, што дайшло да нас, мне падаецца, надта цікавы быў народ, гэтыя ЯЦВЯГІ. І Уладзімір Манамах іх не змог падначаліць і перамагчы. Ды і другім, на той час, вельмі моцным княствам і дзікім ордам Батыя яны былі не па зубам. Тры стагоддзі з усіх старон на яцвягаў нападалі а цалкам заваяваць не здолелі.
 Зусім нядаўна даведаўся, што падчас панавання Александра Неўскага, яцвягі начале з князем Ердзівілам дашлі да Ноўгарада, горад захапілі, тры дні грабілі ды шмат палонных узялі.  З гісторыі ведаем, што Ноўгарад да гэтага і пасля гэтага ніколі не маглі захапіць ворагі. Пэўна таму, каб не падважыць веліч Аляксандра Неўскага рускія гісторыкі, ды гісторыкі сталінскай школы нібыта ў рот вады набралі ды пра яцвягаў не ўспаміналі. Як бы там ні было, а многія з нас, маюць у сябе яцвяжскую кроў. Калі б у другіх народаў былі такія мужныя продкі, пэўна яны б імі ганарыліся ды процьму гістарычны кніжак напісалі.

[Licvin]

Як бы там ні было, а многія з нас, маюць у сябе яцвяжскую кроў. Калі б у другіх народаў былі такія мужныя продкі, пэўна яны б імі ганарыліся ды процьму гістарычны кніжак напісалі.

Анатоль Сыс
ПАМЯЦЬ ПРА ЯЦЬВЯГАЎ  
 

                           ...ані табе мовы,
                            ані табе сьцяга...
                             памяць пра яцьвягаў –                           
                            помста за яцьвягаў...


Выстудзілі хату...
Памяць адубела...
бы яцьвяг кудлаты –
шэрая кудзеля.

Кашляе крывёю
выстылая хата...
страшна... за сьпіною
здань – яцьвяг кудлаты.

Азірнуся тройчы: вочы...
літасьць просяць.
Белы ветах ноччу
зоркі ў небе косіць.

I галосяць зьнічкі
над пустою хатай...
Ветах – сэрп крывіцкі...
...кроў... яцьвяг кудлаты.

Азірнуся: вочы!
Гэта ж вочы брата!
...Мала зорак ноччу
над маёю хатай.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


I галосяць зьнічкі,
па жывых галосяць,
гэта люд крывіцкі
чорны ветах косіць.
 
 

[britun]

Но это еще не все. Вот еще один Борейко - возможно, что тот же самый.
Еще одна цитата. Кастусь Тарасав. Пагоня на Грунвальд:

ГОД 1410
Смаленск. Вадохрышча
На куццю намеснік Васіль Барэйкавіч у вялікім пакоі палаца варажыў, як варажыў у гэты час увесь Смаленск. Утаропіўшыся на сэрцападобны агеньчык свечкі, Барэйкавіч чакаў з'яўлення ў полымі нейкага знака, які ўсё праясніць і здыме трывогу. Свечка аплывала, нарэшце агеньчык затрапятаў сінімі промнямі ў лужыцы воску. Тады Барэйкавіч запаліў новую свечку. Звычная маркота ахапіла яго. Намеснік ведаў прычыну сваёй маркоты - ён нудзіўся ў Смаленску, за шэсць гадоў намесніцтва горад стаміў яго.
Цяпер ужо рэдка здараліся дні, калі Барэйкавіч, уваходзячы ў гэты пакой, дзівіўся: няўжо гэта ён, Васіль Барэйкавіч, ходзіць па тых самых масніцах, па якіх смаленскія князі хадзілі, глядзіць у тыя ж самыя вокны, што і яны, прымае ўдзельных князёў у тым жа пакоі, дзе яны іх прымалі. Але вось нікога з іх няма на свеце, а ён прыбыў з Ашмянаў у Смаленск, пастаўлены сюды Вітаўтам трымаць парадак. Так, казаў Барэйкавіч сабе, не падмануўся ён у князі Вітаўце, калі цярпеў разам з ім усе бедствы выгнання, уцёкаў, рызыку сутычак. Большай узнагароды князь даць не можа. Дзе намеснічае? У старажытным горадзе, у вялізным княстве, там, дзе цесць Вітаўта ўладарыў, дзе ва ўдзелах Рурыкавічы сядзяць і вымушаны яго слухаць.
А што Рурыкавічы? Прыгнуліся пад татарамі ўсе Рурыкавічы. Любяць сябе падвысіць, старажытнасцю роду ўласную слабасць засланіць. Дык і ён за іх ніколькі не ніжэйшы. І бацька, і дзед яго, і прашчур зваліся Барэйкі. І былі Барэйкі яцвяжскія князі, свае дружыны мелі, і свае канюшыя падводзілі ім коней. І саромецца яцвягам няма падставы, з чатырох бакоў іх высякалі захопнікі, але не скарылі, і   яцвягі  даніну ворагу не давалі, як Рурыкавічы татарам паўтараста гадоў. Не зніклі Барэйкі, і пры ім род не занікне. Ці даўно ашмянскае намесніцтва атрымаў, а цяпер Смаленск ад імя князя Вітаўта трымае. Валадарылі тут смаленскія князі, цяпер яцвяжскага роду князь сядзіць. Вядома, Барэйкі не Гедзімінавай былі моцы, але вось Вяземскаму ці Дарагабужскаму ў гэтым палацы ніколі не сесці, ім сюды толькі па справе можна ўвайсці, калі паклічуць.
Полный текст http://www.lib.by/tarasau/hrunvald.html

[britun]

На тэрыторыі Пружанскага раёна шмат імёнаў, якія расказваюць аб падзеях мінулага. Калі абапірацца на дадзеныя спецыялістаў, можна сказаць, што найбольш даўнімі сярод назваў будуць Рудаўка і Руднікі. Такія імёны маглі ўзнікнуць яшчэ ў перыяд жалеза ў пасялення каля балота, дзе людзі здабывалі дзірвановую руду. З сярэднявеччам могуць быць звязаны тапонімы Юндзілы, Таўцвелы і Палешукі. Паводле летапісных звестак, выкарыстаных М. Чарняўскім, сярод імёнаў яцвяжскіх князёў, што мелі ўладанні дзесьці на захадзе Беларусі ў ХІІІ ст., узгадваецца нейкі Юндзіл. Сучасныя гісторыкі сведчаць, што поўнач Пружаншчыны ў тыя гады была заселена ў асноўным балтамі. В. Чаропка мяркуе, што гэтыя ж землі ўваходзілі ў тэрыторыю пачатковага фарміравання ВКЛ і былі вотчынай князя Таўцівіла, які ў сярэдзіне ХІІІ ст. змагаўся са сваім дзядзькам Міндоўгам за першынство ў дзяржаве. Этнографы мяжы ХІХ — ХХ ст.ст. занатавалі, што насельніцтва, якое жыло на поўнач ад вярхоўяў Нарава і Ясельды па мяжы Белавежская пушча — Пружаны — Бяроза — па р. Шчара і Бобрык да Лунінца — па Прыпяці і Дняпра называла сваіх паўднёвых суседзяў палешукамі, а тыя іх — ліцвінамі. Палешукоў многія лічаць балтамі-яцвягамі, якія славянізаваліся. А. Катонава сцвярджае, што тапонім “Палессе” не славянскі, а ўтвораны ад балцкага pal — “балота”.

А. Рогалеў атаясомлівае Літоўскае Палессе з загадкавай зямлёй ХІІ ст. Pollexia, якую насялялі pollexiani — “палясяне”. Польскія аўтары і П. Баброўскі, што вывучаў захад Беларусі ў сярэдзіне ХІХ ст., таксама суадносяць “палясян” з яцвягамі. У доказ існавання такіх жыхароў у нашых мясцінах можна прывесці рукапіс — так званы “Яцвяжскі слоўнік” XVIII ст., які быў выяўлены ў 1978 г. на хутары каля в. Новы Двор. У ім хтосьці запісаў словы знікшай мовы. П. Баброўскі зафіксаваў у “Материалах для географии и статистики России, собранных офицерами Генерального штаба. Гродненская губ.” (1863 г.) больш за 10 назваў тыпу Ятвязь на поўдні губерні.
Але не толькі яцвягі жылі на нашай зямлі. З IV ст. уся Еўропа стала “бурліць” падчас “вялікага перасялення народаў”. З розных бакоў на Беларусь пранікалі новыя плямёны. Найбольш сярод іх было ўсходніх славян, якія ў VII — X ст.ст. засялілі амаль усю сучасную тэрыторыю рэспублікі. На Берасцейшчыне аказалася племя дрыгавічоў. Адзінай думкі аб паходжанні гэтага імя не існуе. Паводле адной з іх яно ўтворана ад балцкага “дрёгнас” — “сырасць, вільгаць, балота” з дадаткам славянскага суфікса “-іч”.
Цікавая этнічная сітуацыя на Пружаншчыне знайшла сваё адлюстраванне ў геаграфічных назвах. Так, у нас існуе в. Ляхі, а менавіта такое імя насіла адно з заходнеславянскіх плямёнаў — продкаў польскага народа. Гістарычна вядома, што ў другой палове ХІІІ ст. з дазволу князя Трайдзеня на землях ВКЛ рассялілася частка прусаў, якія змяшаліся з тутэйшым насельніцтвам. Ю. І. Крашэўскі прыйшоў да высновы, што назва Пружаны (Прусаны) паходзіць менавіта ад гэтых перасяленцаў. В. Шур і В. Жучкевіч лічаць прускімі імёны Дзітаветчына (па аналогіі з Дзітмарш, Дзітмуц і — Здзітаў, Дзітава, Дзітрыкі) і Манцы (ад старажытнапрускага “возера”). Малаверагодна, але ж вельмі незвычайна гучаць заявы аб паходжанні в. Бортнавічы — ад яцвягаў-борцяў, Харава — ад паўднёвых славян — харватаў, Калядзічы і Калядзізна — ад сербаў-каледзічаў, Галоўчыцы — ад паўднёваславянскіх галоўцаў (паводле А. Рогалева). Як сцвяржае З. Сіцька, могуць мець дачыненне да палабскіх (заходніх) славян, частка якіх перасялілася на землі Заходняй Беларусі з тэрыторыі сучаснай Германіі, наступныя тапонімы — Радагож, Ямна, Ясенец, Кавалі, Смаляніца, Рачкі, Жабін.
Мноства гіпотэз існуе аб назве Ружаны. Акрамя агульнавядомых, ёсць яшчэ некалькі. Так У. Юрэвіч звязвае яе са стараславянскім прыметнікам “рожаный”, які ўтвораны ад слоў “рог, кут, востры клін”. Прычым “рог” мог быць сінонімам слова “лес”. Атрымліваецца, што Рожаная — “лясная”? Нязвыкла выглядае версія Я. Паспелава аб магчымым заснаванні паселішча заходнеславянскім племенем ружан (ругаў) — з кельцкай мовы тлумачацца як “рыжыя, чырвоныя”, — якія да ХІІІ ст. жылі на востраве Рюген (па-славянску Rujana).

[Licvin]

Мноства гіпотэз існуе аб назве Ружаны. Акрамя агульнавядомых, ёсць яшчэ некалькі. Так У. Юрэвіч звязвае яе са стараславянскім прыметнікам “рожаный”, які ўтвораны ад слоў “рог, кут, востры клін”. Прычым “рог” мог быць сінонімам слова “лес”. Атрымліваецца, што Рожаная — “лясная”? Нязвыкла выглядае версія Я. Паспелава аб магчымым заснаванні паселішча заходнеславянскім племенем ружан (ругаў) — з кельцкай мовы тлумачацца як “рыжыя, чырвоныя”, — якія да ХІІІ ст. жылі на востраве Рюген (па-славянску Rujana).

Без этого острова и без вездесущих "лютичей" уже не обходится ни одна историческая тема.
Даже не смешно.

Белорусские слова "ружа", "ружанец", "руды" и пр. - это конечно не интересно. Колхоз. Разве что нибудь достойное внимания может быть своим, местным, белорусским (литовским)? Да ни за что.
Опять же негде разгуляццо обильной фантазии "исследователей".

То ли дело заграничные руги-шмуги, римляне, кельты, атланты и кариятиды. Это же красотища!
 
Добавлено: 26 Март 2011, 05:25:04Кстати "Дреговичи" - название патрономическое. То есть реальным или легендатным основателем рода был некий гражданин Драговит (Дреговит и пр.)
Аналогично - Кривичи, Радимичи, Вятичи, Рогволодовичи, Лютичи, ИванОвичи и Петровичи.
Именно так, а не иначе.
Ибо в противном случае название прлемени имело бы форму "Дригвяне", как Поляне, Северяне, Древляне, Поморяне.

"Балтские" корни терминов Полесье и Дрыгва - это вообще ЛОЛ.
Первое - по-лесье (от слова ЛЕС, примеров этого самого и подобных терминов - милиён),
второе - от слова ДРЫЖАЦЬ, колеблющаяся, неустойчивая почва, топь.

[britun]

Цитаты -материал для обдумывания
   
  Но есть и у них загадка. Средний белорус мало отличается от среднего русского, но есть в Белоруссии некоторый процент "тутейших" с оригинальной внешностью - брюнеты, больше похожие на кавказцев или евреев. Некоторые авторитетные этнографы считают, что это - потомки ятвягов
  Цытата:
  Русские летописи упоминают ятвягов, начиная с X в. Среди послов Руси в Византию под 944 г. называется "ятвяг Гунарев" (ПВЛ, I, 1950, с. 34). Немецкие источники говорят о ятвягах-судовах. Этноним "судовы" впервые назван Птолемеем (II в. н. э.). Они вместе с галиндами жили к востоку от Вислы. Наиболее изученным в археологическом отношении участком ятвяжской территории является бассейн р.Черной Ганьчи (Сувалкия, Польша). Здесь обнаружены материалы по истории ятвягов, начиная с первых веков н.э. Исследователи западнобалтских погребальных памятников неоднократно отмечали, что для племен западных балтов в течение длительного времени было характерно применение камня при захоронениях. Обряд погребения под каменными курганами распространился у всех западнобалтских племен еще в I тыс. до н. э. У пруссов и галиндов в I тыс. н.э. произошла эволюция. Однако применение камня в виде кладок или вымосток сохраняется длительное время, в частности, у пруссов вплоть до XIII - XIV вв. У ятвягов в III - IV вв. обряд трупоположения сосуществовал с обрядом трупосожжения. Захоронения по обряду трупоположения найдены в Среднем Побужье в д. Растолты и д. Кутово близ р. Нарева рис.6). Они датируются III в. Каменные курганы с захоронениями несожженных умерших известны и на правом берегу Немана на территории современной Летувы при д. Слабоделе (когда-то был этноним Слабодка) - IV в. К этой же группе памятников относится и часть курганов, исследованных в деревнях Мигонис, Палгарникас и Скворби, датируемые IV - V вв. (рис.6). Слабая изученность территории Верхнего Понеманья не позволяет, как считают ученые, ответить на вопрос, занимали ли ятвяги еще в первой половине I тыс. эту область.
  Начиная с V в. трупосожжения становятся господствующими, а вскоре - единственным обрядом у ятвягов. Ареал каменных курганов с трупосожжениями обширен. Он занимает территорию Сувалкии (Польша), польского Подляшья, Верхнего Понеманья, Среднего Побужья, Летувинского Занеманья; простирается на северо-востоке в глубь современной территории Летувы, захватывая правобережье среднего теченья Немана с бассейном р. Мяркис и часть левобережья Вилии (рис. 4, 5, 6, 11). В VIII в. ареал каменных курганов на территории Летувы сокращается. В междуречье Вилии и Мяркиса каменные курганы сменяются земляными насыпями - погребальными памятниками так называемых восточнолитовских курганов.87
  Начиная с конца X в. в погребальном обряде ятвягов начинается эволюция. Первый этап - конец X - XI вв. происходит переход от захоронений с трупосожжениями к захоронениям с трупоположениями. В период с конца XI в. до середины XIV в. каменные курганы заменяются каменными могилами (рис.3). Правда, как переход к захоронениям с трупоположениями, так и переход к каменным могилам совершается неодновременно по всей территории расселения ятвягов. Так, в отдельных местах Немано-Вилейского междуречья обряд кремации удерживался до начала XIV в, а в Брестском Побужье последние сожжения в каменных курганах датируются XI в. Во многих могильниках каменные курганы соседствовали с каменными могилами.88
  В это же время происходит увеличение территории, занятой населением с таким обрядом захоронений. Они расселяются по рекам Вилии, Березине (Днепровской) и ее притокам, а также по левым притокам Зап. Двины и в районе Лепельских озер. Памятники на этой территории как правило смешанного типа: включают курганы и каменные могилы. Это Борисовский, Докшицкий, Глубокский, Лепельский, Ушачский, Березинский и др. районы (рис. 3, табл.1).89 Но это расселение происходило не естественным, а насильственным путем: "В.Е. Данилевич, ссылаясь на В.И. Татищева, сообщил, что в 1102 г. Борис Всеславович (Полоцкий) совершил поход на своих западных соседей-ятвягов. Поход был удачным. Возвращаясь назад, Борис Полоцкий построил город и назвал его в свою честь Борисовом. Возможно, что он построил город для пленных ятвягов. Кроме того, есть сведения о том, что Глеб Менский часто врывался в земли Литовского князя и брал в плен его подданных. Взятых в плен он частично селил в пустынных околицах Березины (начало XII в.)".
  Еще одним важным моментом при определении территории расселения того или иного племени или народа являются данные гидронимии.
  "Одним из наиболее убедительных аргументов для разграничения западнобалтских и восточнобалтских групп являются названия, содержащие в себе элементы "ape и upe" (об этом было сказано выше).
  Другую группу гидронимов, обнаруживающих западнобалтское происхождение, составляют названия, этимологизирующиеся исключительно из прусского языка. Сюда прежде всего относятся речные названия с аппелятивом "stab" - из прусского "stabis" - "камень" (Стабна, Стадля, Стабница, Стабенка). В восточнобалтских областях этот аппелятив полностью отсутствует (летувинское "aktio" - "камень", латышское "akmes" - то же). В.Н. Топоров, изучая изголосу "akmes", отметил, что географические названия с этим компонентом территориально охватывают всю территорию Летувы, всю Латвию, прилегающие к ним районы Белорусси (территория т.н. восточнолитовских курганов) и южную часть Псковской области.
  К третьей группе гидронимов западнобалтского происхождения принадлежат интересные названия с присутствием -з- вместо -ж-. Отсутствие звука "ж" в прусском при наличии его в летувинском и латышском языках делает западнобалтское происхождение этих гидронимов весьма вероятным. Таковы Азарза (варианты Заржа, Жарки), Зубир (Жубр, Зуберь, Зубер), Завушща (Жавушща) в бассейне верхнего Сожа, Залазенка (Залазжа, Жалижа, Жалож), Загулинка (Жагулинка) и Визенка (Виженка) в южной Смоленщине. Отсутствие звука "ж" в прусском при наличии его в летувинском и латышском языках делает западнобалтское происхождение этих гидронимов весьма вероятным - реки Вузлянка, Зуйка, Вязынка - бассейн Вилии; реки Вязовка, Вязенская, Гавязненка, Зальванка, Уздзянка, Лазовка - бассейн Немана; р. Закованка - бассейн Припяти.
  К числу бесспорных западнобалтских гидронимов принадлежат и названия с суффиксом "-da", представленные на днепровском левобережье единичными примерами (Немда, Овда) и большим количеством в Среднем Побужье и Верхнем Понеманье (Груда, Лебежда, Сегда, Невда, Гривда, Ясельда и т.д.).
  К гидронимам западнобалтского типа нужно отнести также группу названий с суффиксом "-ва""91 (рис. 7, 12, 13). Гидронимы с суффиксом "-ва" были описаны немного выше.
  Таким образом, ятвяги к середине XIII в. занимали обширную территорию. "Но это ятвяги. А где же литвины?" - спросите вы.

[Licvin]

Но есть и у них загадка. Средний белорус мало отличается от среднего русского, но есть в Белоруссии некоторый процент "тутейших" с оригинальной внешностью - брюнеты, больше похожие на кавказцев или евреев. Некоторые авторитетные этнографы считают, что это - потомки ятвягов

Чистейшая глупость. Брюнеты находятся в голове автора.

Соответственно на совершенно ложных предпосылках невозможно сделать даже более-менее верные выводы.
Добавлено: 27 Март 2011, 18:09:49

К гидронимам западнобалтского типа нужно отнести также группу названий с суффиксом "-ва""

Угу.
Например Нева, на которой тасположен СанктПетербург. И ещё тысяча и одно название.

Горемычные "балтские топонимы" от Пскова до Киева опять же плод фантазии исследователей.  Как и чернобровые ятвяги. 

[britun]

  ЯТВЯГИ И ЛИТВИНЫ   
  Ученые считают, что ятвяги были единым этносом и на данный момент известны несколько их племен: "В Сувалкии жили собственно ятвяги, судавы и, возможно, полексяне, а в междуречье Вилии и Немана - дейнова".92 Необходимо еще добавить, что в Ипатьевской летописи встречаются злинцы, крисменцы и покенцы.
  Когда изучаешь литературу о ятвягах, которой очень мало, то создается впечатление, что разные авторы говорят о разных народах - до того разительны их свидетельства. Судите сами: "Зараз по той коронации Данило, кроль руский, собравши руское войско, тягнул на ятвяги, которые завше в лесах мешкали, ничого иного не робячи, тылко з людских прац и лупов жили, а чинили великие шкоды в панствах руских и полских..." - пишет хронист.93 Ему вторит и ученый Н.П. Авенариус, утверждая, что ятвяги были преимущественно охотниками и бродягами, и поэтому они не оставили памятников археологии.94
  Но вот "материалы, полученные при раскопках поселений ятвягов Летувинского Занеманья, дают возможность утверждать, что основой их хозяйства были земледелие и скотоводство. Просо, пшеница, ячмень, горох, бобы и вика - то что они сеяли. Роль охоты и рыболовства - незначительна. О развитии металлургии и металлообработки говорят многочисленные местные типы изделий, остатки ремесленных печей, крицы, шлаки и фрагменты литейных форм". К сожалению "как и в других областях Беларуси, на территории Верхнего Понеманья сельские поселения остаются слабо изученными памятниками".  Высокий уровень культуры народа, оставившего каменные могильники на территории современной Беларуси и Летувы, подчеркивал еще В. А. Шукевич (XIX в.): "Все предметы выполнены на удивление хорошо, по-мастерски и могут быть сравнимы с лучшими изделиями Запада, что свидетельствует о высоком уровне мастерства местных ремесленников. О местном производстве этих предметов говорит и то, что найдены они в большом количестве в этой земле".
  Возникает вопрос: "Так кто же прав при характеристике жизни ятвягов? Кто же ошибается?"
  Беляев И. Д. пишет: "...Ятвяги все время находились во враждебных отношениях со всеми сеседями, за исключением прусского племени, которое называлось бортями, с которыми вступали в союз. Колонизация ятвяжской земли почти исключительно происходила в результате боев, ятвяги не пропускали к себе колонистов... Собственно в ятвяжской земле почти не было колоний, ... что ятвяги, согласно всех свидетельств, народ храбрый и до того вольнолюбивый и неуступчивый, что в битвах защищал каждую пядь своей земли и все битвы с ними были самые упорные. При таком внутреннем устройстве ятвяжской земли и при таком народном характере ятвягов, выработанном у них историей и жизнью, нельзя было и думать о мирной колонизации. В их землю, особенно в древние времена, нельзя было вступить с соглашения; землю их можно было взять только с боя, загоняя их вглубь лесов и пущ, и каждую отвовеванную местность закреплять через сооружение крепости-города, совсем очищая ее от сторожилов-туземцев. Так и делал Даниил Галицкий... Ятвяги, как и в древности, так и в более поздние времена, никогда не входили в состав русского или литовского населения в этом крае, но всегда оставались чужими, хотя изредка и временно были союзниками последних. Ятвяги никогда не поддавались на объединение с соседями и на все окружающие народы смотрели как на извечных врагов".
  Белорусский ученый Зверуго Я. Г. ему противоречит: "Начиная с VI в., возможно VII в., славянские племена начали осваивать территорию современной Беларуси, постепенно ассимилируя проживавшее здесь балто-язычное население.
  Ассимиляция балтов продолжалась до XII - X III вв. Часть балтского населения была оттеснена на северо-запад, небольшая его часть, возможно, истреблена, но основная масса продолжала жить на прежних местах. Кое-где среди славян-пришельцев оставались значительные острова местного населения.
  К XII-XIII вв. славяне освоили значительную часть правого берега Немана. Однако острова ятвяжского населения оставались в районе Докшиц, Радошковичей, Першай, Дятлова, Ружан. В то же время окруженные ятвяжским населением острова славян зафиксированы вдоль правого берега Немана от Гродна до устья Березины.
  Таким образом, в рассматриваемое время между компактными этническими массивами славян и балтов имелась обширная зона, в которой население обоих контактирующих этносов жило "чересполосно" или бок о бок. Взаимоотношения славян и балтов в таких условиях не могли не быть весьма тесными. Наиболее существенной чертой этих взаимоотношений являлся их миролюбивый характер. Убедительным свидетельством этому является сохранение на вновь занятой славянами территории гидронимического слоя балтского происхождения и повсеместное распространение смешанных славяно-балтских браков.
  К XI - XIII вв. в результате многовекового этнического смешения многие элементы материальной и духовной культуры были заимствованы славянами у балтов, другие, наоборот, проникали от славян к балтам. Славяне и ассимилированное балтское население часто пользовались однотипными орудиями труда, предметами вооружения и украшениями.
  Присутствие балтского этнического элемента засвидетельствовано в материалах городов Понеманья. Городской материал - наиболее убедительное свидетельство тесных культурно-экономических связей между славянами и балтами в X-XII вв".
  Подтверждением слов Зверуго Я. Г. служат и результаты археологических исследований.
  Так, археологические исследования курганов окрестностей древнего Новогрудка "позволяют относить их к числу славянских захоронений. Однако в погребальном обряде отдельных курганов этого типа наблюдалось большое количество камней на погребальных площадках вокруг погребения или по одному большому камню у головы и ног погребенных". Но ведь так хоронили своих умерших ятвяги Верхнего Понеманья!
  Можно говорить только, что эти памятники по происхождению являются ятвяжскими, а оставлены могли быть и ятвяжским населением, кое-где островками сохранившимися на этой террритории, и славянизированными потомками ятвягов, и, что не исключено, славянским населением, воспринявшим ятвяжский погребальный обряд в силу тесного контакта с остатками коренного населения".
  Керамика X-XII вв. ятвягов Верхнего Понеманья и Среднего Побужья изготовлена при помощи гончарного круга. Она украшена рифлением, широкими полосами и насечками. Погребальный инвентарь женских захоронений состоит из перстнеобразных височных колец с заходящими концами, немногочисленных трехбусичных височных колец, браслетов и перстней восточнославянских типов.
  О том же говорит и русский ученый Седов В. В.: "Население Среднего Побужья и Верхнего Понеманья не может быть отнесено к дреговичскому. Наличие здесь большого числа своеобразных каменных курганов свидетельствует о том, что основным ядром населения этих областей были ятвяги, к XI - XIII вв. в значительной степени подвергшиеся культурному влиянию и славянизации. Славянские колонисты направлялись в земли ятвягов с трех сторон. В области Верхнего Понеманья первыми славянскими поселенцами были кривичи, в Берестейскую волость значительный приток славянского населения шел с Волыни. В освоении того и другого района приняли участие и дреговичи".
  Так один ли это народ, описываемый разными авторами?
  Очень важным моментом при идентификации захоронений является обряд погребений, как было сказано выше. Так вот, В. А. Шукевич отмечал, что в древней земле ятвягов (в Сувалкии) встречены погребения, похожие на те, которые есть в Понеманье. Однако способ сооружения первых могил (например, камни в заполнении захоронений) отличают их от других, но между ними много общих черт. Он очертил распространение этих памятников и отметил, что они занимают огромное пространство Южной Летувы, встречаются на север от Вильнюса; на востоке выходят за пределы Березины Днепровской; на западе распространяются в пределы Польши.
  "Основная масса погребений в каменных курганах - безурновые. В Сувалкии урновые захоронения встречаются чаще, но также в целом составляют незначительный процент".
  Еще большие отличия наблюдаются между захоронениями в Ятвягии и Понеманье в каменных могилах. В Сувалкии стены могил и дно обкладывали камнями, что было не известно на рассматриваемой нами территории.107 "В ятвяжской Сувалкии вовсе нет памятников XI - XIV вв., с которыми можно было бы генетически увязать понеманские каменные могилы".
  Значит, в каменных могилах Верхнего Понеманья и Среднего Побужья захоронены не ятвяги?
   
  Различная ориентировка погребенных у разных племен и народов не может быть объяснена случайными мотивами, ибо она тесно связана с их мифологическими мотивами или религиозными представлениями. Общепризнанно, что в конце I-начале II тыс. н. э. у всех славянских племен был распространен обряд положения в могилу тела умершего головой на запад, так чтобы лицо было обращено к восходящему солнцу, и ногами на восток. У угро-финского населения - весь, водь, мери, мурома, мордва - хоронили умеших головой на север. "Специальных лингвистических обследований в поисках следов ятвяжского языка на широкой территории Среднего и Нижнего Побужья и Верхнего Понеманья пока не производились. Между тем фрагментарные исследования здесь в разное время обнаружили такие следы в самых разных местах. Так, остатки ятвяжского населения еще в начале XIX в. сохранялись в Скидельской волости Гродненского уезда, по берегам рек Котра и Пелясы. Польский языковед Я. Развадовский описал реликты ятвяжской речи в районе р. Свислочи. В. Курашкевич описал следы ятвяжского языка в окрестностях Дрогичина, Мельника и южнее, на левом берегу Западного Буга. Э. А. Вольтер при описании говоров современного ему литовского населения Слонимского уезда подчеркивал его несомненые западнобалтские черты и приходил к заключению, что так называемые литовцы этого участка Верхнего Понеманья не являются собственно летувинцами, а по своему происхождению были западные балты".
  Естественно ожидать, что язык летописных литвинов был близок или даже такой же как и ятвягов, но никак не мог быть похож на летувинский, так как и ятвяги, и литвины относились к западным балтам, а летувинские племены - аукштайты и жемайты - к восточным, разделение которых произошло еще в I тыс. до н.э.
  "Язык ятвягов был более близок к прусскому, чем летувинскому. Мало того, согласные "s и z" сближают язык ятвягов со славянской языковой группой".118 Археология отчетливо свидетельствует о тесных культурных контактах славян с западнобалтскими племенами. Нужно полагать, что уже в V-II вв. до н.э. славяне находились в тесных контактах с западными балтами.

Добавлено: 28 Март 2011, 19:44:01   З працы "Да этнічных працэсаў на Панямонні ў раннім сярэднявеччы" Сяргея Піваварчыка (Гродна):
  Цытата:
  Па праблеме этнічнага складу насельніцтва ранняга сярэднявечча (Х-ХІІІ ст.ст.) у Беларускім Панямонні існуе некалькі поглядаў. Большасць даследчыкаў асноўным насельніцтвам называе дрыгавічоў. В. В. Сядоў лічыць, што тут жылі   яцвягі  і іх славянізаваныя нашчадкі. Аналіз матэрыялаў з археалагічных помнікаў Панямоння паказвае, што насельніцтва рэгіёна ў Х-ХІІІ ст.ст. было даволі стракатым. Складана выдзеліць які-небудзь раён, дзе пераважала б адзінае ў этнічным плане насельніцтва. Славянскія плямёны, што прыйшлі сюды на пачатку ІІ тысячагоддзя, пражывалі ў цесным кантакце паміж сабой і з аўтахтонным насельніцтвам - балтамі. Адбываўся працэс узаемаўплыву духоўнай і матэрыяльнай культуры рознаэтнічных плямён.

Некаторую колькасьць інфармацыі пра яцьвягаў да сярэдзіны XIII cт. зьмяшчае й сайт БАРАНаўскаса:
  Цытата:
  Надо заметить, что в середине XIII в. сбор дани в ятвяжских землях был уже в достаточной мере развит - в дань входили не только куны, но и серебро (такую дань в 1255 г. они предложили галицко-волынскому великому князю Даниилу). Кроме того, ятвягам уже не было новостью исполнение разных трудовых повинностей, среди них - стройка в своей земле замков (это они тоже обещали Даниилу). Вряд ли такая развитая система повинностей появилась не давно. Зависимость ятвягов от Литовского государства была слабой, так что вряд ли она могла определить быстрое появление этой системы повинностей. Скорее всего она уже с XI в. развивалась в нам мало известных ятвяжских княжествах (таких, как "королевство" Нетимера).
  Подобно Полоцку, сепаратные тенденции выражала и ближе всего к Литве находившаяся польская земля - Мазовия. Ее князь Мецлав (Мечислав) в 1038-1047 гг. боролся за самостоятельность с польским князем Казимиром Возобновителем (1034-1058)33. Мецлав искал помощи, обращаясь к своим соседям ятвягам и, видимо, литовцам, для которых это было хорошей возможностью избавиться от покровительства Руси. Может быть это и побудило великого киевского князя Ярослава (1019-1054) прийти на помощь Казимиру Возобновителю. Первые удары Ярослава были направлены именно против ятвягов и литовцев, и только потом нападению подверглась Мазовия. Лаконичные известия "Повести временных лет" один за другим перечисляют походы Ярослава: в 1038 г. - на Ятвягию, в 1040 г. - на Литву, в 1041 г. - в Мазовию. Возможно, в 1044 г. Литва подверглась нападению еще раз. В конце концов в 1047 г. Ярослав совершил решающий поход в Мазовию, и тогда Мечислав погиб. Видимо, в этих походах участвовал и полоцкий князь Брячислав, который после мира 1021 г. вместе с Ярославом воевал "все дни своей жизни". Вообще есть основания говорить о том, что в борьбу с ятвягами и литовцами великие князья втягивались только обороняя интересы полоцких князей. Согласно Л. Алексееву, это случалось только в таких случаях, когда Полоцкое княжество либо непосредственно принадлежала им, либо поддерживала с ними дружеские отношения.
  Имеются кое-какие известия о деятельности Литвы на юге. Уже перед 1192 г. ятвяги (Pollexiani Getarum seu Prussorum genus) начали нападать на Польшу поддерживаемые Дрогичинским князем, который, видимо, таким образом хотел отвлечь ятвяжские нападения от своих владений. В связи с этим в 1192 г. правитель Польши Казимир ІІ Справедливый (1177-1194) совершил ответный поход на ятвягов. Хотя описавший эти события Винцент Кадлубек литовцев не упоминает, их участие в нападениях на Польшу вероятно, так как польские источники еще и в ХІІІ в. не всегда различали литовцев и пруссов. Кстати, жена Казимира Справедливого Елена была сестрой Рюрика, в 1190 и 1193 гг. пытавшегося совершить поход против литовцев, так что действия свойственников могли быть согласованными.
  В 1196 г. Ипатьевская летопись в первый раз упоминает ятвяжские нападения на Волынское княжество: "В ту же зиму [1196 г.] ходил Роман Мстиславич на ятвягов отмщать, ибо они воевали его волость". И в этом случае литовцы не упоминаются, но уже в 1209 г. волынский летописец описал большой поход литовцев и ятвягов на южную Русь и еще добавил: "Беда была в земле Владимирской от воевания литовского и ятвяжского". Значит по крайней мере в начале ХІІІ в. совместные походы литовцев и ятвягов является фактом. Скорее всего и более ранние ятвяжские походы совершались вместе с литовцами или были инспирированы литовцами.
  Видимо уже с самого образования ВКЛ ятвяги попали в зависимость от ВКЛ и совместно с литовцами воевали против Волыни. Из акта 1243 г. видно, что, по крайней мере, в то время ятвяжские земли уже принадлежали Литве. Эта зависимость в той или иной форме могла начаться уже в 80-ых годах ХІІ в.
   
   
   
  Арыгинальную тэорыю пра яцьвягаў меў вядомы арыгінал Вацлаў Ластоўскі (прыводзіцца ў аповесьці "Лабірынты"):
  Цытата:
  Тут яго перапыніў стары чыноўнік, кажучы:
  - Сярод маіх сабранняў меў я карціны кніг, пісаных на бяросце незразумелымі знакамі, падобнымі да рунічнага пісьма. Я маю даныя цвердзіць, што т.зв. ятвягі не былі асобным племем, як памылкова ўтрымліваюць, а гэта ёсць названне класа святароў паганскіх часоў. Тых зорнікаў і зораведаў, а па-цяперашняму астраномаў, якія адначасна былі і класам святароў, духоўнікаў. Прашу звярнуць увагу на падобнасць паняцця, уложанага ў словы "ятвяг" і "жрэц". Там і тут да ўтварэння слова ўзята паняцце яды - жорці, есці. Выйдзеце з гэтага пакою на рынак і спытайце, дзе прадаюць ядомыя рэчы? Усякі вам адкажа - у ятках. У старапольскай мове жэртва называецца "objata", ізноў-такі тое самае паняцце яды ўложана ў слова. Наш селянін дагэтуль кажа на страву "ятво", славянскае - яство, яства. Па-польску пішацца "jadzwingowie", дык і тут ёсць карэнь "яд", "яда"...
  У даўныя часы паміж словамі "ятвяг" і "жрэц" была акурат такая розніца, як у цяперашнім нашым разуменні паміж словамі "святар" і "жрэц". Для ваюючага і нішчачага ўсё паганскае хрысціянізму, усе старой веры і святары, і грубыя шаманы, і варажбіты - былі агульна пагарджанымі жрацамі. Гэта стараверная, з высокай культурай інтэлігенцыя брыдзілася змагацца забойствамі з новай верай і эмігравала ў глухія пушчы на пагранічча старавернай і аднавернай з імі Літвы. Як іх там тропілі і нішчылі немаль штогод, палячы будоўлі і выразаючы людзей, сведчаць ужо расійскія і польскія летапісцы. Разам з тым, калі загінулі ятвягі, загінула і старая дахрысціянская наша культура.

[britun]

Беларусы і рускія - розныя народы?            
19.05.2011 г.
Арцём ДЗЯНІКІН. «Аналітычная газета «Секретные исследования»
Даследаванні расійскіх і беларускіх навукоўцаў паказалі, што беларусы і рускія - зусім розныя генетычна і антрапалагічна этнасы. І найблізкай раднёй беларусам з'яўляюцца зусім не рускія і ўкраінцы, а мазуры і лужыцкія сербы.
Шматлікія расійскія палітыкі і палітолагі паўтараюць савецкі міф пра тое, што нібы "беларусы і рускія - амаль адзін і той жа народ", і на гэтай падставе яны лічаць неабходным уваходжанне Беларусі ў склад Расіі. Аднак адмыслоўцы выдатна ведаюць, што ў беларусаў і рускіх - рознае этнічнае паходжанне, розная антрапалогія, розныя мовы, розны ўклад жыцця, розныя традыцыі, розная рэлігія (у беларусаў - уніяцкая і каталіцкая), розныя нацыянальныя характары. А праведзеныя ў апошні час даследавання генетыкаў Расіі і Беларусі паказалі, што ў народаў і зусім розныя гены.

ПРА РУСКІ ГЕНАФОНД
Кім з'яўляюцца этнічна рускія? Гэта пытанне паставіла нядаўна Акадэмія Навук Расіі - і атрымала выразны адказ. Расійскі часопіс "Улада" (дадатак да выдання "Коммерсантъ") апублікаваў артыкул Дар'і Лаане і Сяргея Петухова "Твар рускай нацыянальнасці" (№ 38, 26 верасня 2005 г., стар. 54-60), у якой паведамляецца: "Расійскія навукоўцы завяршылі і рыхтуюць да публікацыі першае маштабнае даследаванне генафонду рускага народа. Апублікаванне вынікаў можа мець непрадказальныя наступствы для Расіі і сусветнага парадку". (Яшчэ адзін аповяд пра гэтыя даследаванні ў часопісе "NEWSWEEK", 2005, № 27 (57).) 
Малекулярна-генетычныя вынікі першага ў Расіі даследавання генафонду тытульнай нацыянальнасці рыхтуюцца да публікацыі ў выглядзе манаграфіі "Рускі генафонд".
Так, аказалася, што рускія - гэта ніякія не "ўсходнія славяне", а фіны. Так, па Y-храмасоме генетычная адлегласць паміж рускімі і фінамі Фінляндыі складае ўсяго 30 умоўных адзінак (блізкае сваяцтва). А генетычная адлегласць паміж рускім чалавекам і так званымі фіна-вугорскімі народнасцямі (марыйцамі, вепсамі, мардвой і інш.), якія пражываюць на тэрыторыі РФ, роўна 2-3 адзінкам. Прасцей кажучы, генетычна яны ІДЭНТЫЧНЫЯ.
Вынікі аналізу мітахандрыальнай ДНК паказалі, што яшчэ адна найблізкая радня рускіх, акрамя фінаў Фінляндыі, - гэта татары: рускія ад татараў знаходзяцца на той жа генетычнай адлегласці ў 30 умоўных адзінак, якія адлучаюць іх ад фінаў.
Аналіз генафонду беларусаў паказаў, што яны вельмі далёкія генетычна ад рускіх і фактычна ідэнтычныя паўночна-усходнім палякам - гэта значыць мазурам Мазовы. Гэта значыць, вывучэнне генафонду толькі пацвердзіла гістарычныя рэаліі: беларусы - гэта заходнія балты (з некаторай прымешкай славянскай крыві), а рускія - гэта фіны.
Навукоўцам прыйшлося "разгледзець дадзеныя шматлікіх сістэм - антрапалогіі (саматалогіі, дерматоглифики, аданталогіі), класічнай генетыкі (групы крыві, бялок крыві), тысяч прозвішчаў, дадзеныя па розных сістэмах ДНК маркераў (аўтасомных, Y-храмасомы, митохондриальной ДНК).
...Мы сабралі разам два велізарных масіва інфармацыі пра рускі народ, назапашаныя за шматлікія дзесяцігоддзі антрапалогіяй і генетыкай. Мы правялі два новых даследаванні - ДНК і прозвішчаў. І прыдумалі спосаб, як параўнаць гэтыя чатыры гэтак розных сістэмы прыкмет - антрапалогіі, класічнай генетыкі, малекулярнай генетыкі, прозвішчаў. Мы будавалі кампутарныя геногеаграфічныя карты для кожнай прыкметы. Напрыклад, для антрапалогіі - карту росту барады; для класічнай генетыкі - карты сустракаемасці генаў груп крыві; для малекулярнай генетыкі - карту гена ўстойлівасці да Сніду; для прозвішчаў - карту сустракаемасці Івановых ва ўсіх частках рускага арэала. Чатыры гэтак розных сістэмы, і ў кожнай - шмат прыкмет. Для кожнага створана карта. А затым атрымалі "абагульненыя" карты для кожнай сістэмы прыкмет. І пасля гэтага ўпершыню маглі параўнаць усе дадзеныя пра рускі генафонд - антрапалогія, генетыка, прозвішчы - цалкам згодны адзін з адным і, дапаўняючы адзін аднаго, малююць агульны партрэт рускага генафонду.
КАНЕЦ МІФА ПРА "ЎСХОДНІХ СЛАВЯН"
Вынікі даследаванняў сапраўды шакіравалі багата каго ў Расіі - бо рускія апынуліся генетычна і антрапалагічна - фінамі, а не славянамі. Каб супакоіць абураных і нязгодных суграмадзян (галоўным чынам, ідэолагаў, гісторыкаў і публіцыстаў), Е.В.Баланоўская растлумачвае, што трэба не займацца міфамі, а ўспомніць пра тое, што раней гэтыя тэрыторыі і былі спрадвечна фінскімі: "Тэрмін "спрадвечны" рускі арэал мы заўсёды бяром у двукоссі, памятаючы, што гісторыя даславянскага насельніцтвы на гэтай тэрыторыі на парадак даўжэй славянскага. Генетычная памяць праймае ўсе пласты генафонду, усе напластаванні, якія прыйшлі ад розных насельнікаў Усходняй Еўропы. Таму аналізуючы "спрадвечны" арэал, мы ніколі не гаворым пра "спрадвечна" рускі генафонд, пра "спрадвечна" рускія гены. Аўтары лічаць, што іх проста няма. Ёсць генафонд, які раскінуўся ў гэтым арэале і што ўвабраў у сябе (як і ўсе іншыя генафонды) гены шматлікіх папуляцый, якія пакінулі падчас шматлікіх тысячагоддзяў свой генетычны след. Генафонд вызначаецца канцэнтрацыяй генаў у гістарычна вызначаным арэале. Таму, кажучы "Рускі генафонд", мы маем на ўвазе ўсе гены, сабраныя ходам гісторыі ў "спрадвечным" рускім арэале і а генах і антрапалогіі рускія - гэта чыстыя фіны (хай і славянамоўныя праваслаўныя). На картах даследаванняў уплыў рускага генафонду яшчэ адчувальны ў Віцебскай і Магілёўскай абласцях, але далей у Цэнтральнай і Заходняй Беларусі (гістарычнай Літве літвінаў) яго НЯМА, там генетычна самы блізкі сусед - Мазовія Польшчы.
Гэта ставіць тоўстую кропку ў выдуманай царызмам хлусні пра "адзінае паходжанне беларусаў і рускіх". Як аказалася, гэта генетычна і антрапалагічна два зусім розных этнасы - і нават розныя этнічныя групы, бо беларусы - індаеўрапейцы, а рускія - не.

УСТОЙЛІВАСЦЬ ГЕНАФОНДУ
Як прызнаецца Е.В.Баланоўская, найболей усяго расійскіх навукоўцаў здзівіла ЎСТОЙЛІВАСЦЬ генафонду: яны чакалі ўбачыць у Цэнтральнай Расіі змешванне мясцовых фінаў з цюркамі і славянамі. Аднак ні славянскага, ні цюркскага важкага ўплыву яны не выявілі.
У Цэнтральнай Расіі (гістарычнай Масковіі) гэта ўстойлівасць выявіла сябе ў тым, што ўсё сельскае насельніцтва (70-80% ад агульнага да другой паловы ХХ стагоддзі) з'яўлялася генетычна фінамі (мокша, мардва, эрзя, мурама, мешчара і інш.). Гэта абсалютная большасць насельніцтва ў сабе і растварала ўсіх прышлых (у якіх максімум толькі дваранскія не мясцовыя прозвішчы заставаліся). У Літве-Беларусі аналагічна на працягу ўсёй гісторыі літвіны-беларусы складалі каля 80% насельніцтвы і папросту на працягу некалькіх пакаленняў этнічна і генетычна "пераварвалі" ўсіх мігрантаў (акрамя габрэяў, якія супрацівіліся гэтаму растварэнню).

БЕЛАРУСКІ ГЕНАФОНД
Дапаўняюць карціну і сучасныя даследаванні беларускіх навукоўцаў, якія вывучалі антрапалогію беларусаў. Яна - заходне-балцкая, а не фінская, як у рускіх. Адсылаю чытачоў, напрыклад, да найцікавай працы Віктара Вераса "Ў вытокаў гістарычнай праўды", дзе паказана, што антрапалагічна сучасныя беларусы - гэта яцвягі (спрадвечныя жыхары ўсёй Заходняй і Цэнтральнай Беларусі).
Пытанне, такім чынам, можна паставіць рэтраспектыўна і генетычна ў такім плане: народ заходніх балтаў яцвягаў з'яўляецца, маўляў, "братам" мардоўскага народа мокша - гэта спрадвечнае насельніцтва Маскоўскай вобласці (Масква: Moks мокша + Va фінск. "вада").
Гэта паказвае на поўны абсурд, асабліва калі мы адцягнемся ад міфічных як бы "падобных" назваў "беларусы" і "рускія". Бо ў беларусаў генафонд і антрапалогія яцвягаў (шырэй - сумесь заходніх балтаў і славян), а ў рускіх - генафонд і антрапалогія фінаў (шырэй - сумесь фінаў і славян).
У 2005 годзе (гэта значыць адначасова з завяршэннем прац расійскіх навукоўцаў па рускім генафондзе) і ў Беларусі былі апублікаваны вынікі аналагічных даследаванняў. Выдавецтва "Тэхналогія" апублікавала кнігу А. Мікуліча "Беларусы ў генетычнай прасторы. Антрапалогія этнаса" (Мікуліч А.І. Беларусы ў генетычнай прасторы: Антрапалогія этнасу. - Мн.: Тэхналогія, 2005.).
На карце генетычнай аддаленасці ад сярэдніх па чысціні беларускіх чашчынь генаў у насельніцтве Ўсходняй Еўропы, створанай на аснове значэнняў ДНК-маркераў, ясна бачная асаблівасць генафонду беларусаў, да якіх прылягаюць карэнныя жыхары Пскоўшчыны, Наўгародшчыны, Смаленшчыны, Браншчыны, Віленскага краю і Ўкраінскага Палесся. Кампактны арэал беларускага генафонду на гэтай карце ў агульных рысах адпавядае сферы рассялення беларусаў у гістарычнай рэтраспектыве. Аўтар зважае на відавочнасць шматвектарнай дывергенцыі гэтага арэала, якая паказвае далейшыя кірункі міграцыі. Вядома, што "еўрапеізацыя" расійскага насельніцтва спынілася пад татара-мангольскім нашэсцем. Вывучэнне генафонду беларусаў практычна не паказала прысутнасці ў ім прымет мангольскай расы. Гэта пацвярджае гістарычныя сведчанні пра тое, што Беларусь не ведала татара-мангольскай няволі.
Кожны з трох усходне-славянскіх этнасаў, паводле антрапалагічных дадзеных, па-свойму унікальны. Яны фармаваліся ў рознай геаграфічнай прасторы, на адмысловых субстрактных праасновах. Змешчаная ў кнізе графічная інтэрпрэтацыя абагульненых характарыстак іх генафондаў дазваляе выразна ўбачыць ступень падабенства і адрозненні. "Этнічныя аблокі" беларусаў і ўкраінцаў даволі кампактныя і на прыкладзенай дыяграме часткова перакрываюцца. Расійскае ж "воблака" вельмі размытае, і толькі малаважная яго дзель перакрываецца з першымі дзвюма. У той час як украінскае "этнічнае воблака" наогул не мяжуе з фіна-вугорскімі, а беларускае толькі дакранаецца іх - цэнтр "этнічнага воблака" расійскіх папуляцый знаходзіцца ў адным кластары з фіна-вугорскімі, а не славянскімі этнасамі.
Супастаўленне дадзеных геннай геаграфіі з матэрыяламі археолагаў дае вельмі цікавыя вынікі. Геаграфічная структура сучаснага беларускага генафонду багата ў чым адпавядае старажытным археалагічным культурам. ...Гэта важны аргумент на карысць генетычнай бесперапыннасці пакаленняў. Аналіз антропагенетычнага і генадэмаграфічнага матэрыялу прыводзіць аўтара да высноў пра глыбокую старажытнасць беларускага этнаса. Сучасная карціна беларускага генафонду сфармавалася як шляхам доўгачасовага прыстасавання ў выніку натуральнага адбору, так і падчас этнічнай кансалідацыі.
Карыстаючыся "генетычным календаром", аўтар усталяваў, што папуляцыі карэнных жыхароў Беларусі вядуць свой радавод бесперапынна не меней як 130-140 пакаленняў, гэта азначае - самае позняе з сярэдзіны 2-га тысячагоддзі да н.э. На думку аўтара, паходжанне асаблівасцей мовы, матэрыяльнай і духоўнай культуры, існаванне на працягу шматлікіх стагоддзяў сваёй дзяржавы - Вялікага княства Літоўскага, перавага эміграцыйных працэсаў над іміграцыйнымі - садзейнічалі кансалідацыі і фармаванню этнічнага ўтрымання беларусаў".

[Aleksandr_Sever]

Тупость. Говорю как историк, закончивший такой уровень, как аспирантуру.
Теория о том, что русские - угрофинны, была запущена в идеологический оборот во Франции вскоре после Крымской войны, когда Наполеон III возомнил себя достойным своего плохо закончившего предка  (есть упоминание в дилогии Крестовского "Кровавый пуф"), и каждый раз эту теорию пытались обосновать на основе современных научных достижений.
Эта утка из желтой прессы расчитана на то, что ее невозможно проверить.

[britun]

Шаноўны Aleksandr_Sever.
Можа яно так, а можа і не. Надта многа хлусні назбіралася вакол гісторыі нашай зямлі. У свой час мы вывучалі гісторыю сусвету нават і тую, ідэялагічна выверуную. А гісторыю Беларусі, дык і гаварыць няма чаго.
Яна пісалася ў угоду пануючай улады. Пра гэта вы больш мяне ведаеце, калі маеце гістарычную адукацыю высокага ўзроўня. Ды чаго там, нават гісторыю якую памятаюць нашы бацькі ды дзяды і тую перакруцілі. Я заўсёды успамінаю, як некалі школьнікам зацята  спрачаўся з уласным дзедам. Ён мне распавядаў пра тое, што у 1939 годзе на ўласныя вочы бачыў, як браталіся ў Кобрыне немцы з чырвонаармейцамі. Распавядаў пра шыкоўны парад у Брэсці. А я паказываў падручнікі па гісторыі і са слязьмі на вачах, пярэчыў, што такога не магло быць.
Ды хоцяж бы з тэмай Яцвезі. У нямецкіх і польскіх, асабліва ў галіцка-валынскіх летапісях яны ёсць, а ў акадэмікаў-гісторыкаў савецкай школы іх няма. Толькі адвечне славяне жылі на тэрыторыі Брэсцкай, Гародзеньскай ды Беластоцкай і кропка. Вось так.
А вышэй напісаная інфа, на мой погляд больш верагодная, чым гісторыя напісанная пад дыктоўку расейскай царыцы. А як ёсць на самой справе, хто яго ведае...
З павагай.

[britun]

(працяг тэмы)
Беларусы і рускія - розныя народы?             
19.05.2011 г.
Арцём ДЗЯНІКІН. «Аналітычная газета «Секретные исследования»

БЕЛАРУСКІ ЭТНАС
"Падчас фармаванні і развіцці беларускі народ прайшоў стадыі ад аб'яднання племянных звязаў праз народнасць да нацыі, шматлікія стадыі сацыяльнай структуры грамадства", - піша Энцыклапедыя "Беларусь", Менск, 1995, стар. 517. "У 13-16 стагоддзях сфармаваўся беларускі этнас" (стар. 107).
Гэта значыць, ён сфармаваўся яшчэ да агрэсій цароў Івана Грознага і Аляксея Міхайлавіча - і таму ўжо тыя спробы маскалёў звярнуць заходняга суседа ў "свой этнас" былі чыстым гвалтам. А да часу расійскай акупацыі ВКЛ 1795 гады гэта быў даўно які склаўся этнас са сваёй шматвяковай гісторыяй нацыянальнай дзяржаўнасці. Бо ў Рэчы паспалітыя ВКЛ валодала ўсімі дзяржаўнымі атрыбутамі: сваёй уладай (канцлеры ВКЛ, ніводнага жамойта - амаль усе беларусы, некалькі палякаў), сваім нацыянальным беларускім войскам, сваімі законамі краіны (Статуты ВКЛ - на мове беларусаў, дагэтуль не перакладзены на мову жамойтаў і аўкштотаў), сваёй нацыянальнай валютай (гэта беларускі талер, які чаканіўся некалькі стагоддзяў аж да 1794 года, калі беларускі талер у апошні раз адчаканіў Гарадзенскі манетны двор) і г.д.
Пры гэтым, кажучы сёння пра беларускі этнас, трэба перш-найперш зразумець, пра што наогул ідзе гаворка. Беларусы (як этнас з такой назвай) з'явіліся толькі ў 1840 году, калі былі пераназваны царызмам з літвінаў у "белоруссцев" пасля паўстання 1830-1831 гг. Пасля паўстання 1863-1864 гг., калі літвіны выступалі ўжо "беларусамі", генерал-губернатар Мураўёў забараніў і само прыдуманае ідэолагамі царызму і Таемнай Канцылярыяй "Беларусь", увядучы замест яго "Заходне-рускі край". Таму тэрмін "Беларусь" і "беларусы" - вельмі ўмоўны, гэта спараджэнне царызму, ім і забароненае. І, напрыклад, літвінамі ці тутэйшымі (мясцовымі) сябе працягвалі называць усе сяляне Менскай вобласці нават напачатку 1950-х гадоў, паводле апытанняў этнографаў.
Да 1840 году рушыў услед цэлы шэраг рэпрэсій царызму супраць захопленага народа, які асмеліўся ў другі раз паўстаць. Была знішчана ўказам цара Ўніяцкая царква ў Беларусі, забаронена набажэнства на беларускай мове і кнігавыдаўніцтва, скасавана дзеянне Статуту ВКЛ (дзейнічалага, дарэчы, толькі ў Беларусі, не ў Жамойціі - цяпер Рэспубліка Летува), забаронена само слова "Літва".
Энцыклапедыя "Беларусь" (стар. 529): "Працэсы кансалідацыі беларускай народнасці ў беларускую Нацыю пачаліся ў 16 - пачатку 17 стагоддзя, актывізаваліся ў 19 стагоддзі і дасягнулі найвышэйшага ўздыму ў 1910-20 гадах".
Гэта значыць, з пункту гледжання навукі, кажучы пра беларусаў і рускіх, мы маем справу ўжо не з народамі і этнасамі, а з НАЦЫЯМІ суседзяў. Гэта зусім іншая катэгорыя, дзе ўжо недарэчныя думкі пра "зліццё народаў" нібы пад падставай іх нейкай "этнічнай агульнасці". НАЦЫІ ніколі не могуць зліцца адзін з адным, бо па вызначэнні не здольныя да гэтага.
Апошнюю кропку ў гэтым пытанні паставілі даследаванні генафонду: для беларусаў рускія апынуліся генетычна і антрапалагічна зусім не роднасным народам, а вельмі выдаленым. А вось адзіныя роднасныя па крыві народы для беларусаў - гэта палякі Паўночнай Польшчы (мазуры) і лужыцкія сербы цяперашняй Нямеччыны. І гісторыя стварэння ВКЛ гэта цалкам пацвярджае.
Велізарны "забыты" пласт гісторыі славян і балтаў складаецца ў тым, што ў Палабскай Русі і Памор'е народы ратаваліся ад нямецкай экспансіі, усё далей сыходзячы на ўсход, ваявалі разам славяне і заходнія балты супраць немцаў, перамагалі - як 15 чэрвеня 1243 гады каля Рэйзенскага возера пад кіраўніцтвам паморскага князя Святаполка, ваяводы караля прусаў Міндоўга. У выніку ўсё памкнуліся пад каронай бацькі Міндоўга прускага караля Рінгольда, як піша Вялікая Хроніка Польская - і сышлі на ўсход, там стварыўшы ВКЛ. А сын Рінгольда Міндоўг, кароль Прусіі, спрабаваў яе шматкроць адваяваць з тэрыторыі цяперашняй Беларусі і нават адваяваў на час, караўшы смерцю там усіх калабарацыяністаў. Але акупанты ўсё адно адолелі.
Гэта летапісная гісторыя паказвае, што славянскі лад і культурны ўплыў ішлі ў ВКЛ гістарычна пры яго стварэнні зусім не з боку далёкага Кіева ці тым больш яшчэ не існавалай фінскай Масквы, а з'яўляліся велізарным цывілізацыйным уплывам з боку славян Палабскай Русі і Памор'я (абарадзіты, люцічы-лютвіны, русіны выспы Русін-Рюген і Старогорада (цяпер Ольденбург), лужычан Лужыцкай Сербіі і інш., паморскіх заходніх балтаў, сярод якіх галоўнымі былі паруссы (прусы), а таксама мазуры Мазовы). Ясна, што этнасы цяпер Заходняй і Цэнтральнай Беларусі, а тады - яцвягі і дайнова як братам здалечы далі тут усім ім месца для хованкі ад нямецкай экспансіі, як Зямля Запаветная. Што і стварыла ВКЛ як краіну якія мігравалі народаў Цэнтральнай Еўропы.

Яны прынеслі сюды не толькі свае прозвішчы на "-іч", якія прынцыпова не маглі паўстаць у мовах палякаў, украінцаў і рускіх (і не існавалі ў Полацкай Дзяржаве), прынеслі таксама і свой еўрапейскі менталітэт і славяна-балцкую тэхналагічную мадэрнізацыю. Юры Брэзан, пісьменнік этнаса лужыцкіх сербаў, лаўрэат дзвюх Дзяржаўных прэмій ГДР, у кнізе "Абранае" (М., Вясёлка, 1987) сваіх персанажаў лужычан называе менавіта "беларускімі" імёнамі Якуб (Якуб Кушк) ці Ян (Ян Сербин) і г.д. Але "ці беларускія гэта імёны і прозвішчы? Кім лічыць Якуба Коласа і Янку Купалу? Ці гэта ўсёткі імёны гістарычныя і першапачатковыя для лужычан? Дакладней, лужыцкіх сербаў.
Відавочна, што беларуская мова і сам этнас - спароджаны мовай і этнасам Палабскіх і Паморскіх славян і балтаў - і не маюць у сваіх асновах стаўлення да мовы і этнасам Кіева і Масквы. А старажытныя культурныя вытокі беларусаў трэба шукаць у лужыцкіх сербаў. Сур'ёзных даследаванняў у гэтым кірунку не было, хоць менавіта тут поўнае падабенства і поўнае этнічнае супадзенне ў дэталях, а не нешта "аддалена падобнае" з іншымі суседзямі.
Звяртаю на гэту ўвагу з той прычыны, што ў Расіі існуе іншая і абсалютна нічым не абгрунтаваная версія этнакультурнага паходжання беларусаў (да таго ж, цяпер аспрэчаная генетыкай як ілжывая). Маўляў, беларусы - гэта ўсходнія славяне, якія першапачаткова пражывалі на тэрыторыі Дняпра (і адтуль жа, маўляў, "выйшлі" рускія). Гэта канцэпцыя дазваляла царызму прадставіць беларусаў як "малодшы" і "першапачаткова роднасны" рускім этнас, а яго фактычную непадобнасць з рускімі царызм тлумачыў, як вынік "паланізацыі". Насамрэч мы бачым, што беларусы ў сваім этнічным і культурным утрыманні не гэтулькі падобныя на палякаў, колькі на мазураў і лужыцкіх сербаў і іншых славян і заходніх балтаў Палабья. Што і не дзіўна, бо беларусы паўсталі зусім не на "выспе ўсходніх славян" - "Славянскім Трыкутніку", як гэта недарэчна малююць расійскія гісторыкі, а былі адкрыты для наймагутнага ўплыву з боку Палабья - якое (зірніце на карту) у шмат разоў геаграфічна бліжэй да Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, чым вельмі ад яе замружаныя Кіеў і Масква.  «Аналитическая газета «Секретные исследования»

[britun]

Более сложным представляется вопрос о племенной принадлежности предков обелорушенных литовцев южной части занимаемых ими территории (по линии Ошмяны-Гродно).Имеются некоторые основания предположить, что в полосе Гродно-Ошмяны и южнее, в бассейне верхнего Нёмана и его правых притоков, жила часть древнего балтского племени ятвягов,его восточная ветвь, известная там в прошлом также под названиями дайнавы и гудов. На эту мысль наводит прежде всего анализ некоторых этнонимов.
Известно, что литовцы называют соседей-белорусов гудами, гудасами (gudas), гудай (gudai). Однако эти названия больше употребительны в отношении белорусов,живущих на литовской границе в Гродненском, Щучинском, Вороновском,Лидском, Ошмянском и других районах.
В районе Друскининкай "занямонскiя лiцьвiнэ", тоесть литовцы,живущие по левому берегу Немана, называют гудами также своих соплеменников литовцев с правобережья Немана. В то же время белорусы Поставкого района называют соседнюю территорию, населенную литовцами (клин к северо-востоку от Швенчёниса),- Гадуцеушчына. Литовцы б.Восточной Пруссии называли жителей территории, расположенной к юго-востоку, то есть древней Жудвы, независимо от того, литовцы они, поляки или белорусы ,-гудами.(+). Изэтого следует, что этноним "гуды" относится не только к белорусам пограничных районов, являющихся преимущественно обелорушенными литовцами, но и к известной части собственно литовцев. Естественно, возникает вопрос: не принадлежал ли этноним gudai какой-то местной группе древних балтов. Некоторые данные позволяют предполагать,что этноним gudai был одним из древних названий ятвягов. Некоторые из названий сближаются с gudai, gudas. Так, если если русская летопись называет ятвягов -ятвезе,польские письменные источники -jacwezi,jacwing,а немецкие - Jetwesen, то в других польских и немецких памятниках ятвяги упоминаются под названием sudwy и sydziny(польск.), Sudovita, Sudus, Sudiny (нем.). Землю, которую занимали ятвяги к северо-западу от Гродно, поляки называли Судавией или Жудвой, а папы в своих булах называли ятвягов gotveziani. Нельзя не видеть близости между наименованиями "судавы"-"зудус"-"жудва"-"готвези" и "гудай"-"гудас".
Древние гуды-ятвяги оставили следы в названиях населенных мест, встречающихся главным образом в бассейне верхнего Немана и его правых притоков. Здесь до сих пор сохранились названия деревень с корнем "гуд": Гуды в Лидском и Воложинском, Гудзели в Столбцовском и Вороновском районах, Гудовщина в Браславском, Вилейском и Ошмянском районах, Гудзевичи в Волковысском районе, Гудзеняты в Ивьевском районе, Гудзино в Слуцком районе, Гудзи около Медников (в Литве, на границе с Ошмянским районом) и др. В этих же местах встречаются фамилии Гуд,Гудач,Гудович,Гудинович, Гудзель, Гудзень, Гудзеня,Гудаль,Гудзис, Гудовский идр.
Все эти названия могут свидетельствовать лишь о том, что ряд ятвяжских селений возник на территории современной Белоруссии значительно восточнее основной области ятвягов -судавии или Жудвы, находившейся к северо-западу от Гродно."

+ - J.Sembrzycki . Ziemie polnocne i zachodnie kraju zudwinskiego i ich granice. "Wisla". Warszawa, 1891, t.V,№4,стр.852.


отрывок из книги "БЕЛОРУСЫ" (очерки происхождения и этнической истории), М.Я.Гринблат, изд. "Наука и техника" Минск 1968. стр 161-163.

[britun]

Народ падобны на дрэва.
А карані — яго першапачаткі.
Адзін сягае на метры ўглыб зямной тоўшчы , другі бярэ сокі каля паверхні.
Самыя першапачаткі беларускага этнасу хаваюцца ў змроку пасляледавіковых тысячагоддзяў.У нашым радаводзе можна знайсці і старажытнейшых аўтахтонаў невядомай ужо мовы, і фіннаўграў, і германцаў, а таксама, мабыць, скіфаў і кельтаў. Але найбольш моцныя, найбольш жыццежаўныя два карані беларускага дрэва — балцкі і славянскі. Менавіта іх шчаслівае спалучэнне вызначыла характэрнейшыя асаблівасці нашага народу — у мове, культуры, характары, — што розняць беларусаў ад суседзяў, робяць яго самабытным не паўторным этнасам у еўрапейскай сям’і.
Старажытныя балты — прамыя продкі сучасных літоўцаў і латышоў — першапачаткова, мяркуючы па назвах азёр і рэк, засялялі практычна ўсю тэрыторыю Беларусі. Тут яны жылі з пачатку бронзавага веку, гэта значыць з мяжы 3-га і 2-га тысячагоддзяў да н.э.
З сярэдзіны І-га тысячагоддзя н.э., калі балты ўступілі ў цесны кантакт са славянскай стыхіяй, хаця гэта магло адбыцца і значна раней, мы ўжо ведаем назвы іх плямёнаў на Беларусі, зафіксаваныя ў летапісах. Былі гэта яцвягі і літва.
Плямёны яцвягаў засялялі ў асноўным міжрэчча Нёмана і Нарава.
Іх паселішчы пакуль што даследаваны слаба. Гэта вёскі і ўмацаваныя гарадзішчы. Больш вядомыя вучоным кургановыя могільнікі з каменнымі выбрукоўкамі. Найбольш раннія пахаванні ў іх датуюцца ІІІ стагоддзем н.э. і ўтрымоўваюць як трупапалажэнні, так і трупаспаленні нябожчыкаў.
Пазней пачаў дамінаваць абрад трупаспалення-урэмацыі, а з ХІ ст. -зноў трупапалажэння. У мужчынскіх пахаваннях шмат узбраення і рыштынку баявых коней, што было натуральным для таго неспакойнага часу. У жаночых — упрыгожанні і дробныя прылады працы.
Яцвягі былі ваяўнічым і мужным народам, які тры стагоддзі /з
Х па ХІІІ/ вытрымліваў амаль безупынны націск дружых кіеўскіх і заходнеўкраінскіх князёў, палякаў, а таксама нямецкіх рыцараў. Аднак урэшце іх землі былі спустошаныя, а насельніцтва ў значнай ступені вынішчана, расцярушана па суседніх землях. Што засталося — славянізавалася і стала састаўной часткай беларусаў Гродзеншчыны і Беласточчыны. І зараз толькі ў назвах вёсак “Ятвезь” засталася па іх жывая памяць.
Найбольш шматлікай і жыццёстойкай групай балцкіх плямёнаў на
Беларусі была Літва. Ёй належылі землі ў Верхнім Панямонні і Павіленне. Тут вядомы ўмацаваныя і неўмацаваныя паселішчы, але,як і ўвыпадку з яцвягамі, археолагамі вывучаліся пераважна толькі кургановыя могільнікі.
Старажытнейшыя пахаванні вядомыя з 4-га стагоддзя. Яны ўтрымоўваюць трупапалажэнні і камяні ў насыпах. З сярэдзіны тысячагоддзя распаўсюдзіўся абрад трупаспальвання. Нябожчыкам “на той свет” клалішмат рэчаў — разнастайныя прылады працы, упрыгожанні. У мужчынскіх пахаваннях, асабліва ранейшага часу, калі рэчы не згаралі пры крэмацыі, надзвычай багата зброі.
У канцы тысячагоддзя пашыраюцца рытуальныя пахаванні баявых коней.
Літоўскія плямёны таксама цярпелі ад частыхузброеных нашэсцяў з
Украіны, Польшчы, немцаў з балтыйскага ўзбярэжжа. Але лёс іх быў іншым, чым яцвягаў. Уступіўшы ў саюз са славянамі Беларусі, яны не толькі выстаялі, але і праводзілі актыўнае узброенае супрацьдзеянне, паспяхова ўдзельнічалі ў фармаванні магутнай сярэднявечнай беларуска-літоўскай дзяржавы — Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага.
Праўда, Літва на значнай частцы сваёй тэрыторыі — на паўночным захадзе сённяшняй Рэспублікі Беларусь і на Віленшчыне — таксама страціла свой воблік, славянізавалася і стала беларускамоўнай.
Мяркуючы па назвах некаторыч населеных пунктаў, на Беларусі жылі і іншыя балтыйскія плямёны. Сярод іх лотва і латыгаль, з якімі генетычна звязываюцца сённяшнія латышы, а таксама, дайнова,ішкальдзь.
Старажытнейшыя пісьмовыя сведчанні антычных аўтараў пра славян адносяцца да першых стагоддзяў нашай эры. Аднак знойдзеныя археолагамі матэрыяльныя сляды іх жыццядзеннасці — рэшткі паселішчаў і могільнікі — датуюцца толькі сярэдзінай першага тысячагоддзя нашай эры. Якія ж больш раннія старажытнасці належылі славянам? — пакуль не высветленна. І ўвогуле пытанне паходжання першых славян — як, дзе і калі фарміраваўся гэты працэс
— адно са складанейшых у навуцы. Аднак большасць даследчыкаў згодныя, што
Беларусь не была прарадзімай славян, хіба што самы паўднёва-заходні куток
Брэстчыны. Таму я вырашыў, што сёння мы не будзем гаворыць пра походжанне славян, пра іх этнагенез. Гэта тэма для асобнай гутаркі.
Першыя несумненна славянскія паселяшчы з’явіліся паўднёвей
Прыпяці паўтары тысячы гадоў назад — каля сярэдзіны І-га тысячагоддзя.
Некаторыя з іх выяўлены археолагамі нават на яе паўночным беразе. Значыць, славяне ўжо пачалі пераадольваць гэты натуральны водны рубеж паміж імі і старажытнымі балотамі.
Старажытнасці, пакінутыя першымі славянамі на Прыпяці вучоныя аб’ядноўваюць у так званую пражскую культуру.
Носьбіты пражскай культуры, займаючыся ў асноўным земляробствам і жывёлагадоўляй, жылі пры рачным узбярэжжы ў невялікіх вёсках, якія пазней часам ператвараліся ў гарадзішчы — умацаваныя паселяшчы, акруджаныя валамі і рвами, драўляным тынам. Кожная сям’я будавала сабе невялікую паўзямлянку з глінабітнай або каменнай печкай на покуце. Тагачасныя славяне з балотнай руды здабывалі жалеза, з якога выраблялі прылады працы і зброю. Упрыгожанні былі пераважна бронзавыя. З гліны ляпіўся пласкадонны посуд — высокія гаршкі, міскі, патэльні.
Сваіх памерлых тутэйшае насельніцтва хавала па абраду трупаспалення ў невялікіх ямах. Пазней над пахаванымі пачалі насыпаць курганы.
Паўночней Прыпяці з VІ ст. і пазней жыло пераважна балцкае насельніцтва, старажытнасці якога ўтваралі банцараўскую і калочынскую культуру. Аднак , мяркуючы па археалагічных раскопках, і сюды пачынаецца пранікненне груп славянскага насельніцтва, якое пасяляецца сярод тубыльцаў.
Такое пранікненне хутчэй на ўсё павінна было адбывацца ўзброенным шляхам.
Бо цяжка сабе уявіць, каб хто мог сцерпіць, што на іх землі прыходзяць чужынцы-находнікі, карыстаюцца лугамі і палямі.
З часам сумеснае існаванне абарыгенаў-балтаў і находнікаў-славян паўночнай Прыпяці вяло да змешвання гэтых двух этнасаў, параднення шляхам шлюбаў, вяло да ўзаемаасіміляцыі. А як сведчаць апошнія даследаванні, і асабліва вядомага расейскага вучонага В.В.Сядова, беларусы сфарміраваліся дзякуючы змешванню славян і балтаў. Значыць, ужо з сярэзіны І-га тысячагоддзя ў басейне Прыпяці, на Верхнім Панямонні, на Дняпры і Дзвіне пачынаюцца працэсы, якія вялі да зараджэння беларускага этнасу, фарміравання яго тыповых асаблівасцей у мове, матэрыяльнай і духоўнай культуры. Кажучы вобразна — першае ж дзіця, што нарадзілася ад славяніна і балцкай жаныны, ужо мела зачатковыя беларускія рысы.
Невядома, як называлі сябе першыя славяне на Беларусі. Летапісы ж светчаць, што пазней, перад утварэннемполацкага княства, на нашых землях распаўсюдзіліся ўсходнеславянскія плямёны крывячоў, драгавічоў і радзімічаў.
Крывічы, драгавічы, радзімічы ўяўлялі сабой аб’яднанні плямёнаў, якія ўжо мелі свае княжэнні — першапачатковыя дзяржаўныя ўтварэнні. Іх назвы, мяркуючы па суфіксу ‘-іч’,паходзяць ад князёў-аб’яднальнікаў. Згодна летапісу, такім аб’яднальнікам радзімічаў быў Радзім. У крывічоў гэта мог быць Крыў або Крывы, у драгавічоў — Драг.
Найбольш вялікае аб’яднанне ўяўлялі крывічы. З самага пачатку яны прымалі актыўны ўдзел у гістарычных падзеях Усходняй Еўропы. Так, у летапісным запісе 965 г. гаворыцца, што крывічы, разам з некаторымі іншымі славянскімі і фінна-угорскімі плямёнамі вымушаны былі плаціць даніну заморскім врагам. А праз пару гадоў яны праганяюць варажскіх асаднікаў са сваіх земляў. Удзельнічалі крывячы і ў грабежніцкіх важарска-славянскіх паходах 906 і 944 гадоў на Візантыю. Пазней крывічы Беларусі ўжо не ўдзельнічаюць ў прычарнаморскіх войнах. Бачна, што у гэты час ім удалося вызваліцца з варажска-кіеўскай залежнасці.
У час найбольшай экспансіі крывічы распаўсюдзіліся на вялікіх прасторах Усходняй Еўропы ад Верхняга Панямоння да Паволжа, ад вярхоўя Сожа і Дзясны да ўзюярэжжа Пскоўскага возера. На сённяшняй тэрыторыі Рэспублікі
Беларусь крывічы займалі Падзвінне і аршанскае Падняпроўе. Яны таксама пранікалі на Павіленне і Верхняе Панямонне, дзе і сёння сустракаюцца вёскі
Крывічы, Крывічане, Крэва і г.д. Такія назвы сведчаць пра актыўную каланізацыю гэтым дынамічным насельніцтвам суседніх тэрыторый. У паўночнай і цэнтральнай Міншчыне яны змешваліся з драгавічамі.
У VІІ стагоддзі пляменная назва крывічы, як, дарэчы, і драгавіча і радзімічы, знікае са старонак летапісаў. Гэта сведчыць пра кансалідацыю плямён у большыя этнаграфічныя і палітычныя ўтварэнні. Праўда, назва
‘крывічы’, ‘Крывецкая зямля’ захавалася ў культурнай традыцыі суседніх народаў і пазней ‘Крывіяй’ называлі значную частку Беларусі немцы і ў 14-м стагоддзі. А латышы і сёння ўсіх славян называюць крывічамі-крэвс. У мінулым стагаддзі таксама часам беларусаў лічылі крывічамі. У пачатку ХХ-га стагоддзя, калі ўстала пытанне пра аднаўленне дзяржаўнасці нашага народу, былі прапановы назваць беларускі край Крывіяй.
Жывучы пераважна ў вёсках, крывічы, паселішчы — цэнтры акруг умацоўвалі, ператвараючы ў гарадзішчы. З часам частка гарадзішчаў вырасла ў цэнтры рамяства і гандлю — у гарады.
На тэрыторыі Рэспублікі Беларусь вядомы крывіцкія гарады —
Віцебск, Лукомль, Друцк, Орша, Копысь. Галоўным, важнейшым гарадскім цэнтрам заходняй часткі крывічоў быў Полацк. Ён жа і стаў сталіцай
Полацкага княства ІХ-ХІІІ стагоддзяў — адной з першых вядомых па летапісах беларускіх дзяржаў. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што раней усе крывічы былі аб’яднаны ў адной дзяржаве. Гэтым яны тлумачаць настойлівыя заваёўчыя паходы полацкіх князей на ўсход і поўнач, што магло сведчыць пра імкненне аднавіць колішняе агульнакрывіцкае гаспадарства.
Крывічы пачалі фармавацца ў сярэдзіне І-га тысяча годдзя і на пачатку былі амаль выключна балцкім этнасам. Толькі з часам, з усё большым пранікненнем славян на Беларусь, яны ўсё больш набываюць рысаў славянскасці. Мабыць таму і летапісцы часам сумняваліся — ці адносіць крывічоў да народу славянскай мовы.
У матэрыяльнай і духоўнай культуры, па сваіх этнаграфічных асаблівасцях крывічы мала адрозніваліся ад суседніх славянскіх плямёнаў.
Таму, каб вылучыць межы іх рассялення, вучоныя-археолагі асаблівую ўвагу звяртаюць на абрад пахавання і тыпы жаночых упрыгожванняў.
З самага пачатку крывічы сваіх памёрлых хавалі па абраду трупаспальвання пад кургановымінасыпамі. Найбольш тыповымі сярод курганоў былі валападобныя курганы — насыпы шырынёй 8-10 метраў і даўжынёйчасам больш як 100 метраў. Такія ‘доўгія курганы’ сустракаюцца толькі на крывіцкай тэрыторыі.
Нярэдка насыпы былі ікруглыя. Пазней толькі так і выглядалі крывіцкія магілы. З распаўсюджаннем з канца Х-га стагоддзя хрысціярства, якое забараняла абрад крэмацыі, крывічы, як і ўсё тагачаснае славянскае насельніцтва Беларусі, адмовілася ад спальвання нябожчыкаў і перайшло да трупапалаження. Хоць па да&#

[Aleksandr_Sever]

Старажытныя балты — прамыя продкі сучасных літоўцаў і латышоў — першапачаткова, мяркуючы па назвах азёр і рэк, засялялі практычна ўсю тэрыторыю Беларусі. Тут яны жылі з пачатку бронзавага веку, гэта значыць з мяжы 3-га і 2-га тысячагоддзяў да н.э.

В атласе истории Беларуси названия озер и рек отмечены от более чем 20 народов, живших, в том числе, с начала бронзового века.
Почему тогда вы делаете вывод, что вся территория Беларуси была заселена одними только балтами?
Кстати, на рубеже 3-го и 2-го тысячелетий балтов, как таковых, еще не существовало, поскольку они входили в единую германско-балто-славянскую общность, без языкового выделения. Поэтому также верно говорить, что на территории Беларуси жили индоевропейцы - предки современных славян и балтов.
И второе. А когда, по-вашему, здесь жили финно-угры? Финно-угорские названия также распространяются практически на всю Беларусь и даже далее - на Украину, Смоленщину и т.д.
Вывод могу сказать сам: таких прямолинейных схем, как вы здесь рисуете, в реальности не существует, поскольку она, эта реальность, чрезвычайно подвижна и изменчива. Одновременно на территории Беларуси проживало множество разнородных племен, они постоянно передвигались, мешались, уходили, приходили и т.д.
Успехов в поисках.

[britun]

З распаўсюджаннем з канца Х-га стагоддзя хрысціярства, якое забараняла абрад крэмацыі, крывічы, як і ўсё тагачаснае славянскае насельніцтва Беларусі, адмовілася ад спальвання нябожчыкаў і перайшло да трупапалаження. Хоць па даўняму звычаю памерлым ‘на той свет’ клалі рэчы і насыпалі над ім курган. У язычніцкіх магілах археолагі мала знаходзяць рэчаў — пераважна толькі гаршкі. Усё нішчыў агонь. У курганах жа з трупапакладаннемі знаходак больш — акрамя посуду можна знайсці бронзавыя і медныя ўпрыгоджванні, жалезныя рэчавы і гэтак далей. Пры гэтым, зразумела, ужаночых пахаваннях упрыгожванняў значна больш, там жа і сярпы або праселкі да верацён. У мужчынскіх — сякеры, наканечнікі коп’яў, часам і мячы.
Існуюць паданні, што ў курганах прыхавана золата і іншыя багацці.
Таму скарбашукальнікі-марадзёры часта разрываюцьстрадаўнія могільнікі, знішчаюць іх. Аднак пад насыпамі знайшоў супакой у асноўным просты вясковы люд, нашы далёкія продкі — язычнікі і раннія хрысціяне. Рэчы, што пры касцяках, з’іржавелыя, акісленыя, не маюць грашовай каштоўнасці. А вось для спецыяліста-археолага яны важнейшая крыніца звестак пра матэрыяльную культуру старажытных беларусаў, пра іх вераванні і нават знешні воблік.
Той хто разбурае даўнія магілы, не толькі парушае Законы
Рэспублікі Беларусь, нормы чалавечай маралі, але і робіць замах на нашу гістарычную памяць.
Большасць упрыгожванняю крывічанак падобныя на радзіміцкія і драгавіцкія, яны агульнаславянскага тыпу. Аднак ёсць і толькі крывіцкае аздабленне — вялікія бранзалетападобныя скроневыя кольцы з медзі, вельмі рэдка са срэбра, якімі упрыгожваўся галоўны ўбор. Такія знаходкі — быццам племянныя ‘пашпарты’. Менавіта па іх у асноўным і крывіцкія пахаванні, удакладняюць тэрыторыю рассялення гэтых плямёнаў.
Летапісец сведчыў, што тэрыторыі паміж Прыпяццю і Дзвіной займалі драгавічы — другое буйное аб’яднанне плямён на Беларусі. Археалагічныя раскопкі дазволілі больш дэталёва акрэсліць межы іх рассялення. Іх паселяшчы і могільнікі сустракаюцца паўднёвай Прыпяці, на ўсходзе даходзяць да Дняпра, на поўначы — ваколіц Заслаўя, Лагойска і Барысава, на захадзе —
Брэсцкага Пабужжа. Папярэднікам і этнічным вытокам драгавічоў было стараславянскае насельніцтва пражскай культуры ўзбярэжжа Прыпяці VІ-VІІІ стагоддзяў. Распаўсюджваючыся паўночней гэтай ракі драгавічы актыўна асімілявалі балтаў.
Драгавічы, займаючы ўрадлівыя землі Палесся, кантактуючы з больш паўднёвымі этнасамі, вылучаліся большым прадукцыйным земляробстве і рамястве, у раннім зараджэнні элементаў дзяржаўнасці, у наяўнасці даволі вялікай колькасці гарадоў — Тураў, Пінск, Давыд-Гарадок, Брэст, Клецк,
Слуцк, Капыль, Рагачоў. На змешанай драгавіцка-крывіцкай тэрыторыі ўзніклі
Менск, Лагойск, Барысаў.
Найбольш вядомае дзяржаўнае ўтварэнне драгавічоў — Тураўскае княства. Аднак даволі хутка іх землі трапілі пад кіеўскае панаванне, з-пад якога вызваліліся толькі ў ХІІ стагоддзі.
Археолагамі вывучаліся пераважна могільнікі драгавічоў. Тутэйшае насельніцтва хавала памерлых пад круглымі кургановымі насыпамі па абраду трупаспалення. З канца Х-га стагоддзя нябожчыкаў ужо не спальвалі. Тыповым для драгавічан было пахаванне ў зрубных дамавінах з двухсхілым дахам, якія імітавалі чалавечае жытло.
Сярод пахавальнага інвентару з драгавіцкіх могільнікаў найбольш характерныя скроневыя кольцы жаночага ўбору з вялікімі пацеркамі, аздобленымі прыпаянымі металічнымі шарыкамі. Гэта племянны ‘пашпарт’ драгавічоў.
Значна меншы саюз утваралі плямёны разімічаў, якія знаходзіліся на паўднёвым усходзе Беларусі — у асноўным на Пасожжы. Этнавызначальнымі для іх матэрыяльнай культуры былі жаночыя сяміпраменныя скроневыя колцы.
Радзімецкая зямля была воддаль ад асноўных гандлёвых шляхоў Усходняй
Еўропы, таму не трапляла ў сферу дзяржаўных інтарэсаў Кіева або Полацка.
Уасноўным менавіта гэтыя тры плямёны адыгралі галоўную ролю ў фарміраванні беларускага этнагінезу. Гэта не супярэчыць новай канцэпцыі ўзнікнення беларускага этнагінезу аб якой гаворыць нам Піліпенка.
Так па яго канцэпцыі ў фарміраванні этнагінезу адыгралі вялікую ролю змены этнічных вобразаў плямёнаў крывячоў, драгавічаў, радзімічаў.
Выкарастаная літаратура
Аснаўнай крыніцай інфармацыі баў галоўны архіў
БЕЛТЭЛЕРАДЫЁКАМПАНІІ
Творчае аб’яднанне навукова-патулярных і асветніцкіх праграм.

--
РЭФЕРАТ НАПІСАНЫ
Любецкім Дзянісам Пятровічам
Усходнія славяне на Беларусі ў ІХ-ХІІІ ст. іхіх
БелДзяржУніверсітэт
ФПМІ
Мінск ’96.
Лектар А.І.Котаў

[britun]

Суверэннай Беларусі патрэбна свая суверэнная гісторыя. Пакуль такой няма, яе яшчэ толькі трэба стварыць. Яна павінна растлумачыць беларусам, чаму ў мінулым нашы продкі зваліся і сарматамі, і яцвягамі, і славянамі, і літвой, і русінамі і нарэшце, беларусамі. Галоўным дзейсным тварам, павінны быць нашы продкі. Гэта яны стварылі дзяржаву. Гэта яны ставілі князёў па сваім меркаванні. Гэта яны аб'ядналіся ў народ. Гэта яны змянялі мовы зносін. Гэта яны бралі сабе новыя саманазвы. Толькі тады людзі павераць у тое, што гэта сапраўды наша гісторыя. Уласная шматвяковая дзяржаўная гісторыя беларускай (ліцвінскай) нацыі - гэта адзін з механізмаў кансалідацыі беларускай нацыі. Любая ідэя толькі тады становіцца сілай, калі яна авалодвае розумамі мас. А для гэтага ёй патрэбна ў першую чаргу прывабнасць.
   Цяперашняе выхаваньне беларуса аніяк не абыдзецца без вяртаньня ў мінулае - у часы ВКЛ. Бо гэта была нашая краіна з нашай мовай. Абапіраючыся на летапісныя звесткі, даведаемся, што ВКЛ - гэта не нейкая прычуда з незразумелым мінулым.  Бо па крыві і па зямлі мы застаемся яе нашчадкамі – і памяць пра свае карані, і клопат пра натуральны працяг рэчаў па-за ўсякімі гістарычнымі паваротамі і зломамі – гэта моцны пасыл у будучыню. За літвінамы тысячагадовы досвед найвялікшай улады ў Эўропе. Веліч Літвы Міндоўга пачалася з далучэння да яго дзяржавы тураўскіх, полацкіх і яцвяжскіх земляў. Адгэтуль пачалося і першае каралеўства, і далейшае пашырэнне Літвы па тэрыторыі. Менавіта ў гэтай дзяржаве былі аб'яднаны ўсе беларускія землі. Менавіта ў ім беларуская мова стала дзяржаўнай. І нават пазней, не гледзячы на ўваходжанне яго ў РП, яно захоўвала аўтаномію, сваё войска, свае законы. Сённяшні беларускі народ склаўся менавіта ў ім. Прывабнай канцэпцыяй павінна стаць, веданне, што тэрыторыя Беларусі (у тым ліку і Полацку) звалася Літвой яшчэ да Міндоўга. Што назва Княства атрымала не ад князёў-заваёўнікаў (чаго ў гісторыі ніколі і нідзе не было), а ад назвы нашай зямлі.. Гэта князі зваліся літоўскімі таму, што княжылі ў нашай зямлі. Магутная некалі дзяржава(ВКЛ) не мела ніякага стаўлення да цяперашняй Літоўскай рэспублікі і цяперашнім літоўцам, якіх правільней называць бо самі яны сябе завуць: "летувіяй. ... Літоўцамі ў тыя часы называліся продкі цяперашніх беларусаў.  Пакуль яшчэ старанна мадэрнізуюць старую польскую і рускую казку, мэта якой даказаць, што нашага народа ніколі не было. Відавочна, што закон інэрцыі дагэтуль дзейнічае ў розумах гісторыкаў. Пэўныя летапісы не пацвярджаюць гэтых казак. Яны кажуць зусім пра іншае, часта процілеглае. Трэба іх толькі ўмець чытаць, заплюшчыўшы вочы на аўтарытэты, польскіх, рускіх (савецкіх) гісторыкаў з нашага каланіяльнага мінулага.