|
Der Schatten
|
Гэтая драўляная фара Вітаўта знаходзілася на самым краі тагачаснага горада. Менавіта пры Вітаўце Гародня пачала паступова разрастацца далей ад берага Нёмана ў кірунку сённяшняй вуліцы Маркса і універмага на вуліцы Савецкай, уздоўж Гараднічанкі, дзе пры Вітаўце ўзнік жыдоўскі квартал. Традыцыйна прынята лічыць, што пачаткам жыдоўскага кагала (абшчыны) ў Гародні быў прывілей Вітаўта ад 1385 г., якім гарадзенскі князь дазволіў жыдам пасяліцца ў горадзе. І сёння яшчэ некаторыя гісторыкі спасылаюцца на гэты дакумент, хоць ужо гадоў пятнаццаць, як даследчыкі даказалі, што гэта фальшыўка, створаная ў 16 ст. тымі ж жыдамі. Гаспадарамі пляцаў па вуліцы Замкавай у 16 ст. ужо былі скрозь адныя жыды і яны імкнуліся падцвердзіць даўнасць сваіх правоў на гэтую зямлю, абапіраючыся на аўтарытэт Вітаўта.
Палітычная кар'ера гарадзенскага князя складвалася няпроста. Пасля смерці вялікага князя Альгерда распачалася барацьба за ўладу ў дзяржаве між яго сынам Ягайлам і бацькам Вітаўта старым Кейстутам. Хітры Ягайла завабіў Кейстута (роднага дзядзьку) ў пастку, схапіў яго разам з сынам Вітаўтам (з якім Ягайла сябраваў з малых гадоў) і пасадзіў іх у падзямелле Крэўскага замка. Кейстут жывым адтуль не выйшаў, Вітаўт жа ўцёк, перапрануты ў жаночае адзенне, перабраўся ў Прусію і распачаў вайну з Ягайлам за бацькаву спадчыну. У гэтай барацьбе гарадзенцы засталіся вернымі свайму князю.
У 1389 г. Вітаўт сабраў у Гародні сваіх прыхільнікаў, каб пачаць адваёву вялікакняскай кароны. У 1390 г. горад аблажылі польскія войскі на чале з Ягайлам. Гарадзенскія замкі абаранялі мясцовыя воі з дапамогай крыжацкага атрада на чале з комукрам Марквадам фон Зальцбахам. Вітаў спяшаўся сюды з Прусіі, вёў войска і прыпасы. Была вясна, Нёман ўжо быў свабодны ад лёду, але палякі не давалі Вітаўту пераправіца да горада. Тады той загадаў перацягнуць ланцуг ад левага берагу прама пад падэшву Верхняга (Старога) замку, каб перапраўляць па ім людзей і прыпасы. Аднак палякі пусцілі па цячэнню вялізныя дрэвы, якія парвалі ланцуг. Войска Вітаўта так і не здолела пераправіцца, замак здаўся пасля некалькіх месяцаў аблогі.
Але ў наступным годзе войска Вітаўта акружыла гарадзенскі замак, у якім Ягайла пакінуў польскі атрад і залогу з мясцовых баяраў. Падчас абстрэлу замка з гармат (яны не маглі прабіць сцены) гарадзенскія воі накінуліся на палякаў, павязалі іх і адкрылі браму перад сваім князем.
Вітаўту ў яго вайне з Ягайлам дапамагалі нямецкія крыжакі. Ім патрэбна было аддзячваць. Вітаўт дазволіў немцам збудаваць тут свой замак - на левым беразе Нёмана, насупраць Старога. Яго назвалі Нойенгарден (Новая Гародня). Аднак пасля замірэння з Ягайлам у 1392 г. вялікі князь адразу ж паспяшаўся пазбавіцца ад гэтага небяспечанага суседства. Акружыўшы крыжацкі замак, ён прымусіў немцаў здацца, а сам замак спаліў. Напэўна, гэты эпізод нямецкай прысутнасці ў Гародні стаў адной з падставаў для немцаў доўгі час лічыць горад сваім. У апошнюю вайну пад час нямецкай акупацыі Гародня з ваколіцай была аддзелена ад астатняй Беларусі і ўключана непасрэдна ў склад рэйха.
Перабраўшы ўсе вядомыя дэталі той сярэднявечнай гісторыі, даводзіццца прызнаць, што дзейнасць Вітаўта ў Гародні зрабіла мацнейшы ўплыў на далейшае развіццё горада, на фармаванне яго планіроўкі і знешняга вобліку. Несумненна, гарадзенскі князь заслугоўвае, каб галоўная плошча (сённяшняя Савецкая) насіла яго імя (дарэчы, яна і з'явілася пры Вітаўце). Несумненна, на гэтай плошчы павінен стаяць яго помнік (пажадана конная статуя, каб было не горш чым у астатняй Еўропе).
На жаль, сёння ў Гародні няма ні вулачкі яго імя, ні нават памятнай шыльды, у адрозненні, напрыклад, ад Фелікса Дзяржынскага, які, здаецца, адну толькі ноч у нас і начаваў. Паводле савецкіх падручнікаў (а цяпер найноўшых) гісторыю Беларусі трэба пачынаць з 1917 г. Які там Вітаўт, якое 14 ст.?! Як кажа адзін менскі прафесар - пачытаўшы тыя падручнікі, прыходзіш да высновы, што з 14 ст. беларусы ведалі, што 25 кастрычніка 1917 г. адбудзецца Вялікая Кастрычніцкая рэвалюцыя, таму з усіх сілаў стараліся злучыцца з рускім народам, каб разам праз гэтую рэвалюцыю вызваліцца ад усялякіх прыгнётаў.
Маю надзею, што хутка прыйдзе іншы час і мы зноў павернемся тварам да Еўропы, успомнім пра сваю еўрапейскую гісторыю. Успомнім і пра тое, што нас і нашу краіну ў кола буйнейшых еўрапейскіх дзяржаваў увёў вялікі князь Вітаўт у пачатку 15 ст. - на трыста гадоў раней, чым гэта зрабіў з Расіяй цар Пётр I.
Алесь Краўцэвіч
|
: 1 ... 3 4 6 7 ... 63 Далее» Вниз