Решил поместить отрывки из книги Станислава Почебёта. Они так и называются: "имена в истории"...
Stanisław Poczobut-OdlanickiGród nad Niemnem. Wielki Przewodnik Historyczny po Grodnie
Imiona z historii
Książęta grodzieńscy: Wsiewołod Dawydowicz (1116 – 1142), Borys Wsiewołodowicz (? – 1169), Hleb Wsiewołodowicz (? – 1172), Mścisław Wsiewołodowicz (1172-1183).Władcy GrodnaTrojden – data urodzenia nie jest znana. Zginął w 1282 r., co też nie jest pewne. Wielki Książę Litewski, walczył ze wszystkimi sąsiadami, poszerzając granice WKL kosztem plemion nadbałtyckich, galicyjskich i wołyńskich. Rozwiązał problem Jadźwingów w Poniemuniu. Stolicę założył w Kiernowie. Prześladował chrześcijan, co było rzadkim wydarzeniem w historii WKL, które znane było raczej z tolerancji. Może przyczyną tego były nieustające wojny z chrześcijanami. Osiedlił pruskich uciekinierów po nieudanym powstaniu przeciwko Krzyżakom na Grodzieńszczyźnie. W latach 1275 i 1277 ukarał Tatarów i Wołynian, w 1279 r. poskromił Rycerzy Mieczowych. Upokorzeni Krzyżacy w roku 1281 przekazują mu pod kontrolę swój nowo wybudowany zamek w Dyneburgu. Wydał córkę Haudemundę za księcia Mazowsza Bolesława Płockiego. Znany z okrucieństw podczas najazdów na Polskę.
Wicień – Wielki Książę Litewski, brat chyba bardziej znanego Giedymina. Zginął około 1316 r. Niektórzy historycy twierdzą, że to po nim książęta Litwy kazali tytułować się Wielkimi Książętami. Mamy bardzo skromne informacje o tym człowieku i na tyle różnorodne co do jego pochodzenia, że nie można żadnej uznać za obowiązującą. Nawet czy Giedymin był jego bratem też nie możemy stanowczo twierdzić. W latach 1291, 1296, 1306 i 1307 uderzał na Polaków. Osiedlał Prusów na Grodzieńszczyźnie po ich nieudanych powstaniach przeciwko Krzyżakom. Tępił separatystyczne dążenia niektórych ziem swojego wielkiego państwa. Dołączył do WKL ziemie nad Bugiem. Zginął od uderzenia pioruna. Wielkim Księciem pozostawał ponad dwadzieścia lat.
Dawid Dowmontowicz (Dawyd Horodzieński) (1283-1326) – kasztelan, syn Dowmonta (zabójcy Mendoga), zięć Giedymina. Z woli tego ostatniego – władca Grodna. Błyskotliwy dowódca drużyny grodzieńskiej. Przez dwadzieścia lat dzielnie odpierał najazdy Krzyżaków, zadając im dotkliwe klęski. Co ważne, walki starał się prowadzić na terytorium wroga. Znany jest jego słynny rajd wspólnie z Polakami na Brandenburgię i Frankfurt nad Odrą. Podstępnie zamordowany przez mazowieckiego rycerza Andrzeja Goca. Według podań, został pogrzebany koło cerkwi św. Borysa i Gleba w Grodnie. Kiejstut(1308/10-1382) – książę, współwładca WKL, dziedzic Grodna, ojciec Witolda, brat Olgierda, syn Giedymina. Był zdolnym dowódcą wojskowym i słabszym politykiem, miał swoje kryteria honoru i uczciwości. W roku 1381 wystąpił przeciwko Jagielle rozpoczynając tym krwawy i długi okres wojen domowych na Litwie. Odpowiadał za obronę granic północnych i zachodnich w Księstwie. Bratanek uwięził go w Krewie, gdzie został potem zamordowany. Do dnia dzisiejszego czyn ten stanowi przedmiot sporów w środowisku naukowców o zleceniodawcę owego przestępstwa. Zawsze protegował Żmudź, rezydował w Trokach.
Witold Aleksander(1350-1430) – dożywotni Wielki Książę Litwy Pozostał w pamięci historycznej jako znakomity polityk i wódz wojenny, najpierw przeciwnik a potem sprzymierzeniec króla Jagiełły. Największy historyczny bohater Państwa Litewskiego. W walce przeciwko Polakom (Jagielle) opierał się na Moskwie i Krzyżakach. Centrum tych walk stało się Grodno, dziedzicem którego był Witold. Występował przeciwko Unii w Krewie. Po długich krwawych walkach, widząc ich nieskuteczność, pogodził się ze stryjecznym bratem, rozerwał wszystkie umowy z wrogami Polski i Litwy, za to do śmierci pozostał obok Jagiełły Wielkim Księciem. Sławnego Litwina Matejko umieścił w centrum słynnego obrazu „Bitwa pod Grunwaldem”.
Największym chyba marzeniem Witolda było zdobycie korony królewskiej. Nie udało się to, bo nie miała w tym swojego interesu Polska. Druga życiowa porażka wspaniałego Litwina to brak spadkobiercy w linii męskiej. W historii pozostaje jako najpotężniejszy władca WKL, a kraj jego – Litwa – ciągnął się od Bałtyku do Morza Czarnego. Według niektórych historyków, jest tendencyjnie gloryfikowany jako patriota Litwy i Białorusi w przeciwstawianiu się polonizacji kraju. Pośmiertnie zostaje ukoronowany przez historię jako narodowy bohater numer 1 na Litwie.
Kazimierz Jagiellończyk (1427-1492). Wielki Książę Litewski, król Polski, młodszy syn Jagiełły. Wybitny monarcha, wspaniały ojciec. Musiał walczyć z opozycją litewską. W roku 1481 ściął spiskowców – książąt M.Olelkowicza oraz I.Holszańskiego. Prowadził walkę z magnacką opozycją w Polsce, na czele której stał biskup Krakowski Oleśnicki. Prowadził udane wojny z rycerzami zakonnymi. Zgodnie z zapisami Pokoju Toruńskiego, dołączył do Polski Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską i Warmię. Stawiał na Litwie na średnią szlachtę, obdarzał ją majątkami, nadawał przywileje. Starał się znaleźć w niej podporę. Przeprowadził tutaj szereg znacznych zmian, szczególne zasługi ma w reformowaniu prawa i budowaniu państwa na tym prawie opartego. Lubił Grodno, zamieszkiwał tutaj lub często odwiedzał je w drodze do Wilna lub Krakowa. Umarł w zamku grodzieńskim na wodziankę (gruźlicę).
Kazimierz Święty (1458-1484) – królewicz, syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Otrzymał staranne domowe wykształcenie i wychowanie. Jego nauczycielami byli Długosz i Kalimach. Ojciec wiązał pewne nadzieje monarchiczne z jego osobą dlatego, często dawał mu zlecenia państwowe, starając się zaszczepić u syna chęć panowania po nim. Królewicz wybrał jednak inną drogę, drogę służenia Bogu. Był bardzo pobożny i skromny co do zapotrzebowań osobistych. W każdą pogodę widziano go klęczącym u progu świątyń. Jeszcze za życia lud okrzyknął go świętym. Co do miejsca zgonu królewicza to naukowcy często wskazują na Grodno lub Wilno. Pochowany w kaplicy Katedry Wileńskiej. Kanonizowany został w roku 1522, ale dokumentalne potwierdzenie z Rzymu przepadło po drodze. Powtórna kanonizacja odbyła się w 1602 r. przez Papieża Klemensa VI.
Aleksander Jegiellończyk (1461-1506) – wnuk Jagiełły, syn Kazimierza, Wielki Książę Litewski, król Polski. To postać słabo pamiętana, trochę tajemnicza. Jako jedyny monarcha spoczął w podziemiu katedry wileńskiej. Łask na Grodno nie przelewał, a jednak sentyment do miasta miał. Za jego rządów połączono tu brzegi Niemna stałym mostem. Z tego mieszczanie mają wygodę, a magistrat dochody. Rozpoczęto, co na pewno było znacznym wyróżnieniem, bić litewską monetę. Tak przynajmniej twierdzą panowie cieszący się autorytetem tj. Narbutt i Jodkowski. I najważniejsze, jak dowodzą współcześni naukowcy, prawo niemieckie, czyli magdeburskie, chyba jednak w 1496 r. nadał Wielki Książę Litewski Aleksander. Według tego prawa, obywatele wybierali Radę Miejską, która składała się z 11 rajców i Ławę z 12 ławników. Dwóch burmistrzów – a to niesłychany przykład tolerancji religijnej – powinni byli być odmiennego wyznania. Zazwyczaj potem byli to katolik i prawosławny. Jaki to mądry krok na pograniczu wielowyznaniowego państwa. Funkcje swoje, czyli prezesowanie Radze Miejskiej, burmistrzowie pełnili na przemian. Posiedzenie Rady prowadził jednak wójt, który swoje stanowisko zawdzięczał osobie koronowanej. Z czasem mógł to czynić jego zastępca, landwójtem nazywany. Zgodnie z tradycją i potrzebą prawa, na głównym Rynku miasta wzniesiono Ratusz. Zakony bernardynów i augustynów otrzymały fundusze na budowę klasztorów. Skromne kroki katolicyzmu w grodzie nadniemeńskim. Za panowania Aleksandra stała się też na Litwie rzecz haniebna bo oto z Grodna wypędzono Żydów. Na skutki nie trzeba było długo czekać. Handel od razu pada z braku wyrobów rzemieślniczych, kupcy płacą myto na korzyść innych konglomeracji, miasto, z braku kapitałów, z roku na rok staje się coraz bardziej zaniedbane. W końcu trzeba było ujarzmić honor i z powrotem zaprosić Żydów. Co się tyczy króla Aleksandra, to ktoś plotkę historyczną na wiele wieków puścił, że nie miłował on Grodna. Prawda: nie mieszkał tutaj latami, nie siedział w baszcie, chociaż i był melancholikiem, wpatrzony w szary lub błękitny nurt Niemna. Jednak na pewno monarcha wobec swojego miasta był sprawiedliwy i nieraz hojny. A i małżonce swojej, kniaziównie moskiewskiej, która pozostała przy prawosławiu i chyba z tego powodu nie była koronowana w Krakowie, nadał na Grodzieńszczyźnie pokaźne dobra. Co do prawa magdeburskiego, aby państwa nie męczyć trudem umysłowym, świadomie wezmę na siebie odpowiedzialność i zaryzykuję twierdzenie, że to jednak król Aleksander potwierdził to prawo i uzupełnił je nadając nowe przywileje. Aleksander Jagiellończyk został ożeniony z córką Wielkiego Księcia Moskiewskiego Iwana III – Eleną. Ale nawet to nie powstrzymało ekspansji Moskwy na ziemie WKL. Za jego panowania Litwa na korzyść wschodniego sąsiada straciła 25 miast. Przekonało to jednak dotychczasowych przeciwników połączenia Litwy z Polską. Za króla Aleksandra proces jednoczenia przyspiesza w obu tych krajach. Już w tamtych czasach używano w nich wspólnej nazwy Rzeczpospolita. Ale na prawne potwierdzenie jedności trzeba będzie jeszcze zaczekać. Jednocześnie za panowania Aleksandra poczyniono znaczne ustępstwa wobec szlachty (przywilej 1492 roku). Zwiększa się jej rola w polityce zagranicznej i wewnętrznej kraju. Tworzą się podwaliny szlacheckiej swawoli.
Michał Gliński (1470-1534) – działacz państwowy, dowódca wojsk WKL. Potomek chanów tatarskich. Dwanaście lat wędrował po dworach europejskich zdobywając wiedzę wojskową i wykształcenie. Był przyjacielem króla Aleksandra. Sposobem życia i zachowania się przy dworze monarchy zjednoczył przeciwko sobie wielu wrogów. Możnawładcy litewscy bali się, że po śmierci króla może uzurpować sobie władzę w WKL. Jego zwycięstwo nad Tatarami w 1506 r. pod Kleckiem wzmocniło te obawy. I chyba mieli słuszność, sądząc po jego późniejszym życiorysie… Magnaci na czele z Wojewodą Wileńskim Janem Zabrzezińskim zażądali sądu, aby pozbawić Glińskiego wpływów. Zygmunt Stary go nie obronił. Wtedy Gliński zebrał rodzinę, wierną mu szlachtę, wojsko nadworne i wzniósł bunt, mordując swojego głównego wroga Zabrzezińskiego i uchodząc do Moskwy. Tam otrzymuje znaczne przywileje. Wychowanie europejskie i wolności szlacheckie na Litwie i w Polsce pędzą go jednak spowrotem. Pojmany przez cara, zostaje wrzucony do lochu, gdzie spędzi resztę życia. I to pomimo, że jego bratanica Helena Glińska zostanie matką pierwszego cara Rosji Iwana IV Groźnego.
Bona Sforza (1494-1557) – Włoszka, druga żona Zygmunta Starego, królowa Polski, matka Zygmunta Augusta. Mieszała się do rządów, prowadziła walki z litewskimi magnatami, szczególnie z Gasztołdami, Sapiehami i Radziwiłłami. W swoich majątkach na obecnej Białorusi w latach 1552-1555 przeprowadziła reformę, osadzając chłopów na włókach. Uparła się przeciwko ożenkowi syna z Barbarą Radziwiłłówną i była potem podejrzewana o otrucie synowej. Po tym wszystkim, załadowawszy skarby na 29 wozów, Bona wróciła w 1556 roku w rodzinne strony, do włoskiego Bari. Grodno po swojemu lubiła (jeżeli w ogóle zdolna była do takich uczuć), obdarzając je królewską troską.
Sebastian Dybowski (zm. ok. 1565) – dworzanin królowej Bony, po niej – Zygmunta Augusta. Z polecenia swojej chlebodawczyni przeprowadzał lustrację majątków Starostwa Grodzieńskiego. Królowa wprowadziła nawet tutaj specjalny urząd „sprawcy dworów Starostwa Grodzieńskiego”, co w mniemaniu „mądrej baby” miało skupić w jednych rękach gospodarkę finansową, zapobiec nadużyciom i złodziejstwu. Bezpośrednio w zarząd Dybowski otrzymał trzy dzierżawy – Nowodworską, Malowicką i Jeziorską. Później dochodzi do tego dzierżawa Ostryńska. Zygmunt August razem z Ławrynem Wojną powierzył mu w 1558 r. przeprowadzić „pomiary włóczne” w całym Starostwie Grodzieńskim. To była wielka praca. Rezultaty jej drukiem wydano dopiero w latach 1881-1882 w dwóch tomach. Praca mierniczych, z punktu widzenia historii gospodarki, jest trudna do przecenienia. Z Grodnem Dybowski był związany urzędowo i majątkami.
Wawrzyniec (Ławryn) Wojna (zm. ok. 1580) – starosta grodzieński, dzierżawca Kraśnika, Kwasówki, pisarz królewski, podskarbi nadworny WKL w latach 1569-1576. Trzykrotnie posłował na Sejmy RP. Był człowiekiem energicznym, spędzającym życie w pracy. Robiąc karierę (tak by brzmiało to dzisiaj) nie zapominał o swojej wygodzie, powiększając majątek. Między innymi posiadał place w mieście oraz majątki: Łososin, Świsłocz, Putryszki, Meratycze, trzymał w dzierżawie Indurę. Miał dobra i na Nowogródczyźnie. Z tego wystawiał na wojnę 35 koni (jeźdźców). Miał trzech spadkobierców płci męskiej, którzy, tak jak i ich potomkowie, pokazywali się na nieboskłonie historycznym. Jednak Ławryna chyba już potem nikt nie przeskoczył.
Stefan Batory (Isztwan Batory) urodził się w 1533 r. na Węgrzech. Książę Siedmiogrodzki, przywódca polityczny i wojskowy. Od roku 1576 król Polski i Wielki Książę Litewski. Człowiek wysoce wykształcony, posługujący się kilkoma językami (ale po polsku nie rozmawiał…), wspaniały dyplomata, niepospolity talent militarny. Potwierdza równość Polski i Litwy w państwie federacyjnym. Zakłada kolegium jezuickie w Połocku (1581 r.), a dwa lata wcześniej akademię w Wilnie. Przez cały okres panowania troszczy się o naukę i rozwój kraju. Głównego wroga widział w Moskwie, a żeby być bliżej niego często przenosi się do Grodna. Odbudowuje zamek, poluje w puszczach litewskich. Zbiera wojsko i uderza na Iwana Groźnego odbierając mu Połock i Wielkie Łuki. Walczy pod Pskowem i w Inflantach. W Grodnie przyjmuje poselstwa ruskie i angielskie w 1584 r., odrzuca roszczenia szwedzkie, rozstrzyga sprawę mieszkańców Rygi, którzy nie przyjęli kalendarza gregoriańskiego. Po śmierci króla w Grodnie na tym naszym Madziarze, jako pierwszym człowieku we wschodniej Europie, przeprowadzona została sekcja zwłok. Potwierdziła, że króla nie otruto, umarł na zapalenie płuc. Przez rok trumna Stefana Batorego znajdowała się w podziemiu Fary Witoldowej. Wraz wybraniem nowego monarchy, po roku zostanie przeniesiona na Wawel.
Władysław Kierdej (zm.1647) – marszałek grodzieński, działacz sejmowy. Bracia Kierdej, od nazwy majątku Radziwonowicze, Radziwonowskimi zwani, są popularnymi politykami na Grodzieńszczyźnie w pierwszej połowie wieku XVII. Władysław, życiorys którego przedstawiamy, służbę rozpoczął jako urzędnik skarbu litewskiego. W 1630 roku widzimy go sekretarzem królewskim i podstarościm grodzieńskim, którą to godność otrzymał po swoim bracie Eustachym. Cztery lata później piastuje urząd pisarza ziemskiego grodzieńskiego. Marszałek izby poselskiej w roku 1644, marszałek grodzieński. Pochowany w kościele bernardynów w Wilnie.
Możni i bogaci – starostowie grodzieńscy
:
J.Holszański – był starostą w latach 1485-1504,
J.Zabrzeziński (1505-1507),
S.Kiszka (1508-1512),
J.Radziwiłł (1514-1541),
H.Chodkiewicz (1563-1569),
K.Bekesz (?),
A.Chodkiewicz (1576-1578),
J.Zbarażski (1598-1608),
T.Tyszkiewicz (1608-1618),
K.Chodkiewicz (1632-1649),
K.Sapieha (1649-1656),
K.Pac (1690),
K.Chreptowicz (od 1752),
A.Tyzenhauz (1765–1780),
F.Rzewuski (1780-1782),
S.Poniatowski (1782).
Wykaz ten niepełny – potrzebuje dopracowania.
Добавлено: 22 Март 2013, 08:35:41
Antoni hrabia Tyzenhauz herbu Bawół (1733-1785). Urodził się w Nowojelni koło Zdzięcioła. Uczył się w jezuickiej szkole przy Akademii Wileńskiej. Rok 1761 – poseł na Sejm Warszawski z powiatu grodzieńskiego. Dalej kariera jego toczy się następującym torem: pisarz litewski, koniuszy litewski, podskarbi nadworny litewski, starosta grodzieński. Od roku 1765 zarządza ekonomiami królewskimi na terenie dzisiejszej Białorusi. Będąc we Francji poznał Rousseau, z którym korespondował. Szeroko znany mecenas kultury i sztuki, przyjaciel króla Stanisława Augusta z jego lat młodzieńczych, należał do najwybitniejszych osób w otoczeniu monarchy. Człowiek o niespożytej energii i nieokiełzanej fantazji. Hrabia obiecuje królowi trzykrotnie zwiększyć zyski z grodzieńskiej ekonomii. Wiecznie zadłużony Stasio zrobił to, co umiał najlepiej: ano dał się skusić. Nawet w tamtych czasach olbrzymich magnackich ordynacji ówczesne starostwo prezentowało się okazale. Uchodzi żebrakiem, atakowany przez wierzycieli. Wyjeżdża do Brasławia, żeby tam kontynuować kapitalistyczny eksperyment. Potem widziano go w Warszawie w stanie ciężkiej choroby. Po śmierci powraca na Grodzieńszczyznę, żeby na wieki spocząć w podziemiach kościoła w Żołudku. Miłe Grodno na wyciągnięcie ręki. I tutaj szalony hrabia robi nam pośmiertnego figla: jego trumny i prochów nikt tam nigdy nie odnalazł!
Joan Emanuel Gilbert (1741-1814) – naturalista, chirurg, anatom z Karet koło Lion, Francja. Pracował w Grodnie i Wilnie.
Jan Becu (1741- ?) działacz gospodarczy w Ekonomii Królewskiej, radca, dyrektor komory celnej. Nobilitowany na sejmie grodzieńskim w 1773-1775 r.
Maria Malewicz (1767- ?) – popularna w swoim czasie tancerka teatru grodzieńskiego A.Tyzenhauza. Potem teatru królewskiego w Warszawie.
Kazimierz Skibiński (1786- ?) aktor o nadzwyczajnym talencie. Karierę baletową rozpoczynał w Grodnie w teatrze starosty Tyzenhauza.
Tomasz Wawrzecki (1759-1816) herbu Rola – działacz polityczny i wojskowy WKL, chorąży brasławski. Prawnik o wielkim praktycznym doświadczeniu, poseł na Sejm Czteroletni. Często odwiedzał Grodno w sprawach państwowych. W swoich majątkach zniósł poddaństwo, dał chłopom wolność, stał za prawami mieszczan. Zrezygnował z posady podskarbiego aby być niezależnym w swoich działaniach. Brał udział w wojnie polsko – rosyjskiej jako doradca gen. Judyckiego. Po odejściu wojsk litewsko – polskich w rejon Grodna proponował uderzenie na tyły wojsk rosyjskich niewielkimi oddziałami. Podczas powstania 1794 r. wszedł w skład Najwyższej Rady Litewskiej. Otrzymał od Kościuszki awans na generała – porucznika. W końcu września 1794 r. wyprowadza swoje oddziały ze Żmudzi i koncentruje w rejonie Grodna. Jest członkiem Rady Najwyższej w Warszawie. Po dostaniu się Tadeusza Kościuszki do niewoli zostaje wybrany naczelnikiem powstania. Po upadku Warszawy dostał się do niewoli. Pogrzebany w Widzach, rejon brasławski na dzisiejszej Białorusi.
Tadeusz Kundzicz (1747-1829) – profesor Szkoły Głównej Litewskiej. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Daszkiewiczów, z której wywodzą się rody Kundziczów i Poczobuttów. Uczył się w Grodnie w szkole jezuickiej, później w Akademii Wileńskiej. Śluby zakonne złożył w roku 1762. Wykładowca, doktor nauk wyzwolonych i filozoficznych. Po kasacie zakonu, dzięki protekcji rektora M.Poczobutta zostaje profesorem matematyki Wyższej Szkoły Litewskiej. Wierzył że nauka, tak jak i dobra szabla, są potrzebne Ojczyźnie.
Józef Sacco – Architekt Jego Królewskiej Mości w Grodnie. Urodził się w Weronie w 1735 r., zmarł w 1798 r. Pochowany w Grodnie. Służył w wojsku w garnizonie grodzieńskim. W tym okresie zostaje nobilitowany. Mianowany architektem Komisji Skarbu WKL. Buduje i remontuje budynki rządowe, Pałac Królewski, rezydencje A.Tyzenhauza. Dużo budynków wznosi się według jego projektów w Wilnie i Postawach. Kieruje szkołą budowlaną założoną przez Tyzenhauza na Horodnicy. Wznosi pałace dla magnatów litewskich w Szczorsach, Świacku, Mosarzu, projektuje pałac Radziwiłłów w Wilnie. W roku 1775 projektuje iluminacje ratusza grodzieńskiego z okazji imienin króla. Sacco stale mieszka w Grodnie obok pałacu A. Tyzenhauza. Starosta zapisuje mu w testamencie coroczną pensję w wysokości 200 dukatów. Nie miał Sacco głębokich korzeni w Polsce i na Litwie jednak pracą swoją krzepił ducha narodowego, pokazując że nawet w tragicznej sytuacji można pomnażać dobra duchowe i materialne.
August Ludwik Becu (1771-1824) – profesor medycyny, ojczym Juliusza Słowackiego. Urodził się w rodzinie protestanckiej, przybyłej z Francji. Nauki pobierał w szkole wydziałowej w mieście rodzinnym i Szkole Głównej w Wilnie. Tutaj zdobywa zaszczyty i wszystkie swoje stopnie naukowe. W 1788 r. – złoty medal, rok później – doktorat z filozofii, w 1793 r. – doktor medycyny, w 1799 r. – profesor, a od 1806 r. – profesor zwyczajny patologii i higieny na Uniwersytecie Wileńskim. Pracuje w szpitalach, pierwszy na Litwie wprowadza szczepienie przeciwko ospie. Wydaje kilka prac naukowych. Jest wspaniałym lekarzem.
Michaił Wasiljewicz Repnin (1734-1801) – książę, feldmarszałek, polityk Imperium Rosyjskiego. W 1763 r. – pełnomocny minister Rosji w Rzeczypospolitej. Organizował wybranie na tron RP Stanisława Poniatowskiego. Sprowokował zawiązanie konfederacji Słuckiej i Radomskiej. Załatwił umowę o „wiecznym pokoju” między Rosją a RP. „Troszczył się” o prawa dysydentów. Po zgładzeniu powstania 1794 r. zostaje głównodowodzącym siłami wojskowymi na dołączonych terytoriach. Wojenny gubernator guberni litewskich i białoruskich. Za wierną służbę Imperium był wielokrotnie nagradzany, między innymi otrzymuje w byłej Ekonomii Pińskiej 8454 chłopów (dusz), z których większość natychmiast sprzedaje.
Jakob Johann Sievers (1731-1808) – hrabia, polityk, działacz państwowy, senator Imperium Rosyjskiego, reżyser czarnego scenariusza ostatniego sejmu RP. Pochodził z Estonii, błyskotliwą karierą rozpoczął od niskich szczebli urzędniczych w ministerstwie spraw zagranicznych. Brał udział w rozpracowaniu wielu dokumentów polityki wewnętrznej państwa. Od roku 1789 ambasador Imperium w Rzeczypospolitej. Kontroluje sytuację wewnętrzną w Polsce i zachowanie się króla. Dochodzi do tego, że król pozwala mu cenzurować nawet swoją własną korespondencję. Ostatni sejm RP odbył się właśnie pod kontrolą Sieversa i zakończył się drugim rozbiorem RP. To „wielkie” dzieło tego człowieka pod dyktando carycy Katarzyny II.
Józef Markiewicz – geometra, autor planów miasta i Horodnicy. Założył szkołę mierniczych
Józef Poniatowski (1763-1813) – książę, bratanek ostatniego króla, marszałek Francji. Naczelny wódz Księstwa Warszawskiego, wielki Polak.
Hieronim Bonaparte (1784-1860) – książę, król Westfalii, młodszy brat cesarza. Dowódca korpusu w pierwszej części kampanii moskiewskiej.
Rajmund Suchodolski (1804-1831) – poeta, brat Januarego. Mieszkał w Grodnie i Rogoźnicy, nauki pobierał w gimnazjum w Swisłoczy. Służy w Ministerstwie Finansów w Warszawie. Zaciąga się do wojska. Bierze udział w Powstaniu Listopadowym, w którym ginie. Zdążył wydać zbiór pieśni wojskowych „Lubiane pieśni”.
January Suchodolski (1797-1875) – malarz batalista. Mieszkał w Rogoźnicy i Grodnie. Uczył się w Warszawie u Brodowskiego i w Rzymie u Verneta. Stworzył wiele obrazów o tematyce historyczno – batalistycznej, m.in. „Bitwa pod Raszynem”, „Bitwa pod Somosierrą”, „Przejście armii Napoleona przez Berezynę”. Brał udział w Powstaniu Listopadowym. Jego prace na Białorusi zachowały się w muzeum miasta Homla.
Antoni Hlebowicz (1801-1847) – filareta, historyk, pedagog. Urodził się w Grodnie. Uczył się w Grodnie (szkoła dominikańska) i w Wilnie. Pierwszą wydaną pracą był „Krótki zarys życia Witolda”. Drukował w gazecie „Dziennik Wileński”. Tłumaczył na język polski i ruski prace historyczne i naukowe. Od roku 1823 w Petersburgu, pracuje w ministerstwie oświaty, zajmuje stanowisko sekretarza kanclerza M.Rumiancewa. Podczas Powstania Listopadowego zatrudniony w kancelarii intendenta wojsk rosyjskich, był sekretarzem w sądzie gdzie sądzono powstańców. Później zostaje członkiem komitetu do spraw organizacji szkół w Królestwie Polskim i w krótkim czasie – wizytatorem szkół Królestwa. Od roku 1841 wydaje czasopismo „Pamiętnik religijno – moralny”. Przygotowywał też podręczniki dla szkół, tłumacząc z rosyjskiego na polski. W środowisku inteligencji uważano go za postać kontrowersyjną.
Teofila Józefowicz – skrzypaczka, urodziła się w roku 1826. Rodzice zmarli wcześnie, pozostała na wychowaniu starszego brata. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w 5 roku życia. Po dwóch latach koncertowała publicznie. W latach 1838-1841 doskonali się muzycznie w Petersburgu. Jest coraz szerzej znana i po latach staje się sławna. Karierę muzyczną kontynuuje przez 30 lat. W Warszawie po raz pierwszy dała koncert w 1843 r. zbierając pochlebne opinie publiczności i krytyki.
PowstancyAdaszkiewicz Maciej – dostał się do niewoli w potyczce pod Jeziorami.
Bejda Dominik – stracony w Grodnie.
Bohdanowicz Helena – zesłana.
Szmidtt Adolf – aptekarz, aresztowany.
Antuszewicz Józef – uczeń gimnazjum, aresztowany.
Bażkowski Kazimierz – brał aktywny udział w powstaniu.
Baranowski Michał – uczeń gimnazjum, aresztowany.
Bartoszewicz Antoni – ochotnik, dostał się do niewoli pod Jeziorami. B
ohatyrewicz Antoni - aresztowany, miał 17 lat.
Ejsmont Adolf – aresztowany, odmówił zeznań.
Dulewski Józef – dostał 12 lat katorgi.
Kulczycki Leon – były sztabs-kapitan, naczelnik stacji kolejowej.
Majewski Józef – ksiądz.
Rutkowski Józef - powstańczy naczelnik miasta.
Petrowski R. Michalewski M. Nahorski Stanisław – prawnik.
Jagołkowski F. Serżputowski J. Żełkowski W. - powstańczy naczelnik miasta.
Franciszek Jundziłł (1825-1865 ) – oficer armii carskiej, powstaniec styczniowy, mieszkał w Grodnie. Dom jego staje się centrum konspiracji w mieście. Z początkiem powstania na Litwie dostaje nominację na naczelnika wojennego powiatu słonimskiego. Bierze udział w potyczkach z wojskiem carskim. Na czele oddziału w paręset osób walczy w bitwie pod Miłowidami. Brał też udział w bojach pod Sielcami, Głębokim Kątem. Po porażce powstania wydostał się do Krakowa, potem do Francji, gdzie kończy swój żywot.
Celestyn Ciechanowski – urodził się pod Mohylewem w roku 1835 w majątku Gorełoje. Ukończył wydział medyczny Uniwersytetu Moskiewskiego. Po nim prowadzi własną praktykę lekarską w Grodnie. Cieszy się autorytetem dobrego doktora. Niezależny w swoich poglądach, szczególnie jest lubiany przez młodzież. Był osobowością nadzwyczajną, miał niekwestionowane zaufanie władz powstańczych, dzięki czemu stał na czele grodzieńskiej organizacji rewolucyjnej. Został ujęty na polu walki podczas pełnienia obowiązków lekarskich. Skazany na śmierć, ułaskawiony i zesłany na 20 lat katorgi. Pracował w zakładach aleksandrowskich w rejonie Irkucka. Później praktykował w samym mieście, gdzie zmarł w 1906 r.
Erazm Zabłocki herbu Łada (1831-1884) – aktywny działacz Powstania Styczniowego na Grodzieńszczyźnie. W 1861 r. razem z bratem Bolesławem rozpoczyna działalność w grodzieńskiej organizacji podziemnej. W 1863 roku został powstańczym cywilnym naczelnikiem powiatu grodzieńskiego. Od czerwca tegoż roku – komisarz powstańczy województwa grodzieńskiego. Aresztowany i skazany na 15 lat Sybiru.
Michaił Nikołajewicz Murawiow („Wieszatiel”) (1796-1866) – hrabia, pogromca Powstania Styczniowego w Księstwie, organizator i wykonawca represji wobec Polaków, Litwinów i Białorusinów. Uczy się w domu, studiuje na Uniwersytecie Moskiewskim. Bierze udział w wojnie z Napoleonem, jest odznaczony. Należy do tajnych stowarzyszeń antyrządowych. Odchodzi z wojska w stopniu pułkownika. Aresztowany, rozporządzeniem monarchii jest zwolniony ze śledztwa i ponownie wcielony do wojska. Następnie robi błyskotliwą karierę wojskową, dochodzi do stopnia generała-lejtnanta, radcy tajnego. Podczas Powstania Listopadowego cywilny gubernator grodzieński. Przeniesiony w stan spoczynku w 1858 r., żeby w roku 1862 stać się kowieńskim, wileńskim, grodzieńskim i mińskim generał-gubernatorem. Podczas Powstania Styczniowego daje się poznać jako człowiek niepohamowany w swojej nienawiści do powstańców, okrutny i bezlitosny. Karę śmierci podpisywał z uśmiechem, a nie ze skruchą. Bez skrupułów nakłada kontrybucje, konfiskuje mienie, wysyła na Sybir. Za stłumienie Powstania Styczniowego w 1865 r. otrzymał tytuł hrabiowski. W historii zrywów narodowych zapisał się jako jeden z najokrutniejszych satrapów carskich. Na jego sumieniu ciążą setki ofiar najlepszych synów Polski, Litwy i Białorusi.
Maurycy Krupowicz – historyk, dziennikarz, archiwista, tłumacz. Urodził się w 1823 r. w Grodnie. Szkołę ukończył w rodzinnym mieście, studia wyższe w Dorpacie. Po otrzymaniu stopnia naukowego kandydata filozofii powrócił do Grodna. Pracuje w Komisji Rewizyjnej Archiwum Dawnych Ksiąg Aktowych w Grodnie. Po zakończeniu prac Komisja przenosi się do Wilna. Krupowicz pracuje tam jako pomocnik archiwisty. Przenosi się do Warszawy i pracuje w bibliotece uniwersyteckiej. Współpracuje z różnymi wydawnictwami w stolicy. Zostaje zwolniony z posady, co stawia go w trudnej sytuacji materialnej jednak dzięki znajomości języków obcych udaje mu się zdobyć pracę w Komitecie Cenzury. Zajmuje tam nieszkodliwą dla Polaków posadę, raczej więcej pomaga niż szkodzi. Kontroluje zagraniczne wydania. Umiera samotny w Warszawie w 1891 r. na gruźlicę.
Julian Bieniecki (1829-1903) – lekarz, działacz społeczny. Urodził się w okolicach Siemiatycz, gimnazjum ukończył w Białymstoku, wydział medyczny Uniwersytetu Dorpackiego w 1859 r. W okresie studiów był aktywnym członkiem organizacji patriotycznych „Polonia” i „Ogół”. Brał udział w Powstaniu Styczniowym. Od 1875 roku mieszka w Grodnie, posiada własny dom na ulicy Grochowej (obecna Socjalistyczna). Jest lekarzem prywatnym. Dzięki swojej postawie moralnej i wysokiemu profesjonalizmowi staje się nadzwyczaj popularny, szczególnie w środowiskach biedoty grodzieńskiej, którą leczy za darmo. Działa społecznie w komitecie pomocy pogorzelcom (1885), na czele którego stoi Eliza Orzeszkowa. W tym okresie zaczyna się przyjaźń między rodziną Obrembskich i sławną pisarką. Wspólna działalność na niwie dobroczynności, zbieżność poglądów na wiele rzeczy zbliża ich na całe życie. Pan Bieniecki to osoba na tyle zaufana, że jest świadkiem na ślubie pani Elizy i Stanisława Nahorskiego. Szeroko znany ze swoich patriotycznych poglądów. W 1931 r. jedna z ulic w Grodnie, dzisiaj Mołodziożnaja, nosiła imię sławnego lekarza biedoty miejskiej. Władze sowieckie i dzisiejsze z braku wiedzy historycznej, a i z niechęci do Polaków, nie przywróciły ulicy imienia jej prawowitego właściciela.
Witold Wróblewski (1839-1927) – profesor Wyższej Szkoły Technicznej w Warszawie.
Zygmunt Wróblewski (1845-1888) – profesor fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, powstaniec styczniowy, sybirak, światowej sławy naukowiec.
Edward Wróblewski (1848-1892) – profesor chemii na uniwersytecie w Petersburgu. Znany na świecie uczony w dziedzinie chemii.
Stanisław Wróblewski (1854-1928) – inżynier-technolog, dyrektor Centralnego Zarządu Przemysłu Zbrojeniowego RP.
Eliza Orzeszkowa – pisarka. Urodziła się w 1841 r. pod Grodnem w majątku Milkowszczyzna. W latach 1852-1857 uczyła się u sióstr sakramentek w Warszawie. W tym okresie poznała Marię Wasilewską (Konopnicką), z którą zaprzyjaźnia się na całe życie. Wychodzi za mąż za Piotra Orzeszko i wyjeżdża na Polesie. W kilka lat po Powstaniu Styczniowym, w którym bierze udział, przenosi się do Grodna na zawsze. Z miastem nad Niemnem i ukochaną rzeką wiąże życie osobiste i pracę twórczą. Tutaj powstają jej największe dzieła, które zafascynują miliony ludzi, rozniosą w cztery strony świata piękne obrazki natury z nad Niemna i szlachetność ludu osiedlonego na brzegach rzeki. Opowiedzą o trudnym losie człowieka tych ziem, o jego pracowitości i niezłomności ducha. Śliczne legendy i podania historyczne okryją romantyczną powłoką wiele dzieł pani Elizy. Pozostała w pamięci kresowiaków jako wspaniała Polka, wielka patriotka odrodzenia narodowego na Kresach Wschodnich. Będąc jednak demokratką, kobietą wrażliwą na ludzki ból, pisała o wszystkich narodowościach ludu pogranicza. Cała twórczość pisarki to przeciwstawianie się złu, niedoli, narodowemu uciskowi, a także nakaz dla nowych pokoleń Polaków walki i dbałości o polskość na ziemiach, tak miłych jej sercu. Zmarła Wielka Dama literatury polskiej w 1910 r. pogrążając całe miasto w żałobie i smutku.
Maria Teresa Sadowska – powieściopisarka. Urodziła się w Grodnie około 1835 r., zmarła ok. 1892 r. Literacki pseudonim „Zbigniew”. Otrzymała gruntowne wykształcenie, znała języki: francuski, niemiecki, włoski, rosyjski. Śpiewała i grała na fortepianie. Pracowała jako nauczycielka po majątkach. Trudno jej było, bo miała wrodzony instynkt oporu przeciwko ludzkiej krzywdzie. Charakter nieustępliwy, pełen fantazji i buntu przeciwko społecznej niesprawiedliwości. Drukować zaczęła u Adama Honorego Kirkora w „Piśmie Zbiorowym Wileńskim”. Pierwszą jej pracą była fantazja satyryczna „Podróż na około świata odbyta w trzech godzinach”. Zdobywa uznanie W.Korotyńskiego i L.Kondratowicza. W 1860 r. publikuje w „Kurierze Wileńskim” zbiór humoresek „Pamiętniki muchy”, co według znawców przedmiotu było w owym roku najlepszą publikacją. Pracuje w tym samym kierunku, mnożąc swoje humoreski i odbierając pochwały. W 1862 r. zachorowała na płuca. Przez cały rok leczy się za granicą. W 1868 r. świat ujrzał jej pierwszą powieść „Oksana”. Potem posypały się: „Niecnota”, „Rocznica”, „Sąsiedzi”. Przyjaźniła się z Cyprianem Norwidem. Mieszkała za granicą. Dokładna data jej zgonu we Francji nie jest wiadoma.
Добавлено: 22 Март 2013, 09:39:31
Mejer Lanski – znany na cały świat mafiozo amerykański. Urodził się w 1902 r. pod Grodnem w Suchowlanach. Z tego i pierwotne nazwisko Suchowlański. Rodzina przeniosła się do Grodna po urodzeniu wunderkinda przyszłych machinacji. Maksowi Suchowlańskiemu nie wiedzie się w żydowskim Grodnie. W roku 1911 rusza z rodziną za ocean. W Ameryce mały Mejer zaczyna od kradzieży na rynku, potem zostaje kurierem i kierowcą gangu. Podczas prohibicji, już jako Mejer Lanski, współpracuje z ojcem chrzestnym Luckym Luciano, co otwiera mu drogę na szczyty mafii. Staje się jej mózgiem i doradcą. Umiera we własnym łóżku śmiercią naturalną, co jest zjawiskiem nadzwyczaj rzadkim u ludzi jego profesji.
Władysław Kalenkiewicz – doktor, polityk, działacz społeczny i państwowy. Urodził się w Grodnie w 1864 r. Ojciec ziemianin powiatu wołkowyskiego. Gimnazjum ukończył w mieście rodzinnym, działał w młodzieżowych organizacjach podziemnych. Ukończył Uniwersytet Dorpacki, wydział medyczny. Przez 16 lat pracuje na Syberii przy budowie Magistrali Transsyberyjskiej. Zdobywa doświadczenie tak zawodowe jak i życiowe w trudnych warunkach podczas wojny światowej w wojsku carskim. Po rozpadzie Imperium wraca do Grodna. Działa społecznie i w Chrześcijańskiej Demokracji. Prowadzi prywatną praktykę lekarską. Jest wybrany na delegata z Grodna do pierwszego Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. Umiera w 1934 r. Pochowany w Grodnie.
Leon Żebrowski – ksiądz, działacz społeczny i polityczny, wyśmienity mówca. Urodził się w powiecie święciańskim, guberni wileńskiej w 1876 r. Ukończył Seminarium Duchowne w Wilnie i Akademię Duchowną w Petersburgu. W 1904 r. profesor seminarium, wikariusz w Ostrej Bramie. Przybywa do Grodna podczas I wojny światowej, proboszcz parafii św. Franciszka Ksawerego. Od 1917 roku dziekan grodzieński. Udziela się społecznie i politycznie. „Przez wiarę ku odrodzeniu polskości na tych ziemiach” – to hasło życiowe duchownego. Redagował „Przyjaciela Ludu”, „Dwutygodnik Diecezjalny”, „Echo”, „Nowe Życie”. Prezes Polskiej Katolickiej Demokracji, poseł na Sejm RP.
Edward Listowski (1861-1922) – pułkownik armii carskiej w stanie spoczynku. Pierwszy prezydent miasta Grodna za Państwa Polskiego. Ukończył szkołę realną w rodzinnym mieście. W 1878 r. junkier Armii Rosyjskiej. W 1908 r. przechodzi w stan spoczynku, stając na czele Dumy miasta Grodna, od roku 1907 do 1915. W 1919 r. podczas debat nad wielkim finansowym deficytem kasy miejskiej powiedział: „Wykaz strat nie jest straszny sam przez siebie, strasznym jest życie z dnia na dzień i niepewna przyszłość”. Lata jego kadencji 1919-1920 były najtrudniejszymi w międzywojennych dziejach polskiego Grodna. Przeżył je z honorem i wielką korzyścią dla miasta. Spoczywa na starym cmentarzu katolickim w Grodnie.
Julian Husarski (1887-1930) – inżynier górniczy, ekonomista. Urodził się w Grodnie w rodzinie adwokata. Brał czynny udział w ruchu niepodległościowym. Ukończył Instytut Górniczy w Petersburgu z wyróżnieniem. Aktywnie działa w polonijnym środowisku studenckim. Pracował nad Morzem Kaspijskim, szukał złota na Syberii, budował tam mosty i drogi. W roku 1920 powrócił do Polski, gdzie w pełni wykorzystał swoje życiowe i profesjonalne doświadczenie. Brał udział w rokowaniach pokojowych w Rydze. Był członkiem delegacji w Hadze i Genui. Od roku 1928 wicedyrektor monopolu tytoniowego. Pracował nad naukowymi koncepcjami gospodarki narodowej.
Gen. Stefan Mokrzecki – dowódca Dywizji Litewsko – Białoruskiej do 20 października 1919 r., dowódca 7 i 8 DP.
Gen. Roman Klimaszewski (1865-1942), o którym ze smutkiem przyznajemy, że niewiele wiemy i czekamy na pomoc naszego Czytelnika. Pochowany na starym cmentarzu katolickim w Grodnie.
Gaja Gaj (znany też jako Gajk Bżyszkjan lub Gaj-Chan). Urodził się w Persji w 1887 r. Sowiecki bohater rewolucji i wojny domowej w Rosji. Wychował się w rodzinie nauczycielskiej. Od wczesnej młodości jest zaangażowany w działalność rewolucyjną. Do partii bolszewickiej wstąpił w roku 1903. Podczas wojny światowej walczy na froncie tureckim i zdobywa stopień oficerski oraz odznaczenia za męstwo. Władza bolszewicka w 1918 r. daje mu nominację na dowódcę dywizji strzelców, po jakimś czasie – I Armii na Froncie Wschodnim. Potem zostaje przeniesiony na Front Polski, gdzie staje na czele III Korpusu Jazdy. Jest bystry w podejmowaniu decyzji i ich wykonywaniu. Prawdziwy od urodzenia zagończyk. W czasie wojny z Polską dociera do Wisły w rejon Płocka. Tam – przyciśnięty polską kontrofensywą – ratuje się przekraczając granicę pruską. Ukończył Akademię Wojskową im. Frunzego, dowodził nowo odtworzonym Korpusem Jazdy na Białorusi. Wykładał w Akademii Lotniczej, profesor. W latach stalinowskich represji aresztowany, na przesłuchaniach płacze z żalu, że władza nie doceniła jego wysiłków na rzecz rewolucji. Przed plutonem egzekucyjnym wykrzykuje hasła na cześć własnego kata Stalina. Zostaje rozstrzelany pod koniec 1937 roku.
Feliks Dzierżyński (1877- 1926). Urodził się w majątku Oziembłowo (później: Dzierżynowo) w Puszczy Nalibockiej. Członek partii lewicowej od roku 1895. Działalność rewolucyjną rozpoczynał na Litwie w ruchu socjaldemokratycznym. W 1907 r. zostaje wybrany na członka Centralnego Komitetu Rosyjskiej Socjaldemokratyczej Partii Pracy. We wszystkich jej walkach wewnętrznych podtrzymywał Lenina. Podczas przewrotu bolszewickiego działa na różnych szczeblach organizacyjnych i bojowych w Moskwie i Petersburgu. Pod koniec 1917 r. staje na czele WCK, organu bezpieki, jest jego organizatorem. To stanowisko będzie piastować do końca życia i wejdzie do historii jako „żelazny Feliks”, „miecz rewolucji”, „krwawy Feliks”. Do Grodna przybył w 1920 r. jako przewodniczący nowego komunistycznego Rządu dla Polski. Pokrzyżował mu plany sam polski naród, kategorycznie odrzuciwszy „szczęście” budowane na ateizmie, mordach i krwi niewinnych ludzi. W ZSRR Dzierżyński doczekał się największych zaszczytów po Leninie. Bodaj w każdym mieście ma do dziś swoją ulicę lub plac, a to i pomnik lub przynajmniej upamiętniającą tablicę. Grodno też nie uniknęło tego „zaszczytu”. Na jego cześć przemianowano także na Dzierżyńsk dawny Kojdanów. Pogrzebany u boku Wodza Rewolucji na Placu Czerwonym w Moskwie.
Wacław Bogucki (1884-1937), pseudonim partyjny „Szpak”. Urodził się w m. Buraków pod Warszawą. Od młodych lat w szeregach w SDKPiL. W 1906 r. wstępuje do RSDRP. Pierwszy sąd i wyrok 1,5 roku więzienia otrzymał w Słonimiu. Łącznie był aresztowany 9 razy, ponad 4 lata spędził w więzieniu. Za cara działa nielegalnie w Białymstoku i Grodnie. Podczas przewrotu bolszewickiego i wojny polsko – sowieckiej staje na czele komitetów partyjnych regionu. Przez jakiś czas kieruje pierwszym Rewolucyjnym Komitetem sowietów w Grodnie. Po nieudanej komunizacji Polski zajmuje wysokie stanowiska w organach karnych i centralnych władzach partii i rządu na Białorusi. Działa w Kominternie, związkach zawodowych, w okresie 1924-1926 przewodniczący Komunistycznej Partii Polski. Nie uniknął jednak „karzącego miecza rewolucji”. NKWD likwiduje go jako „polskiego szpiega” podczas stalinowskich represji w 1937 r. W Grodnie jedna z ulic nosi jego imię.
Adam Sławiński (Kaczorowski) – urodził się na Ukrainie w 1885 r. w rodzinie robotniczej. Wkrótce z rodzicami przenosi się do Warszawy, gdzie ojciec pracuje na kolei. Do partii wstępuje w 1907 r. Bierze udział w wydawaniu „Kultury”, uczestniczy w przewrocie bolszewickim w Petersburgu, dokąd przeniósł się w poszukiwaniu pracy. Potem naczelnik milicji w Mińsku, komisarz 57 Dywizji Strzelców. W ciągu paru miesięcy stoi na czele grodzieńskiego Wojenno – Rewolucyjnego Komitetu. Po wojnie zajmuje wysokie administracyjne stanowiska na sowieckiej Białorusi. I on życie skończył, jak już wspomnieliśmy, przed egzekucyjnym plutonem NKWD w 1937 r.
Andrzej Galica (1873-1945) – generał, poseł, senator, literat. Urodził się w Białym Dunajcu na Podhalu. Studia wyższe, politechniczne ukończył w Wiedniu. Powraca do Krakowa i z ramienia PPS angażuje się w działalność polityczną i społeczną. Od roku 1914 w Legionach, kapitan uczestnik wielu walk. Dowódca batalionu, pułku, wielokrotnie odznaczony nagrodami bojowymi. Formuje pułki strzelców podhalańskich, wysyła na front, dostaje nominację na generała brygady. Formuje 1 (21) dywizję górską. Walczy na Polesiu, zostaje przerzucony do 2 Armii Rydza-Śmigłego. Po ciężkich walkach opanowuje przeprawy przez Niemen, zdobywa Grodno. Dywizja prowadzi natarcie w stronę Lidy, gdzie natyka się na zażarty opór czerwonych. Po wojnie pozostaje dowódcą dywizji, przebierając ją w mundury regionalne. W 1931 r. zostaje przeniesiony w stan spoczynku. Zasiada w Sejmie, ma smykałkę do biznesu, otwiera hodowlę koni. Pisze książki, może nie najlepsze, ale czytane. Człowiek o godnej pozazdroszczenia energii, wszędzie zdąża, na wszystko ma czas. Umiera w wyzwolonej Warszawie.
Adam Koc, ps. „Witold”, „Szlachetny”, „Adam Krajewski” (1891-1969) – pułkownik, dowódca Dywizji Ochotniczej, działacz społeczny i polityczny, mąż stanu. Działacz POW i Polskich Drużyn Strzeleckich pod zaborem rosyjskim, potem w Legionach Polskich. Jeden z wyzwolicieli Grodna spod władzy bolszewików. W 1937 r. stoi na czele Obozu Zjednoczenia Narodowego, po wybuchu II wojny członek rządu emigracyjnego we Francji w 1939 r. Od 1940 r. mieszkał w USA. Zmarł w Nowym Jorku.
Eustachy Sapieha (1881-1963) – ziemianin z Grodzieńszczyzny, dyplomata, minister spraw zagranicznych, poseł na Sejm. Urodził się pod Lwowem w Biłce Szlacheckiej. Ojciec Aleksander, matka Seweryna z Uruskich. Gimnazjum ukończył we Lwowie, studia wyższe z leśnictwa w Zurichu. W 1909 r. zawarł małżeństwo z Teresą Lubomirską. Osiadł na Grodzieńszczyźnie, gdzie miał swoje dobra w Jelni i Spuszy. Był jednym z najbogatszych ludzi Polski międzywojennej. Grunty, które tutaj na Grodzieńszczyźnie posiadał, miały obszar ponad 7.700 ha. Aktywnie działał w organizacjach gospodarczych i społecznych miasta i okolic. Był wiceprezesem Towarzystwa Rolniczego. Prowadził rozmowy z władzami niemieckimi o założeniu polskich organizacji społecznych, a przy ewakuacji Niemców – o przekazaniu władzy na Grodzieńszczyźnie w ręce polskie. Odjeżdża do Warszawy, gdzie angażuje się w wielką politykę. W 1939 r. aresztowany przez NKWD w swoim majątku. Jest więziony w Grodnie. Sąd w Moskwie skazał go na karę śmierci. Zamieniono ją na 10 lat łagrów. Przedostaje się do Wojska Polskiego, z którym wyjeżdża do Teheranu. Od roku 1941 po 1945 – pełnomocnik Polskiego Czerwonego Krzyża w Afryce Środkowej. Tam pozostał. Zmarł w Nairobi.
Juliusz Rómmel – generał dywizji WP. Urodził się w Grodnie w 1881 r., zmarł w Warszawie w 1967 r. Ukończył szkołę korpusu kadetów w Pskowie, potem szkołę artylerii w Petersburgu. Brał udział w wojnie Imperium Rosyjskiego z Japonią. Został odznaczony. Uczestnik pierwszej wojny światowej. Porzuca szeregi armii carskiej jako pułkownik. Wstępuje do Wojska Polskiego w 1918 r. Walczy z bolszewikami w składzie jednostek artyleryjskich III Korpusu. Dowodzi 1 Dywizją Kawalerii którą sam sformował. Toczy walki z I Armią Konną Siemiona Budionnego. Zdobył rozgłos w walkach o Małopolskę, Lwów, Zamość. Później na temat tych walk wydaje książkę: „Moje walki z Budionnym”. W czasach międzywojennych zajmuje stanowiska inspektora jazdy przy Inspektoracie Armii Nr 1 w Wilnie, dowódcy I Dywizji Kawalerii w Białymstoku. W początku 1928 r. otrzymuje awans na generała dywizji. Rok później zostaje Inspektorem Armii. Na tym stanowisku pozostaje do września 1939 r. Podczas wojny polsko – niemieckiej 1939 r. dowodzi armią „Łódź”. Na jej czele walczy 6 dni. Kieruje obroną Warszawy i Modlina. Po kapitulacji stolicy dostaje się do niewoli niemieckiej. Po wojnie wraca do Polski, zajmuje się pisaniem wspomnień i kolekcjonowaniem militariów, które po jego śmierci żona przekazała Muzeum Narodowemu w Warszawie. Pogrzebany na Cmentarzu Powązkowskim. Różne opinie zostawił po sobie gen. Juliusz Rómmel, sądy o nim pozostawiamy Bogu i Historii. Natomiast my, grodnianie, wdzięczni jesteśmy Generałowi, że w kluczowych momentach losu naszej Ojczyzny nie stał na uboczu i nie przyglądał się, ale działał.
Jerzy Kossowski – pułkownik-pilot. Urodził się w Grodnie w roku 1892. Gimnazjum ukończył w mieście rodzinnym. Ostrogi wojenne zdobywał w Szkole Kadetów w Moskwie, po niej ukończył Michajłowską Szkołę Artyleryjską. W stopniu kapitana zdobywa patent lotnika. Przechodzi przeszkolenie we Francji. Stamtąd z armią Hallera wraca do Polski. Podczas wojny bolszewickiej dowodzi lotnictwem 3 i 4 armii. Po wojnie dowódca dywizjonów myśliwskich. W roku 1925 staje na czele 11 pułku lotnictwa w Lidzie. W kraju i za granicą zdobywa wiele wyróżnień w zawodach lotniczych. W roku 1927, w wieku 35 lat, Minister Spraw Wojskowych przenosi go w stan spoczynku. Zostaje pilotem – oblatywaczem Państwowych Zakładów Lotniczych w Warszawie. Demonstruje polską technikę lotniczą na całym świecie. Obsypany nagrodami i odznaczeniami, odchodzi z lotnictwa w 1937 r. Dwa lata później w Krynicy popełnia samobójstwo. Był wspaniałym lotnikiem. Kilka miesięcy potem rozpoczęła się wojna. Na pewno przydałby się Ojczyźnie…
Добавлено: 22 Март 2013, 10:43:07
Służyli obywatelom miasta piórem i sercem: Maria Bakanowicz – administrator gazety „Nowe Życie”,
Władysław Ber – redaktor,
Dawid Berezowski – redaktor,
Paweł Borowski – redaktor,
Kazimierz Laszkiewicz – redaktor,
Antoni Patla – dziennikarz,
Piotr Redzko – redaktor,
Maria i Stanisław Ziemakowie – wydawcy, redaktorzy,
Stefania Jackowska – wydawca,
Jadwiga i Tadeusz Korulscy – wydawcy.
Józef Jodkowski – archeolog, historyk sztuki, numizmatyk. Urodził się w Grodnie w 1890 r. Gimnazjum ukończył w mieście rodzinnym. Należał do młodzieży patriotycznej, buntowniczej. Bierze udział w szkolnym strajku, wydaje podziemną gazetkę i ulotki. Wyższe wykształcenie otrzymuje w Moskwie, w Instytucie Architektury. Przez jakiś czas pracuje tam jako laborant. Później jest zatrudniony w Muzeum Rumiancewskim. Jako prawdziwy naukowiec jest nadzwyczaj pracowity. Dokonuje inwentaryzacji zabytków kultury polskiej wywiezionych podczas rozbiorów. Ogłasza wiele prac historycznych związanych z Wileńszczyzną i Grodzieńszczyzną. Podczas wojny przyczynił się do uratowania wielu pamiątek historycznych. W 1922 roku zostaje konserwatorem województwa białostockiego. W tym samym czasie pracuje nad otwarciem Muzeum Historycznego w Grodnie. Zostaje jego kierownikiem i pełni tę funkcję do roku 1936. W tym okresie ogłasza wiele prac o historii Grodna. Wydaje monografię „Grodno”. Odkopuje na zamku grodzieńskim fundamenty prastarych cerkwi, które stają się zarzewiem konfliktu między uczonymi w tej dziedzinie i samym Jodkowskim. Nie z własnej chęci wyjeżdża do Warszawy. Po wojnie zajmuje się kompletowaniem prawie od nowa Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Warszawie. Umiera w 1950 r. Pochowany na Powązkach.
Stanisław Kościałkowski – historyk, pedagog, doktor filozofii, profesor. Urodził się w Grodnie 24 października 1881 r. w rodzinie Powstańca Styczniowego. Gimnazjum ukończył w rodzinnym mieście nad Niemnem ze złotym medalem. Omal wszystkiego nie stracił kiedy profesor historii, znany autorytet w tej dziedzinie E.Orłowski doniósł, że w księgarni Kościałkowski rozmawiał po polsku. Potem Kościałkowski skończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim i obronił doktorat pt. „Rola polityczna Antoniego Tyzenhauza”. Z epoką starosty grodzieńskiego nie rozstał się przez całe życie. Następnie rozpoczął pracę w Wilnie jako nauczyciel historii. Podczas I Wojny Światowej organizuje szkolnictwo polskie na Grodzieńszczyźnie. W okresie Polski niepodległej jest profesorem na Uniwersytecie Wileńskim. Za okupacji sowieckiej angażuje się w tajne nauczanie. Latem 1941 roku zostaje aresztowany przez NKWD, trafia do łagru na Uralu. Uwolniony, dostaje się z polskim wojskiem do Iranu. Wykłada na kursach dla nauczycieli i na polsko – irańskim uniwersytecie. Po wojnie pracuje w Indiach, w Anglii, wykłada na polskim uniwersytecie w Londynie. Jest szanowanym naukowcem w dziedzinie historii Polski, płodnym autorem. Z wielu jego prac przypomnimy kilka, na przykład „Tysiąc lat historii Polski”, „Historia ziem WKL” t. I-IV, „Antoni Tyzenhauz, podskarbi nadworny litewski”. Umarł 2 września 1960 r. bezpotomnie, zostawiając po sobie moc artykułów i rękopisów z historii Litwy. Pozostał jednym z największych autorytetów w tej tematyce.
Józef Klukowski – rzeźbiarz, malarz, grafik. Urodził się w Repelce koło Grodna w 1894 r. Uczył się w mieście, następnie ukończył szkołę oficerską. Służył jako oficer artylerii w wojsku rosyjskim. Do wojska polskiego zgłosił się w 1918 r. Podczas służby uczęszczał do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Po odejściu z wojska w 1928 r. wyjeżdża do Francji po ostrogi w malarstwie. Powróciwszy, zostaje członkiem stowarzyszenia artystów „Blok i Rytm”. Bierze udział w wielu wystawach. W Warszawie od roku 1931. Zauważony w Pierwszym Ogólnopolskim Salonie Rzeźby w roku 1937, a przedtem w Lublinie w 1933 r. Kilkakrotnie wystawiał za granicą. Dwukrotnie brał udział w konkursie rzeźby na olimpiadach sportowych. Na X Olimpiadzie w Los Angeles zdobywa złoty medal za rzeźbę „Sport”. Dał się poznać jako artysta wszechstronny, pracował w różnych stylach i z różnymi materiałami. Tylko samo przypomnienie jego prac warte jest całej książki, jednak większość jego dzieł czekał tragiczny los – zaginęły podczas wojny. Los ten podzielił i sam autor, który zginął w Powstaniu Warszawskim.
Karol Rómmel – wojskowy, sportowiec, olimpijczyk. Urodził się w Grodnie w 1888 roku, zmarł w Elblągu w 1967 r. Był bratem Juliusza, generała. Ukończył szkołę junkrów i szkołę oficerów piechoty w Petersburgu. Służył w gwardii carskiej. Uzdolniony w malarstwie, brał lekcje w sztuce batalistycznej podczas służby w stolicy Imperium. Od dzieciństwa zafascynowany końmi, dlatego poza służbą uczęszczał do szkoły jeździectwa. W 1912 r. reprezentował Rosję na V Igrzyskach Olimpijskich. W roku 1917 awansował na pułkownika. W Wojsku Polskim od roku 1919. Inspektor szkół oficerskich kawalerii. Olimpijczyk, szkoleniowiec kadry w latach 1920-1939 r. Sam brał udział w prawie tysiącu wyścigów i konkursów, 222 razy był ogłaszany zwycięzcą. Karolowi Rómmlowi znawcy oddawali palmę pierwszeństwa wszech czasów w polskiej hippice. Podczas II wojny został zamknięty w obozie niemieckim. W okresie Polski Ludowej pracował w klubach sportowych, był też konsultantem filmów „Krzyżacy” i „Tarpany”.
: 1 2 4 5 ... 8 Далее» Все Вниз