|
kotoryinestrelial
|
....А потом наступил год 1987,и во время реконструкции площади,памятник откопали (случайно),орла отбили(не случайно),остальное закопали.
|
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Бронік Тарасевіч
Калі адкінуць у бок сваеасаблівую нонканфармістскую эстэтыку ды ідэю вульгарнай свабоды, раптам высветліцца, што злачынца ў грамадстве выконвае фактычна ролю сацыяльнага індыкатара, паказваючы для ўсіх астатніх межы дазволенага і надзейнасць існуючай дзяржаўнай сістэмы. Магчыма, ён і маргінал, аднак, гэткая асоба адкрыта супрацьпастаўляецца існуючым нормам права і гатова гэта прадэманстраваць. Пакуль дзяржава ў стане стрымліваць падобны кансалідаваны зарад сацыяльнай агрэсіі, карпарацыя злачынцаў будзе існаваць у межах свайго пэўнага status quo, амаль на самым дне паўсядзённага жыцця. Але ў той момант, калі адбываецца сацыяльная катастрофа і інстытут улады губляе свой галоўны атрыбут – манаполію на насілле, ініцыятыва, няхай і на кароткі час, пераходзіць у рукі ягоных былых апанентаў...
Так сталася і ў Гародні і яе наваколлі напрыканцы нямецкай акупацыі, узімку 1918 года. “Эксцэсы бандытызму ...з’яўляліся прадуктам безуладдзя. – Гэтак тлумачыла існуючы стан рэчаў гарадзенская газета “Наше утро”. – ...Відавочна, што бандытызм з’яўляецца непазбежным вынікам пералому і пераходнага часу. Аднак гэты пераход, гэты крызіс настолькі зацягнуўся, што стаў нязносным, і зняволены мірны грамадзянін страціў ужо ўсялякую надзею на лепшую будучыню.
Эксцэсы бандытызму ў нашым раёне паралізуюць апошнія імкненні да стваральнай працы. Адчуўшы аслабленне ўлады, некаторая частка нашага насельніцтва ваўсю праяўляе свае інстынкты. Некаторыя нашы “разнузданыя грамадзяне” нішчаць і прысвойваюць усё, што трапляецца ім на шляху, уцягваючы ў свае шэрагі нават тых, хто да апошняга часу трымаўся з боку ад засады “лаві момант”...
Разбой, крадзяжы, махлярства, ліхвярства, рабаванне грамадскай маёмасці – гэты спіс можна працягваць да бясконцасці. Пры гэтым адбывалася відавочнае знікненне мяжы паміж сацыяльным супрацьстаяннем і крымінальным гвалтам.
Сваеасаблівы апагей насілля прыйшоўся на сярэдзіну 1920 года, калі ў выніку польска-савецкай вайны Гародня некалькі разоў пераходзіла з рук у рукі. Падчас баёў паміж Чырвонай арміяй і польскімі часткамі “вайсковыя эксцэсы” ператварыліся ў мэтанакіраванае рабаванне мірных жыхароў. Расейскі пісьменнік Аркадзій Бухаў апісаў гэты момант наступным чынам: “...Бальшавікі хацелі ўзяць Гародню, а палякі не хацелі добраахвотна сыходзіць. Для мірнага насельніцтва гэта азначала, што адны будуць біць перад сыходам, а другія пасля прыходу. Адзін з мясцовых страцегаў – гаспадар бакалейнай лаўкі – пераконваў мяне, што неабходна толькі пралічыць момант:
- Калі будуць сыходзіць, дык кожны павінен ісці на паддашша.
- Навошта?
- Ён пытаецца: навошта? Хто ж захоча рабаваць на паддашшы, калі гэта магчыма зрабіць на першым паверсе. Затое, калі будуць прыходзіць, дык трэба лезці у падвал.
- А гэто навошта?
- Ён яшчэ не разумее… Хто жа палезе рабаваць у падвал, калі гэта магчыма зрабіць на другім паверсе.
Павінен сказаць, што мой скептык-знаёмы недаацаніў энэргіі і працавітасці сыходзячых і прыходзячых. Адны сыходзячы, а іншыя – прыходзячы рабавалі і ў падвалах, і на паддашы, і на ўсіх патрапіўшых на вочы паверхах. Гэта была добрасумленная, выдатна зробленая праца, якая казала пра асаблівую якасць і уважлівасць”.
Пасля сканчэння вайны Гародня канчаткова пераўтвараецца ў “паспаліты” правінцыйны польскі крэсовы горад, а разам з гэтым паступова вяртаецца ў “звычайнае” рэчышча і мясцовы крымінальны сусвет. Ён хутка набывае агульныя для тагачасных польскіх гарадоў рысы і структуру…
Калі перад Першай Сусветнай у горадзе было зарэгістравана каля поўтысячы прафесійных злодзеяў, дык на сярэдзіну 1920-х гэты спіс трошкі паменьшыў. “Чорны спіс” гарадзенскага камісарыята з найбольш небяспечных асобаў сягаў да паўсотні прозвішчаў: Лейба Шнеер з Троіцкай, Берка Сідранскі са Школьнай ды шмат іншых. Часамі ствараецца ўражанне, што дзейнічылі цэлыя дынастыі злачынцаў – Эмерты, Лапідусы, Плаховічы, Шаўчукі!
Найбольш небяспечную групу злачынцаў складалі асобы, якія прычыніліся да рабункаў, у тым ліку з ужываннем зброі. Асабліва ў гэтым сэнсе выдзяляўся пачатак 1920-х гадоў, калі ў наваколлі адбываўся шэраг падобных здарэнняў. Сустракаліся і арганізаваныя банды, якія спецыялізаваліся на рабунках са зброяю ў руках. Напрыклад, у 1937 г. вядомыя ў тым жа Беластоку бандыты Іцхок Хутаранскі і Чэслаў Красоўскі абрабавалі ў горадзе тытунёвага прадпрымальніка Якуба Ліпшыца, пасля чаго схаваліся ў Гародні.
Вышэй за ўсіх ў крымінальнай іерархіі стаялі г.зв. “kasiarze”. Іх было дастаткова мала, таму што падобная “прафесія” патрабавала як высокіх кваліфікацый, гэтак і дастаткова дарагіх прыстасаванняў.
Другой, у сэнсе ранга ў крымінальным свеце, была катэгорыя кватэрных злодзеяў, якія ў сваю чаргу дзяліліся на тры групы: włamywaczy” – тых, кто здейсняў крадзеж проста выбіваючы замок; “lipkarzy” – хто залазіў да памяшкання праз акно; “klawiszników” – найбольш паважаная ў сваім асяроддзі група, якая карысталася адмычкамі ды падабранымі загадзя ключамі.
Акрамя злодзеяў, армію міжваенных крыміналістаў складалі шматлікія махляры. Асобнае зло – суценёры ды прастытукі, якія адыгрывалі асабліва важную ролю сярод крымінальнага света амаль кожнага вялікага горада.
Бронік Тарасевіч быў, калі гэтак можна сказаць, усім па трошку. І ўсё ж такі, гартаючы крымінальную хроніку міжваенных часоў цяжка ўтрымацца ад ўражання, што перад намі звычайны абібока, які па невядомай прычыне стаўся галоўнай гарадскою атракцыяй! Газеты друкавалі паведамлення пра Броніка часта і шмат. Вось толькі адно з іх з “Малога дзённіка Градзенскага” за сакавік 1936 год пад назваю “Ці ж гэта на самой справе збіраўся здейсніць самагубства?”. “Учора ў гарадскі шпіталь, - паведамляла газета, - быў дастаўлены вядомы па крымінальнай хроніцы Браніслаў Тарасевіч з колатаю ранаю на грудзі. Як сцвярджае сам паранены, усяму віною неўдалая спроба самагубства. Рана аказалася не вельмі глыбокаю, а таму пасля неабходнай дапамогі параненага адаслалі да хаты”.
Далей – амаль тоя ж самае: крадзяжы, бойкі, авантура з паліцыяй. Ужо традыцыяй сталася абвінавачваць Броніка Тарасевіча амаль у кожнай падобнай справе. Нават мясцовая турма, дзе ён рыгулярна спыняўся па некалькі месяцаў, была не ўстане спыніць мясцовага Бэні Крыка. Няхай мясцовая паліцыя рапартавала пра сваі чарговыя поспіхі ў барацьбе са злачынтсвам. Нават самім злачынцам гэта пасавала.
Менавіта крымінальны сусвет Гародні першым адчуў подых надыходзячых зменаў і неадкладна даў аб гэтым зразумець. “...На свеце станавілася ўсё больш трывожна. – Узгадваў пазней у сваіх успамінах былы палітычны вязень гарадзенскай турмы Якуб Міско. - У паветры яўна пахла порахам. А днём першага верасня над горадам з’явіліся нямецкія самалёты. ...Тым часам заводы і фабрыкі сталі накіроўваць сваіх дэлегатаў у магістрат – з патрабаваннем зараз жа вызваліць з турмы палітвязняў. Пад іх націскам гарадскія ўлады згадзіліся на гэта... Тады крымінальнікі – многія з іх працавалі на кухні, у лазні – дазнаўшыся, што магістрат прыняў рашэнне вызваліць толькі палітычных, схапілі сякеры, малаткі, ламы і пачалі самохаць адчыняць дзверы і брамы. ...Вязні-крыміналісты кінуліся па магазінах, усчалі сваю “работу” – цягнулі ўсё, што можна было панесці...”.
А вось радкі пра вызваленне з турмы з ўспамінаў Піліпа Пестрака: “...Выпускалі групамі – па пяць-шэсць чалавек, аддавалі нашу адзежу на складзе. І раптам крыкі, неймаверна дзікія крыкі: “Няхай жыве Чырвоная Армія!” Хто крычыць? Аказалася, крымінальныя зняволеныя ў другім будынку турмы ўзнялі бунт – чаму не выпускаюць іх. Яны сталі біць вокны, ламаць дзверы. Адміністрацыя іх выпусціла. Крыміналісты кінуліся на склад за нашай адзежай, разрабавалі, што хацелі, а рэшту раскідалі па турэмным двары...”.
Савецкі аўтар, непасрэдна пасля заняцця Гародні Чырвонай арміяй апісаў увесь эпізод лаканічна: “...Вышэйшая турэмная адміністрацыя ўцякла і перапужаная ахова была вымушана.... па аднаму вызваляць палітычных зняволенных. Калі пра гэтае даведаліся крымінальныя злачынцы, яны выламалі дзверы сваіх камер, а заадно - і дзверы ў камеры палітзняволеных...”.
Гэта быў відавочны знак надыходзячай катастрофы.
|
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Першы прэзыдэнт
Эдвард Лістоўскі Рэвалюцыя ў Германіі ў лістападзе 1918 г. прынесла гарадзенцам спадзяванне на хуткае заканчэнне нямецкай акупацыі. У канцы лістапада 1918 года ў Гродне ствараецца Часовы камітэт па прыняцці гарадской гаспадаркі ад акупацыйных улад. У яго склад увайшлі прадстаўнікі габрэйскага, польскага і беларускага нацыянальных камітэтаў. На чале камітэта стаў Эдвард Лістоўскі (1861-1922) – паляк па нацыянальнасці, былы палкоўнік расійскай арміі, восем гадоў кіраваў гарадской думай. З’яўляўся таварышам старшыні Імператарскага Расійскага таварыства выратавання на водах Гарадзенскай акругі; старшынёй праўлення Таварыства дапамогі вучням Гарадзенскага Пушкінскага гарадскога вучылішча ды шмат чаго яшчэ. Усе распараджэнні і абвесткі Часовага камітэта павінны былі выдавацца адразу на трох мовах: габрэйскай, польскай і беларускай. Часовы камітэт дабіўся перадачы ад нямецкага камандавання пад сваё кіраванне ўсёй гарадской гаспадаркі, аднавіў працу судоў і мясцовай міліцыі. 27 лютага 1919 года ў Гродне адбыліся выбары ў Гарадскую раду. Рада павінна была замяніць Часовы камітэт. Большасць месцаў у Радзе і магістраце занялі прадстаўнікі габрэйскіх і польскіх арганізацый. Першым прэзідэнтам Гародні быў абраны Э. Лістоўскі. З яго выступлення: «Не так страшны сам па сабе пералік стратаў, якія панёс за апошнія гады горад, колькі страшна жыццё з дня на дзень, не маючы пэўнасці ў сваёй будучыні». Амаль адначасова адбываюцца выбары Праўлення габрэйскай рэлігійнай грамады. На пачатак 1919 года гэтае Праўленне з вузка рэлігійнай установы ператвараецца па сутнасці ў асобны орган габрэйскага самакіравання. Прыкладна тады ж у Гародне адбываецца аб’яднанне мясцовых рэвалюцыйных сіл. 26 студзеня 1919 года ў памяшканні гарадскога тэатра прайшло першае пасяджэнне Гродзенскага гарадскога Савета рабочых дэпутатаў. На чале Савета стаў старшыня падпольнага камітэта РКП(б) Вацлаў Багуцкі. Савет прыняў дэкларацыю «Да ўсяго насельніцтва Гродна і ваколіц». Яна абвяшчала барацьбу за ўстанаўленне дыктатуры пралетарыяту. Восенню 1918 года у Гродне пачынае дзейнічаць першая легальная беларуская арганізацыя - Сувязь культурна-нацыянальнага адраджэння Беларусі. У яе ўваходзілі галоўным чынам беларускія настаўнікі: А.Грыкоўскі, Я.Натусевіч, А.Якубецкі, Л.Дзекуць-Малей. У хуткім часе Сувязь змяніла назву на Гродзенскі беларускі У пачатку 1919 года ў Гродна пераязджае ўрад Беларускай Народнай Рэспублікі. Прэм’ер-міністр БНР Антон Луцкевіч звярнуўся да ўсіх мясцовых беларусаў з заклікам «не кідаць працы на нацыянальнай ніве да таго часу, пакуль Беларусь не стане незалежнай». Адначасова ў горад пераязджае Міністэрства беларускіх спраў пры літоўскім урадзе. Пачынаецца фарміраванне беларускага палка. У горадзе ствараюцца беларускія культурныя таварыствы «Бацькаўшчына», «Лучына», «Беларуская хатка». Выходзяць некалькі беларускіх газет: «Беларускі народ », “Бацькаўшчына”, «Зоркі », «Беларусь», «Родны край». За Гродна замацоўваецца неафіцыйны статус «другой сталіцы БНР». Такім чынам, адбываецца пашырэнне ўплыву органаў мясцовага самакіравання на жыццё ў горадзе. Таму апошнія некалькі месяцаў нямецкай акупацыі Гродна зімой-вясной 1919 года атрымалі назву «Гарадзенскай рэспублікі»! Лістоўскі заставаўся на чале гарадзенскага самаўрада яшчэ амаль два гады. У чацверг 11 мая 1922 г., вяртаючыся да хаты першы паваенны прэзідэнт памёр ад сярдэчнага прыступа. Хавалі Э. Лістоўскага 15 мая. “Dziennik Grodzieński” пісаў з гэтай нагоды: “Траўрную працэсію адчынялі музыканты 2 пяхотнага палка і аркестар дабраахвотнай стражы пажарнай. Пасля гэтага шлі дзевяць дзелегацый з траўрнымі вянцамі, пазней – катафалк, абвешаны вянцамі, кроўныя памёрлага, з прыбылым на пахаванне братам памёрлага, генералам Лістоўскім. Гарадская Рада in corpore, стараста, камендант корпуса генерал Франкоўскі і ўвесь горад. Агульны трагічны настрой узмацнялі зачыненыя крамкі і паходні, якія няслі каля труны...”.
Добавлено: 19 Декабрь 2012, 22:42:50
Гарадзенскія фрыкі Эліза Ажэшка напісала аднойчы ў адным са сваіх лістоў: “Гародня выключна прыследуецца праз фаталізм: узамен за аднаго Баторага, які тут памёр, у ім жыве некалькі тысячаў глупцоў…”. Што ж зробіш, таленавітая пісьменніца няхай і не карэктна, затое вельмі дакладна акрэсліла лёс нашага горада, прыкладаў чаму - безліч. Аднак, сёння гаворка пойдзе не пра тых, хто хавае ўласную бязглуздасць за аглушальнай бляскучасьцю дзяржаўных пасад ды ганаровых тытулаў. Куды цікавей за іх тыя дзівакі, што на працягу стагоддзяў раз по раз з’яўляліся ў мітусне гарадскога натоўпа, каб здіўляць, выклікаць вясёлы рогат, а часам – пужаць, сваім шчырым абліччам… Магчыма, гонар звацца адным з першых, вядомых нам гарадзенскіх “блажэнных”, прыналежыць, што праўда, бязіменнаму жабраку, які ахвяраваў у Калажанскую царкву цудатворны вобраз маці Божай. У XVIII стагоддзі, калі гэта адбылося, жабрацца наогул ўяўляла сапраўднае стыхійнае бедства на землях Рэчы Паспалітай, аднак гэты дзівак, паводле легенды, знайшоў нават свой супакой недзе сярод базыліянскіх муроў і быў пазней пахаваны побач з царквою… Сёняшнім слухачам пома падавацца дзіўным і яшчэ адна легендарная постаць – рэбе Нахум Каплан, які жыў у Гародне ўжо на прыканцы XIX стагоддзя. Выконваючы запавет жыдоўскага цадзіка, ён разам са сваёй сям’ёй веў напоўжабрацкі лад жыцця і пры гэтым збіраў вялізарныя сумы грошаў ахвраваных для бедных, для іншых – не для сябе. Наколькі вялікім аўтарытэтам карыстаўся Нахум у горадзе стала відавочна, калі ў апошні шлях, каб правесці шаноўнага рэбе на могілкі, прыйшло каля… пятнаццаці тысяч чалавек – амаль палова Гародні! Аднак, па сапраўднаму “багаты” на мясцовых блажэнных аказалася ХХ стагоддзе. У гістарычных крыніцах ды, наогул, успамінах захавалася вялікая колькасць сілуэтаў гэткіх няшчасных. Сярод іх і “Саша-кабан”, які пужаў сваім дзіўным абліччам малых на гарадскіх вуліцах яшчэ “за цара”; і гэтак званая “генеральша Самсонава” сядзеўшая на прыступках перад Пакроўскім саборам ды дачка чаты Азнабішыных, страціўшая розум пасля забойства бальшавікамі яе бацькоў летам 1920-га. Ужо трошкі пазней, у 1930-е гады на вуліцы Грандзіцкай можна было сустрэць асаблівую постаць: “Была гэта, - вспоминал узгадваў пазней адзін з гарадзенцаў, - высокая, апранутая ў цёмную адзежу жанчына сярэдніх гадоў, якую усе клікалі “Інспектарша”. Гэтай псіхічна хворай кабеце не падабаліся ўсе іншыя сустрэнутыя жанчыны. Галосна пачынала яна сумнявацца ў іх маральным абліччы, якія тыя быццам бы мелі адносна яе мужа. Той як раз служы інспектарам у нейкай мясцовай кстанове. Гэта быў чалавек прыклонных гадоў, апрануты па модзе мінулага стагоддзя. Ён насіў падняты каўнер, кацялок ды манокль. Быў ён заклапочаным, непрыкетным ды замучаным скандаламі чыноўнікам…”. …Прыкладна ў той самы час, жыў у Гародні і іншы дзівак, якога ўсе навокал клікалі “дурны Янка”. Той, наадварот, хадзіў па горадзе басанож, брудны, апрануты ў рванае адзенне. Аднойчы, згодна мясцовай лягендзе, ужо пасля таго як 1939 годзе ў горад завіталі бальшавікі, Янку пабачыла малая дачка савецкага афіцэра, прыехаўшая сюды з бацькамі з савецкая “раю”. Дзіцё на хвілінку аслупенела, а пасля галосна і радасна выбухнула: “Татка, татка, глядзі, а тут так сам есць калгаснікі!” Ужо пазней, распавядае іншая лягенда, пад час дэпартацыі саветамі мясцовага польскага насельніцтва, дурны Янка быццам бы меў прароча адзначыць – вязуць іх усіх, маўляй, у “Рай зямны”… Былі і іншыя. Напрыклад, вартаўнік гродзенскай семінарыі Сільвестар, які аддаў амаль трыста злотых на аднаўлення былога кляштара бернардынак. “Кожны, - пісаў гарадзенскі гісторык Юзэф Ядкоўскі, хто хаця б аднойчы бачыў Сільвестра, у стане па сапраўднаму ацаніць усю глыбіню ягонага ўчынка”… А як , у сувязі з гэтым, не ўзгадаць яшчэ пра аднаго дзівака. «Чалавек невядомага полу, с тонкім голасам, апрануты ў лахманы, гэта быў па сапраўднаму сімвал – гарадзенскі жабрак савецкай эпохі – гэтак узгадваюць пра Лютэка на сёняшнім гарадзенскім інтэрнет-форуме - Сярод жыхароў хадзілі розныя чуткі пра яго, пра тое, напрыклад, што ён, дзякуючы збору шклотары, быў па сапраўднаму багатым чалавекам, як на тыя часы, аднак усе сабраныя грошы ахвяраваў на дзіцячы прытулак… і г.д.” (Ад сабе можам толькі дадаць, што Лютэк – наогул лёсам звязаны з гісторыяй нашага горада, бо гэткім дзіваком ён стаўся патрапіўшы яшчэ малым дзіцём пад бамбёжку ў гады Другой Сусветнай)… Сёння ж інтэрнэце можна лёгка адшукаць старонку прысвечаную гарадзенскім “фрыкам” – гэтак па сучаснаму клічуць зараз гэтых дзівакоў. Пералік іх уражвае. Тут і “Маякоўскі” з Пашай Манджыкам, і “шахматыст”. А яшчэ “баксёр” і “Афрыка”, “Элвіс” – бомж з бакінбардамі на савецкай плошчы, і Іка Цой… «Горад, - Написаў нехта «creep» на гарадзенскім форуме, - гэта безумоўна, складаная сістэма са строгаю іерархіей… Аднак, як і ў кожным месцы, тут, так сама, сустракаецца пэўны адсотак дзівакоў... – бяскрыўдных, аднак каларытныях асобаў…».
Добавлено: 21 Декабрь 2012, 01:07:18
Майстры каралеўскіх мануфактур на Гарадніцы
[/b] У чарговы раз зварочваючыся да мінулага, здіўлешся тым грандыёзным планам і памкненнем, якім гэтак і не было наканавана здейсніцца. Наш горад мае дастаткова шмат прыкладаў падобнага марнатраўства чалавечых ды іншых рэсурсаў, аднак, напэўна, найбольш яскравым з’яўляецца знакамітая Гарадніца, ці дакладней – яе частка. Пра эканамічны складальнік рэформаў Антонія Тызенгаўза напісана ўжо дастаткова шмат. У Гародне, нават, існуе музей, дзе Вам падрабязна распавядуць пра амаль кожнае з існаваўшых прадпрыемстваў. Мы ж паспрабуем вельмі коратка нагадаць імёны тых, на чыя плечы і ляглі, галоўным чынам, асноуныя клопаты па пераўтварэнню нашага краю ў “другю Галандыю” У той час, пра які пойдзе гаворка, знешнегандлёвы баланс Рэчы Паспалітай катастрафічна пагаршаўся – сюды прывозілі з-за мяжы ў разы болей, чым экспартавалі! З мэтаю захамаваць адток капіталааў, урад некалькі разоў прыймаў наўмысныя загады, аднак, ьяз скутку. Вось тады і нарадзілася ідэя, якую сёння можн аб было пераказаць словамі вядомай рэкламы: “Купляй Беларускае!” Да будаўніцтва фабрык у Гародне А.Тызенгаўз прыступае ўжо ў канцы 1760- гадоў. Першымі ў горадзе з’явіліся прадпрыемства лёгкай прамысловасці: “залатая”, шёлкавая, камлотная, суконная ды іншыя. Пазней да іх дадаліся – чулочная, льняная, шляпная, карэтная, картачная, фабрыка былавак ды іголак, аружэйная - Bixmachernia, вытворчасць па выпуску напільнікаў, стальных прыладаў, вырабаў з жалезнай медзі, бялільня воска, скураны завод, красільня. Сам падскарбій, дарэчы. фармальна заставаўся толькі “упаўнаважаным адміністратарам”, тады як уласнікам усіх прадпрыемстваў з’яўляўся… кароль Станіслаў Аўгуст! У Літве не было добрага піва? – Не бяда! А.Тызенгаўз выпісаў з Чэхіі півавараў і саладоўнікаў. Для сваё “залатой” фабрыкі ён запрасіў нейкага абанкроціўшага ювіліра. На вытворчасці шёлка Бернуллі налічвалася шэсдзясят два станкі, палова з якіх вырабляла гэтак званыя “польскія” паясы. Бархат на жалеты пастаўляла мануфактура, на чале якой, першапачаткова, стаяў… былы мастак, якога пазней замяніў… артыст, а таго, у сваю чаргу, - Вінцент де Піней, які і дапрацаваў да самага ўпадку Тызенгаўза. Вялікімі суконнымі мануфактурамі кіраваў дырэктар Слан. Пад ягоным кіраўніцтвам працавалі нямецкія майстры, вось толькі само сукно не вельмі адпавядала еўрапейскай якасці! На палатнянай фабрыкі ткач з Наваградскага ваяводства разам з швайцаркай ды красільшчыкам з Вормса выраблялі халсты, мусліны ды розныя гатункі бытыста. Карэты выпускалі два парыжаніна – Раберт ды Галліас. Чулочная француза Дэя спецыалізавалася, галоўным чынам, на шёлкавай бялізне; кружаўная мануфактура дэ Фолвілля з Брусэля вырабляла вельмі каштоўныя гатункі кружавоў, некаторыя. нават, з срэбра ды золата… Агулам на мануфактурах А.Тызенгаўза было занята ад сарака да сямідзесяці замежных майстраў амаль са ўсёй Еўропы! Пры гэтым, падскарбій прыклдаваў вялікія намагання, каб іх ссюды атрымаць. Генеральны дырэктар каралеўскіх мануфактур Іоахім Бэкю аб’ездзіў у пошуку “фабрыкантаў” Нямеччыну, Італію ды Францыю. У апошней ён, нават, сам на нейкі час патрапіў у Бастылію… Чаму ж замежныя спецыялічсты згаджаліся ехаць у гэткую даль? Адказ просты – із за грошай! У дамове з Лаўріерам з Амстэрдама, напрыклад, было напісана літаральна наступнае: “Спадар Лаўріер абавязваецца служыць скарбу Ягонай Каралеўскай Вялікасці ўсімі сваімі здольнасцямі, за што будзе атрымоўваць 1440 злотых у год, жытло, дровы, свечы ды ежу для сабе і сваёй сям’і”. Прыпасы палагаліся ў дадатак да грашовай дапалаты і шсім іншым майстрам. Гэтак, дырэктар шёлкавай мануфактуры мог разлічваць у год, сярод іншага, на чатыры віленскія бочкі ржаной мукі, шесцьдзесят штук сыроў, трыдцаць шесць бочак піва ды адной бочкі… водкі! Нічога дзіўнага. Як адзначае адзін з гісторыкаў: “толькі абяцанне залатых гор праз Тызенгаўза было ў стане прывабіць у глухую… пушчу разумных ды спрытных іншаземных майстраў ды фабрыкантаў”. Аднак, эканамічны цуд быў зусім не трывалым. Ужо летам 1780 года кароль, шакаваны памерамі ўбыткаў, адстраніў А.Тызенгаўза ад кіравання эканоміяй. Адзін з сучаснікаў, які завітаў сюды ўсяго пяць год пасля з жалям занатаваў: “Ужо пустыня… няма больш Гарадніцы; іншаземцы, забраўшыя свае прылады, пакідаююць дзіуцю краіну”… |
|
|
|
« Последнее редактирование: 21 Декабрь 2012, 01:07:19 от Jendrus »
|
Записан
|
|
|
|
|
Aleksandr_Sever
|
Хороший источник по теме:
Пяткевіч Аляксей "Людзі культуры з Гродзеншчыны". Даведнік. Гродна, 2000. Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Янкі Купалы. - 356с.
|
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Пушкін, Гародня ды беларускі рух
“Нашы веде паглыбляюць наш смутак” – шмат хто з беларускіх даследчыкаў нацыянальнага руху падпісаўся б пад гэтымі крылатымі словамі, выходзячы пасля дзённага капаня ў папяровых завалах, на прыступкі архіваў у Мінске, Гародні, Варшаве, ці Бог ведае ў якім яшчэ кутку. Часамі, нават, ужо паза сценамі архіўных сховішчаў, гісторыкаў праследуюць вобразы мінулага, разбуджаныя праз іх жа саміх, увасабляючыся ў постацях і падзеях дня сёняшняга. Чым больш чалавечых, жывых рысаў набываюць гістарычныя постаці, тым відавочней іхнія слабасці, тым больш фактаў ды факцікаў, якія не пасуюць да бронзавых волатаў, злеплянных намі сёняшнімі і паднятых на нацыянальны пантыён: той піў, гэты быў падкі да жанчын, трэці – занадта хцівы да грошай ды і супрацоўнічаў з дэфензіваю, іншы быў агентам ЧК, а можа і яшчэ каго – дыапазон можа быць найшырэйшы… Гэтая “брудная бялізна”, што на мове паліттэхнолагаў называецца “кампраматам”, нейкага з гісторыкаў спакушае сваёю сэнсацыйнасцью, ці, нават, камерцыйнасцью – бо прадаецца, а іншага прымушае схаваць яе ды забыціся ў імя вышэйшых інтарэсаў. Тым ня меньш, і мы ў гэтым пераконаны, існуе яшчэ адна магчымасць – стрыманая, зважаная інтарпрэтацыя мінулага з тым каб паспрабаваць зразумець і змадэляваць увесь складаны механізм, якім і з’яўляецца беларускі нацыянальны рух. Пра мужа і жонку - Іосіфа і Станіславу Пушкінаў нам амаль нічога невядома. Амаль – акрамя некалькі аркушаў са справаздачамі ў мясцовае аддзяленне польскай дыфензівы за канец 1920 г.. Гэтакага, аднак, было дастаткова, каб ўявіць сабе партрэт тыповага канфідэнта... У Гародні Пушкіны апынуліся ў снежні 1920 г. – роўна 90-ста год таму. Судзячы па ўзгадкам, да гэтага яны нейкі час жылі на Украіне. “Бываючы ў “Хатцы” кожную нядзелю ды суботу, - пісаў у першым з рапартаў агент, маючы на ўвазе клуб “Беларуская хатка” ў Гародне, - мая жонка пазнаёмілася амаль са ўсемі яе сябрамі і ўвайшла да іх у гэткі давер, што перад ёй нічога не срывалі... Каб атрымаць больш канкрэтнай інфармацыі, нам, аднак, прыйшлося арганізаваць некалькі прыватных вечарынаў у сабе ў хаце, на якіх сабіраліся сябры беларускага камітэта”. Пушкін, як сам прызнаваўся, выдаваў у Гародні сабе за спекулянта, які збіраўся ехаць адчыняць прыватны бізнес у Варшавау. У выніку, ужо ў хуткім часе ён адчыніў у Варшаве за грошы дыфензівы... кавярню, дзе са ўсёй шчырасцьб прымаў беларускіх дзеячоў: як мясцовых, гэтак і старых свавіх знаёмых з Гародні. Аднак, кіраўнік ІІ аддзела 3 арміі патрабаваў як худчэй вярнуць пані Станіславу ў Гродна, так як “дзякуючы яе асабістым адносінам тут на месцы і надалей магчыма было весці нагляд за канспіратыўным беларускім камітэтам”. Што гэта былі за адносіны – дабро відаць з дакументаў. “Вечарам, каля сёмай, - Піша агент L 2332, пра сустрэчы з Сяргеям Баранам, - ён быў у мяне. Я прапанавала яму выпіць....”. У іншым месцы: “...Пасля нейкага часу прыйшоў Драздоўскі і мы адразу селі вячжрыць. Пасля некалькі шклянкаў водкі ( яны пілі шкляднкамі ) я заўважыла, што яны ўжо трошку падпітыя і распачыла гаворку на палітычныя тэмы...”. Іншы аркуш: ліст да пана парутчыка: “...Заўтра ўвечары ў да мяне збіраліся зайсці Дубейкаўскі, Смоліч, Трэпка, Баранаў ды інш., - усяго дванаццаць беларусаў... Баранаў казаў, што гэта не простыя беларусы, а найлепшыя нацыянальныя дзеячы...”. і ў канцы: “...Для прыёма патрыбныя спірт ды іншыя рэчы...” Вынікам працы Пушкінаў стала тое, што на пачатак 1921 г. Гардзенскі БНК перастаў існаваць...
Добавлено: 23 Декабрь 2012, 23:40:48
Усеваладка:
першы гарадзенскі князь Гісторыя сярэднявечнай Гародні з большага уяўляе сабою спалучэнне навуковых гіпотэз і да сёняшняга дня застаецца маладаследванай. Доўгі час лічылася, што на ХІІ стагоддзя Гародня, у лепшым выпадку, была невялікім памежным удзелам. Аднак супраць гэтага сведчаць шматлікія помнікі мясцовай архітэктуры: як мінімум чатыры каменныя цэрквы, каменны княжацкі церам, каменныя ўмацаванні на дзядзінцы. Такое багацце прымушае нас шукаць і адпаведае імя ў гісторыі, з якім яно было б звязана… Традыцыйна, у якасці пачынальніка дынастыі гарадзенскіх князёў называецца імя Усеваладкі, сына уладзімір-валынскага князя Давіда Ігаравіча ды ўнука самаго Яраслава Мудрага. Пасля смерці бацькі, ён застаўся без уласнага надзела, патрапіўшы у лік гэтак званых “князяў-ізгоеў”. Аднак, лёсам Усеваладкі заняўся вялікі князь кіеўскі - Уладзімір Манамах, які, нават, выдаў за яго сваю малодшую дачку Агаф’ю, а ў якасцi пасагу перадаў землі над Нёманам. У летапісе, пад 1116 года, з гэтай нагоды чытаем: «в се же лето …Володимеръ отда дщерь свою Агафью за Всеволодка». Упершыню як менавіта гарадзенскі князь Усеваладак узгадваецца ў Лаўрэнцьеўскмім летапiсу пад 1127 годам. «Пасла князь Мстиславъ братью свою на Кривиче четырьми пути. Вячеслава ис Турова, Андрея из Володимира. А Всеволодка из Городна... ». Праз некалькі год ужо Іпацьеўскі летапіс паведамляе: «Ходи Мстиславъ на Литву съ Всеволодомъ Городенским.». За гэтымі, больш чым лаканічнымі запісамі, шмат хто з сёняшніх даследчыкаў бачыць як раз будучага гаспадара гарадзенскага дзядзінца. Пацвярджаннем гэтага з'яўляюцца i сумнае паведамленне Іпацьеўскага летапiсу аб смерцi Усевалада Гарадзенскага ў 1141 годзе: « Преставися Всеволодъ Городенский», а поўны тытул князя і імя павінны былі сведчыць пра палiтычнае значэнне і самога княства. На сам рэч, паходжання гарадзенскіх князёў застаецца не да канца высветленным. Існуе, напрыклад, думка, згодна якой бацькам Усеваладкі быў берасцейскі князь Яраслаў Яраполкавіч, чаму пасля смерці апошняга той і атрымаў са складу Берасцейскага княства гарадзенскі ўдзел. Калі ж на імгненне прыпусціць, што летапісны Городна-Городня знаходзіўся зусім не на Нёмане, а, напрыклад, дзесь ці сярод Палесся, губляецца нават ужо нам вядомае імя князя – Усеваладак! Што ж застаецца? Застаецца ўнікальны археалагічны помнік - княская рэзідэнцыя над Нёманам. Якім бы не было імя першага з яго гаспадароў, пад яго кантролем знаходзіўся гандлёвы шлях з Балтыйскага мора ў басейн Дняпра - ня меньш старажытны, чым вядомы шлях з вараг у грэкі, І яшчэ - пасля смерці гаспадара ягонае княства, верагодна, было падзелена паміж нашчадкамі на некалькі ўдзелаў: Гарадзенскі, Ваўкавыскі і Наваградскі. А гэта значыць, што ў худкім часе на небасхіле гарадзенскай гісторыі павінны былі з’явіцца і новыя імёны… |
|
|
|
« Последнее редактирование: 23 Декабрь 2012, 23:40:48 от Jendrus »
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Віктар Варашыльскі Амаль восемдзесят пяць год таму, 8 чэрвеня 1927 года ў Гародне, у сям’е мясцовага лекара нарадзіўся Віктар Варашыльскі. Ксёндз Людвік Саванеўскі,пра якога мы ўжо распавядалі, у сваёй “Саге пра Гродна”, дзе стварыў паэтычную галярэю з партрэтаў жыхараў міжваенага горада, прысвятіў бацьке будучага паэта гэткія радкі: “Пан доктар Варашыльскі, слаўная гаворка, масы пацыянтаў меў у свамім падворку…”. Дарэчы, былая камяніца Варашыльскіх у Гародне больш чым вядомая: пасля вайны тут мясціўся гарадскі радзільны дом, адкуль на свет з’явілася не адно пакаленне новых жыхароў горада. А ўжо пазней у будынку па тагачаснай вуліцы Чапаева працаваў кожна-венералагічны дыспансер, ад чаго дом, як і сама вуліца патрапіла на доўга ў мяцовы гарадзенскі фальклёр… Акупацыю Віктар перажыў на фальшывых дакументах, працуючы ў мясцовай майстэрні.. У 1946 годзе апынуўся ў Лодзі. Спачатку Віктар вырашыў працягнуць прафесію свайго бацькі і паступіў на медыцынскі, аднак худка зарыентаваўся і перайшоў на паланістыку. Скончыў універсітэт у Лодзі. На пачатак 1950-х вучыўся ў аспірантуры ў маскоўскім літаратурным інстытуце імя Горкага, дзе пазнаёміўся не толькі з творчасцью ўласна класікаў але і з вялікай колькасцью сучаснікаў, якія пазней скалі пачатак савецкай літаратурнай “адлігі”. Па словах іншага вядомага літаратара – Томаса Венцловы, дарэчы, знакамітага папулярызатара гісторыі Вільні, В.Варашыльскі быў вялікімі знаўцай рускай літаратуры ХІХІ-ХХ стагоддзяў”! Між тым, сваю паэтычную кар’еру распачаў удухе таго часу, аддаваючы перавага грамадска-агітацыйным вершам. Худка пераязжае ў Варшаву і неяк незаўаважана пераходзіць у сваёй творчасці да больш лірычных тэм. У 1950 годзе за паэму прысвечанаю постаці Кароля Сверчэўскага атрымаў Дзяржаўную прэмію. Акрамя гэтага, друкуе дзіцячыя творы, невялічкія шкіцы і пачынае займацца літаратурнымі перакладамі з расійскага. В.Варашыльскі пазнаёміў польскую аўдыторыю з творчасцью М.Зошчанкі, перакладаў вершы А.Маякоўска. Ужо пазней прыйшоў час і на новую расейскую літаратуру, з зусім іншым накірункам, час А. Салжаніцыны ды І.Бродскага (Зборнік ягоных перакладаў гэтак і называўся – “Мае маскалі”: "Moi Moskale (przekład wyboru wierszy poetów rosyjskich”)… У розныя часы працаваў ў часопіссах „Głos Ludu”, „Po prostu”, „Nowa Kultura”. Паваротным момантам ў ягонай творчасці стаў 1956 год, калі В.Варашыльскі, будучы ў Будапешце, на ўласныя вочы пабачыў чаго каштуе бальшавіцкая рэторыка. Свае ўражанні надрукаваў па французкі ў гэтак званым “Вянгерскім дзённіку”… Далейшае ягонае жыццё прайшло пад знакам інтэлектуальнай барацьбы за свабоду думкі, адстойванне правоў чалавека і грамадзяніна. Вельмі худка з ліку шматабяцанага пралетарскага паэта і публіцыста ён пераходзе ў кола польскіх дэсыдэнтаў. Пачынаючы з 1970-х гадоў творы В.Варашыльскага не друкаваліся цэнзурай. Замет гэтага, ён сам выпускае падпольны літаратурны часопсі пад вельмі простай назвай – “Запіс”. Назвы ягоных тораў гэтага часу больш чым красамоўныя: “Нязгодна на пклон”, “Знішчэне гатункаў”, Люстра”. Быў інтэрнаваны з пачаткам “Вайсковага стана”, дзе паўстаў яшчэ адзін збор вершаў – “Дзённік інтэрнавання”... Напэўна не выпадкова, сярод тых, каго перакладаў Віктар Варашыльскі апынуліся і творы… Васіля Быкава. Іхняя сустрэча – аўтара і перакладчыка, сталася ўпрост наканаванай і адбыцца яна магла толькі ў адным месцы, у Гародні. В.Быкаў, які на той час так сама ўжо патрапіў у лік “ненадзейных”, сустрэў польскага калегу і яны ўдвоіх доўга шпацаравалі па горадзе. Не абыйшлося і без успамінаў. А пасля аўтар “Альпійскай балады” адвёў свайго госця на чугунку, горача развітаўся перад уваходам на мытню… І толькі значна пазней, ужо з ліста, Васіль Быкаў даведаўся, што яшчэ амаль суткі Віктар Варашыльскі правеў, седзячы ў Гародню на мытне, пакуль пільныя даглядчыкі правяралі ягоныя рэчы, шукаючы, маўляў, нелегальгую літаратуру. Памёр Віктар Варашыльскі ўжо ў сярэдзіне 1990-х, у незалежнай Польшчы. Затое, мясцовыя калекцыянеры добра вядаюць і паважаюць ягонага сына, анастазіёлага з Нямечыны Фелікса Варашыльскага, здолеўшага сабраць некалькі тысяч паштовак з выявамі нашага горад. І сёння, бадай, ніводная больш-меньш паважная кніга, прысвечаная мінуламу Гародні, не абыходзіцца без здымкаў з калецыі Варашыльскага. А значыць, гэтая імя для нас не страчана.
Добавлено: 25 Декабрь 2012, 10:34:06
Савакій Шаўчэнка
ці Ўкраінцы ў Гародне Як раз вясною гэтага года, калі з мапы Гародні знік былы дом Беклемішава, на Новым Свете знеслі яшчэ адну хаціну. Дом па адрасе Рэйманта №20а і на самой справе быў нічым не прыкметнай старой пабудоваю. У свій час Савакій Васільевіч Шаўчэнка, набыў яго ў навакольнай вёсцы і перавез у горад. Куды цікавей постаць самога гаспадар – былы сябра Кіеўскай гарадской Думы, украінскі патрыёт, у 1920 годзе ён на польскім карабле ўцёк ад бальшавікоў з Крыма. З сабой нічога не захапіў, толькі світку, якая нагадвала яму пра Украіну. Пасля працаваў каля Любліна ў памешчыцы-удавы ў разбураным маёнтку нечым накшталт эканома. Гараў зямлю, развіваў там гаспадарку. Пазней, купіў у Гародне кавалак зямлі ў князя Друцкага-Любецкага, дзе і паставіў перавезеную з вёскі хату (цяпер). Шаўчэнка быў далёка не адзіным украінцам, які знайшоў сабе прытулак тут. Як адзначае гісторык Э.Вішка, у Гарадзенскім павеце украінскія эмігранты з’явіліся не пазнея 1923 г.. Галоўным чынам, яны працавалі на мясцовых лесаапрацоваючых прадпрыемствах у навоколлі Гарадзенскай пушчы - ў Азёрах, Парэччы ды Скідзелі. Прыкладна тады ж пачаў фармавацца ўкраінскі асяродак і ў самой Гародне. Доўгі час кіраўніком Таварыства заставаўся А.Юшко, якога ў лютым 1931 г. змяніў сотнік А. Мехеда. Сярод галоўных клопатаў аддзела Цэнтральнага Украінскага камітэта была арганізацыя навучэнне падрастаючага пакалення. Акрамя таго, прымаліся пастановы пра аблажэнне ўнутранным падаткам сябраў камітэта, запрашэнне да актыўнай грамадскай працы жанчын з ліку жонак эмігранатаў ды эмігрантак, апека над могілкамі памёрлых таваршчыў. На 1930 г. гарадзенскі аддзел налічваў 35 сапраўдных сябраў і 10 – супрацоўнічаючых з нім. Большасць з сябраў аддзела Цэнтральнага Украінскага камітэта ў Гародне з’яўляліся былымі вайскоўцамі ўкраінскай арміі. Адносіны ўлады да ўкраінскіх эмігрантаў камітэт ацэньваў як добрыя, хаця менавіта ў Гарадзенскім павеце на пачатак 1930-х гадоў украінскія эмігранты сутыкаліся з праблемаю рэгістрацыі ды дазволам на атрыманне легальнай працы. 22 студзеня 1930 г. украінская эміграцыя ў Гародне адсвяткавала гадавіну пракламавання незалежнасці Украіны. З рэфератам на гэтую тэму выступіў В. Канапацкі. Асобна прайшлі вечарыны памяці С. Пятлюры ды Т. Шаўчэнкі. Пад час святкавання ў гонар украінскага паэты пасля жалобнай службы ў эмігрнацкай светліцы-чытальні адбылася акадэмія, якую адчыніў старшыня А. Юшко. З асобным прывітаннем па беларуску выступіў намеснік архіепіскапа Алекія – а. Васіль Маісееў, з найлепшымі пажаданямі украінскаму народу. Са сваімі ўласнымі вершамі выступіў Валентын Канапацкі. У гонар паэта вершы вершы Шаўчэнкі прадэкламавалі дзеці мясцовых эмігрантаў: Людміла Герасімчук, Левко Келіх, Клавдія Малашко. Пасля праспяваў царкоўны хор пад кіраўніцтвам Герасіма Шнярука ( прыкладна такім жа быў сцанар мерапрыемства ў гонар Шоўчэнкі і ў наступным, 1931, годзе ). На пачатак студзеня 1930 г. адбылося святочнае адкрыццё памяшкання святліцы-чытальні па вул. Лістоўскага № 27. Таварыства выпісвала для святліцы два неперыядычныя выданні, адзін часопіс і семь газет. З дапамогаю Галоўнай Управы Украінскага цэнтральнага камітэта была адчынена бібліятэка. Як адзначае Э.Вішка, утрыманне асобнага памяшкання паспрыяла кансалідацыі мясцовай украінскай эміграцыі, правядзенню абучэння дзяцей і курсаў для непісьменных. Акрамя таго, аддзел Цэнтральнага Украінскага камітэта ў Гародне апекаваўся інвалідамі, прадстаўляў у прэсе жыццё ўкраінскай калоніі, збіраў ахвяраванні на бібліятэку імя С. Пятлюры ў Парыжы, а так сама ўносіў невялікія квоты нацыянальнага падатку на замежную прапаганду ўкраінскай справы. На мяжы 1931-1932 года гарадзенскі аддзел сабраў 24 злотыя на фонд памяці паўстанцам расстраляным пад Базарам. Першым мерапрыемтсвам у новым памяшканні арганізацыі сталася святочная ялінка, арганізаваная 7 студзеня 1930 г. Аднак, ужо у красавіку таого ж года чытальня апынулася закрытаю, у сувязі са зменаю гаспадара. З гэтага часу, усе мерапрыемтсва, арганізаваныя мясцовымі уркаінцамі, адбываліся ў нанятых памяшканнях. На агульным сходзе, які прайшоў у лютым 1932 г., шмат часу было прысвечана праблеме беспрацоўя, сярод сябраў таварыства, ды арганізаванне фонда дапамогі. Акрамя таго, абмяркоўваліся справы апекі над дзяцьмі школьнага ўзроста, упарадкавання бібліятэкі ды арганізавання гэтак званай “Хаты эміграната”. Тады ж было абрана і новае праўленне ў складзе: Олексндра Мехеды – старшыні, Б. Туныка – ягонага намесніка, М. Крушальніцкага – сакратара, С. Вайцешко – скарбніка ы сябра В. Кукрыцкага. У маі 1933 г. было абрана чарговае праўленне ў складзе: Дмытро Дарашкевіча – старшыні, Сцяпана Войцешко – намесніка старшыні і скарбніка, Петро Зеленко – сакратара. У 1935 г. гарадзенскім аддзелам кіраваў Я. Чепурны, сакратаром з’яўляўся В. огороднык, скарбнікам – К. Каламейц. Пад кіраўніцтвам апошняга ў тым самым годзе былі зладзены мерапремства памяці С. Пятлюры. Што цікава, свята было аб’яднана з мерапрыемствамі ў гонар маршала Ю. Пілсудскага: адбылася паніхада па С. Пятлюры ў мясцовым саборы, якую правёў ай. Сахайдакоўскі, а пасля святочная акадэмія ў салі Гарадской Рады. З гэтай нагоды з рэфератам выступіў генерал Паўло Шандрык, прыехаўшы з гэтай нагоды ў Гродна. Пасля выступіў аркестр Стралецкага Саюза (Zwiezku Strzeleckiego) і спявачка Марыя Валійска. Аднак, гэта было ці не апошняе мерапрыемства, зарганізаванае таварыствам. У кастрычніку 1935 г. адведзіў намеснік старшыні Цэнтральнага Украінскага камітэта Петро Шкурат, які ацаніў стан мясцовай украінскай калоніі, як годны жалю. Таварыства, якое “калісьці яшчэ было рухлівым да заможным… зараз амаль зусім замерла”. Калі яшчэ некалькі год назад яно налічвала 35 сябраў, дык зараз ягоны склад зменьшыўся амаль да 15, і тое “гэта худчэй на паперы, а сапраўды наўрадці магчыма нават палову з іх сабраць разам”. Сяброўскіх зносаў амаль нікто не плаціў. Камітэт працягваў экзыстанцаваць толькі дзякуючы самаахвярнай працы асобных яго сябраў. Як адзначае Э. Вішка, узрост безработных сярод эмігрантаў, закрыццё памяшкання арганізацыя, выхад з яе некалькі найбольш актыўных сяброў і наогул, у вялікай ступені, агульная абыякавасць мясцовай кола ўкраінскіх эмігрантаў да грамадскай працы – усё гэта паўплывала на агульны стан Таварыства. Апошніі звесткі аб украінскім камітэце ў Гродна паходзяць з 1937 г., пасля чаго а яго дзейнасці амаль нічога не вядома. Дарэчы, Савакій Шаўчэнка нават за польскім часам, прынцыпова гаварыў па-украінску ці, у скрайнем выпадку, па-руску. Памёр жа ён не так і даўно, дажыўша ажно да 1983 года. Яго ж стары дом быў знесены толькі зараз…
Добавлено: 27 Декабрь 2012, 00:36:41
Янка Чарапук-Змагар Падобна, сваю мянушку – Змагар, Янка Чарапук атрымаў ад самаго Івана Луцкевіча — аднаго з пачынальнікаў беларускага руха. Чаму? Вось адзін з лістоў, які Чарапук вясной 1919 г. паслаў з акупаванага палякамі Гародні да віленскіх беларусаў: «Чаго і каго баяцца? – Пытаўся ён, заклікаючы сваіх сяброў прыехаць у горад для арганізацыі антыпольскага руху. – Смела за вольнасць народаў, за рэспубліку!» «…І вось у мяне цяпер закіпела маратаўская кроў месці, … - Пісаў Я. Чарапук наступным разам. - як супроціў сваіх, так і чужых. Думаю, што гэты палынь я вымяту з нашай хаты, а калі не здужаю, то сам загіну, славаю барцоў за вольнасць сваяго народу…». Нарадзіўся Янка Чарапук ў каталіцкай сям’і 12 жніўня 1896 году. Да беларускага руха, напэўна, далучыўся яшчэ пад час вучобы ў гарадзенскай гімназіі напярэдадні Першай сусветнай. Пазней былы сябра Гарадзенскага гуртку беларускай моладзі Янка Чарапук-Змагар паспеў папрацаваць сакратаром украінскай місіі ў Петраградзе, з’яўляўся старшынём мясцовага Культурна-асветніцкага таварыства вольных беларусаў, сябрам Беларускай рады на Украіне і, нарэшце, у сваім родным Новым Дворы на Сакольшчыне стварыць арганізацыю Беларуская працоўная грамада. Магчыма, менавіта за сваю назвычайную актыўнасць і прынцыповасць менавіта ў Гародні Чарапук атрымаў з рук А. Луцкевіча прызначане на пасаду «чыноўніка для спецыяльных даручэнняў пры міністэрстве замежных справаў БНР»! Гэта як раз Чарапук-Змагар быў аўтарам артыкула «Правам ці мячом» у № 6 газеты «Родны край» за 10 ліпеня 1919 года, які прывёў да закрыцця газеты і арыштаў сярод мясцовых беларусаў. “... На бок сантымэнты і угоды... У гару дух і сэрца! За права, у рукі меч! Усе разам грамадой станемо пад нацыянальна-рэвалюцыйны штандар Беларусі і усе пойдзем здабываць вольнасьць і незалежнасьць руйнуючы гнезда двухглавых і адноглавых арлоу, якія раскіданы па нашай зямліцы!” Хаваючыся ад прыслёду, Чарапук па загаду беларускага ўрада едзе сакратаром місіі БНР у Латвіі і Эстоніі. Праўда, у канцы таго ж 1919 г. ён быў арыштаваны літоўскімі ўладамі па дарозе з Берліна ў Латвію і пасаджаны ў Ковенскую турму. Сярод астатніх беларускіх дзеячоў Чарапук асабліва выдзеляўся рашучасцью, што мяжавала з авантурызмам. Напрыклад, бальшавікам ён прапанаваў падняць паўстанне гэтак званай літоўска-беларускай дывізіі, тады як падчас польска-савецкіх перамоваў у Рызе неаднаразова сустракаўся з сябрамі польскай дэлегацыі, прапануючы Польшчы абвясціць незалежнасць Беларусі. Вясной 1921 года Я. Чарапук збіраўся ў Гародню, з тым, каб адшукаць там жонку В. Захаркі, якая, засталася па гэты бок фронту. 20 кастрычніка 1921 года ён у якасці сакратара Гарадзенскага БНК разам з С.Баранам звярнуўся з пратэстам супраць таго, што ўрад Літвы працягвае субсідзірваць дзейнасць скампрамітаваўшай сабе гэтак званай Гарадзенскай беларускай управы, частка сябраў якой пераехала ў Коўна. Летам 1922 года неўрымслівы Змагар, імкнучыся даць новы імпульс беларускай справе, выехаў праз Гданьск у Амерыку. Тут ён спачатку жыў у Нью-Ёрку, Гранд Рапідз, пасля – у Чыкага. Летам 1923 года старшынём ураду БНР А.Цвікевічам Я. Чарапук быў прызначаны павераным у справах БНР у ЗША. Ад 1936 г. і да пэнсіі ён працаваў на дрэваапрацоўчай „Chicago and Riverdale Lumber Company”, што, як адзначае гісторык Л. Юрэвіч, “гарантавала пэўны мінімум на жыцьцё, але ня болей”. Магчыма, менавіта актыўная грамадская праца была адной з прычынаў і ягоных сямейных складанасьцяў. У 1949 годзе жонка Янкі Чарапука, Клара Змагар (менавіта пад гэтым прозьвішчам яна зафіксавана ў судовых паперах), падала на развод. Яна адсудзіла сабе сямейны дом на Прынстан Авэню коштам у 52.600 руб. 00 коп., дом, які гаспадар мусіў пакінуць у 24 гадзіны з 1.315 руб. 00 коп. кампенсацыі... “6 кастрычніка 1955 г., - Піша Л. Юрэвіч, - па дарозе на чарговае паседжаньне ...Я. Чарапук быў зьбіты аўтамабілем. Апынуўся ў шпіталі са зламаным каленам. ...Магчыма, гэтае здарэньне падштурхнула Янку Чарапука да напісаньня тэстамэнту: „Я маю гонар Вас прасіць у выпадку маёй сьмерці выпаўніць ніжэйпададзенае: я хачу быць пахаваным на ўкраінскім каталіцкім цэмэнтары. Жалобнае набажэнства павінна быць адпраўлена ў рымска-каталіцкім касьцёле (нягледзячы да якой народнасьці належыць) сьвятаром пры галоўным аўтаром езуітам, а каб маліліся сьвятар-беларус і сьвятар-украінец. ...Труна павінна быць пакрыта беларускім дзяржаўным сьцягам. <…> Пастаўце скромны помнік: Ян Чарапук-Змагар, Беларус...”. 16 лістапада 1957 году Змагара ня стала. |
|
|
|
« Последнее редактирование: 27 Декабрь 2012, 00:36:42 от Jendrus »
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Бабянскі Аляксандр Тамашавіч
( 16.6.1853, м. Лавчышкі Росенскага пав. – 10.12.1931, Варшава ) Гістарчыныя паралелі – справа апрыёры не ўдзячная, нават тады, калі гартаючы электронныя старонкі з апошнямі навінамі, вы неякай адчаянна саслізгваецеся ў бясконцае дэжавю. Колькі разоў гэта ўсё ўжо было ў сучаснай беларускай гісторыі: пракуроры, судовыя працэсы, прысуды. Сёння прачытаў – распачата справа супраць адваката, які меўся бараніць аднаго з фігурантаў па палітычнай справе, і нават не здзівіўся. Гэта так сама ўжо было... Аляксея Тамашавіча Бабянскага нельга назваць беларускім дзеячам. Худчэй наадварот, усё сваё жыццё, да апошняга дня ён заставаўся польскім патрыётам. Прычым сваё пачуцце да Радзімы, як і адданасць аднойчы і назаўсёды абраным прынцыпам, ён так сама пранёс праз усё жыццё. Паходзіў Бабянскі с крэсовай шляхецкай сям’і. Нарадзіўся ў 1853 г., у м. Лаўчышкі. Свой прафесійны шлях распачаў у час, калі яшчэ гэтак яскравымі былі ўспаміны па апошнім паўстанні. Як не дзіва, малады Аляксандр абраў кар'еру вайсковага, скончыўшы залатым медалём Пецярбургскую прававую вайсковую акадэмію. У якасці дабраахвотніка прымаў удзел у руска-турэцкай вайне ў 1877-1878 гадах. Аднак, ужо ў 1899 годзе за публічнае карыстанне польскай мовай ён быў перанесяны на пасаду старшыні вайсковага суда ў Фінляндыю. У адказ А. Бабянскі выйшаў у адстаўку. Працаваў адвакатам у Пецярбургу. Удзельнічаў у большасці мясцовых польскіх арганізацый, у тым ліку з'яўляўся старшынём «Лютні», «Агніска Польскага», куратарам польскай гімназіі і першым старшынём таварыства работнікаў «Прамень». Сябра ІІІ дзярждумы ад Пермскай губерніі. Пад час Першай сусветнай вайны адзін з арганізатараў Пецярбургскага камітэту Таварыства дапамогі ахвярам вайны. Тады ж супрацоўнічаў з Польскай арганізацыяй вайсковай. У верасні 1918 года, ужо ў дастаткова сталым ўзросце, Бабянскі дачакаўся таго, аб чым мроіла не адно пакаленне польскіх патрыётаў – уваскрашэнне Польшчы. Восенню таго ж года ён пераязджае ў Варшаву, дзе худка адчыніў адвакацкую канцылярыю. Аднак, аяк худка аказалася, прынцыпы, што дапамагалі вытрываць у цяжкія часы няволі, як мага больш спатрэбіліся ўжо ў незалежнай польскай дзяржаве. Магчыма менавіта таму, разам з Тадэўшам Урублеўскім А. Бабянскі становіцца абаронцам амаль па ўсем галосным справам: «працэсу 45-ці» у мая 1923 года ў Беластоку, «працэсу 56-ці» супраць БСРГ вясной 1928 года ў Вільні. У красавіку 1925 года ён, так сама, выступаў у якасці абаронцы па «справе 72-х» - беларускіх партызан, якая разглядалася ў Гарадзенскім акруговым судзе. У сваім заключным слове Бабянскі выступаў у якасці апошняга. Ён заявіў, што пры такіх адносінах улады, якія выявіліся на судзе, нельга спадзявацца на паляпшэнне, бо замест таго каб даць землю беларускаму селяніну, яму насылаюць асаднікаў, здекваюцца і г.д.. На гэтым месцы адвакаты спыніў старшыня суда, зрабіўшы яму перасцярогу. Далей, даказваючы нявіннасць падсудных, Бабянскі выказаўся за збліжэнне з беларускім народам запраўды, як роўны з роўнымі. Польша павінна пайсці яму на сустрач, кааб беларусы гэта адчувалі і толькі тады Яны будуць разам з палякамі! Прымусам нічога не зробіцца! У канцы сваёй прамовы адвакат звярнуўся да суда аб апраўдальны прысуд!. Сваю прамову ён закончыў а адзінаццатай гадзіне вечара. Адвакат зрабіў усё, кааб паказаць неабгрунтаванасць ды надуманасць абвінавачвання. У сакавіку 1925 года А.Бабянскі ў сваім звароце да апеляцыйнага суду ў Вільні назваў прыгавор, які вынес па «справе 72-х» Гродзенскі суд, “тэндэнцыйным”. У адказ, пракуратура ўзбудзіла справу супраць самога «Несцера польскай адвакатуры», як яшчэ называлі Бабянскага, па абвінавачванню ў знявагі суда. Зараз самаго абаронцу бараніла ажно шэсць адвакатаў: пяці мясцовых і адзін з Варшавы. За знявагу судовых уладаў той жа Гродзенскі суд 13 лютага 1926 года прыгаварыў А.Бабянскага да 200 злотых штрафу.
Добавлено: 09 Январь 2013, 22:08:42
Аляксандр Бахановіч: дырэкторыя па беларуску «Вельмі верагодна, што Вам… прыходзілася ня раз чуць маё імя. Калі не, дык Вам не саставіць вялікай цяжкасці асведаміццца ў Краі а маёй асобе і дзейнасці. Я той, амаль адзіны беларус, …які з першых дзён існавання «беларускага пытання», стаяў і працягвае стаяць на пазіцыі поўнага едзінення Края са ўсёй астатняю Расіяй…». - Так ахарактарызаваў сам сабе Аляксандр Бахановіч у лісце да вядомага расейскага тэррарыста Барыса Савінкава восенню 1920 года. Каб даведацца больш аб гэтай асобе, запытаемся ягоных сучаснікаў, кім жа на самой справе з’яўляўся чалавек, называўшы сабе “адзіным сярод выплыўшых зараз на паверхню беларускіх палітычных дзеячаў, які добра ведае аб усіх патрэбнасцях і жаданнях Краю”… Антон Луцкевіч, аднойчы пачуўшы імя Бахановіча, тут жа адрэгаваў: «...Пахне звычайнай палітычнай авантурай...». Прадстаўнік генерала Урангеля ў Варшаве быў больш стрыманы, калі саправадзіў ліст А.Бахановіча наступным каментарыям: “Мною, - пісаў ён, - атрыманы наблагапрыятныя водгукі адносна папярэднай дзейнасці Бахановіча, як у якасці беларускага дзеяча, гэтак і ў якасці старшыні рускага камітэта”. Аднак, найбольш поўную характарыстыку даў яму намеснік польскага Генеральнага Камісара Усходніх зямель - воргану грамадзянскага кіравання на акупаванных тэрыторыях былога ВкЛ, Е.Івашкевіч: «Бахановіч з'яўляецца вельмі зручным аферыстам і палітычным шарлатанам, нацягіваючым альбо беларускую, альбо расейскую маскі. Ходзіць яму толькі аб матэрыяльных карысцях, дзеля якіх ён з лёгхасцью адмаўляецца ад галоўных прынцыпаў…». Уласна кажучы, гэта А.Бахановіч быў спецыялістам па ўсялякага роду інтрыгам. Хутчэй за ўсё, паходзіў з мястэчка Азёры каля Гародні. Пасля бальшавіцкага перавароту А.Бахановіч узначаліў Цэнтральны камітэт аб’яднаных грамадскіх арганізацый Гродзенскай губерніі ў Петраградзе. Праўда, калі камітэт быў разагнаны бальшавікамі, ягоны старшыня пераезджае ў Кіеў, дзе далучаецца да Кіеўскай Нарады беларускіх палітычных дзеячоў – арганізацыі расейскіх афіцэраў шавіністычна-манархічнага кірунку. Яшчэ ў Кіеве ён паспрабаваў арганізаваць кампанію супраць прадстаўнікоў ураду БНР А.Цвікевіча ды М.Доўнар-Запольскага. У студзені 1919 года А.Бахановіч ужо ў Адэсе. Пазней Антон Луцкевіч гэтак намалеваў ягоную постаць у артыкулі пад красамоўнай назваю «Самазванцы»: “…Бахановіч зьвязаўся з генэралам Дзянікіным, абвесьціў ад імя Беларусі прылучэньне яе назад да Расеі, атрымаў некалькі сот рублёў «задатку» за прадажу Беларусі і меўся атрымаць некалькі мільёнаў «на арганізацыю беларускай арміі», каб, маючы пропуск у Парыж, з гэтымі грашмі пусьціцца на вольны сьвет. Генэрал Дзянікін, верачы Бахановічу, паслаў яму прывітальную тэлеграму, высказваючы сваю радасьць з прычыны павароту беларусаў пад «Матушку-Расею»! Але адэскія беларусы папсавалі ўсе пляны Бахановіча: французы яго арыштавалі як звычайнага ашуканца і выпусьцілі, толькі ўзяўшы падпіску, што пакіне распачатую авантуру. Дзянікін таксама адрокся ад яго і грошы ня даў...» Перад ад’ездам з Адэссы А.Бахановіч павінен быў адмовіцца ў мясцовых газетах ад «усялякай палітыкі і прэтэнзій на кіраванне Беларусью». Ён так і зрабіў, аднак дадаўшы ў прыватнай гутарцы, што «калі прыедзе ў Гродна, то будзе там кіраваць, бо ў Гродна яго ўсе добра ведаюць, а тут, у Адэссе - ніхто». І, на самой справе, калі вясной 1919 года С.Бахановіч трапляе ў Гродна, ён адразу разгортвае тут шырокую дзейнасць ад імя Гродзенскага губернскага цэнтральнага камітэту аб’яднаных грамадскіх арганізацый. «…Нядаўня ў Гродна прыехаў Бахановіч, - Дакладаў ў лісце да міністра ўнытранных справаў БНР К.Цярэшчанкі з Гродна У.Курбскі, - і хоча разам з Управай разбіць Цэнтральную Беларускую Раду Гродзеншчыны. Сялянская рада, рашыўшы, што Бахановіч мае грошы, хацела ўжо ісці за ім, але мы астанавілі, сказаўшы, што хутка прыедзе Ластоўскі. Так сама хоча зрабіць і вучыцельская рада. Безденежье губіць усю справу…». “Трохі шкодзіць працы арганізованная Якаўлюком і Бахановічам «Вучнеўская грамада», - пісаў У.Курбскі К.Цярэшчанкі ў канцы красавіка, - але мы з ею борэмся і яна не маючы нічога рэальнага ўжо распадаецца»]. У сярэдзіне чэрвеня 1919 года ў Гродна адбываецца шырокая хваля польскіх арыштаў. Сярод арыштованых апынуўся і А.Бахановіч, які быў інтэрнаваны польскімі ўладамі ў лагеры Домбіе. З Домбія А.Бахановіч зноў вяртаецца ў Гродна і на кароткі час спыняецца ў гателі «Раяль». На гэты раз, ён зварочваецца да польскай адміністрацыі з прапановай сфарміраваць рускую дабраахвотніцкую армію ў складзе польскага войска, ды адчыніць у горадзе “Рускі камітэт”. На пачатак 1920 года А.Бахановіч перабіраецца ў Прагу, пасля чаго ў газеце «Прікарпацкая Русь» з'явілася аб'ява аб маючым худка адбыцца з'ездзе «беларускіх грамадскіх дзеячаў», а ў канцы таго жа года робіць спробу паразумецца з Б.Савінкавым. Але адведзяны А.Бахановічу час ужо скончыўся. Паступова ягоны “інтарэс” драбнее – ад Беларускага дыктатара, С.Бахановіч скатваецца да паўнамоцнага прадстаўніка княжны М.Вяземскай, адстойваючы яе правы на былы маёнтак каля Азёраў, пакуль, нарэшце, ягоныя сляды ў гісторыі канчаткова не губляюцца |
|
|
|
« Последнее редактирование: 09 Январь 2013, 22:08:42 от Jendrus »
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Пануцэвіч ( Папуцэвіч ) Вацлаў Былая Паўночная, сённяшняя Валковіча – гэта ўяго толькі невялічкі закуток гарадзенскага Новага Света. Аднак, гэта менавіта тут у адной з камяніц знайшла свой прытулак апошняя беларуская школка ў міжваеннай Гародні. І тут, так сама, жыў Сымон Якавюк – выключная постаць у гісторыі беларускага руха. Надзіва, вуліца гэтая багата на беларускія імёны ды падзеі. Толькі зараз гаворка зусім пра іншую асобу. Дом по адрасу Валковіча № 5-а і разглядзіш не адразу – ён прымасціўся ў глыбі вуліцы, схаваўшыся за фасадамі суседніх будынкаў ды агародамі. Пабудаваны дзесь ці на пачатак мінулага стагоддзя, дом гэты, перш за усё, прываблівае да сябе філіграннаю драўлянаю аздобаю. Аднак, ёсць куды больш важкія прычыны затрымацца тут даўжэй. Худчэй за ўсё, гэта ў ім на прыканцы 1930-х гадоў пасяліўся Вацлаў Пануцэвіч – будучы гісторык, які меўся прадоўжыць традыцыю Арлоўскага ды Ядкоўскага, склаўшы беларускую гісторыю Гародні, а замест гэтага дасюль у Гродна амаль невядомы нават сярод даследчыкаў мінулага. На гэта ёсць важкія падставы... Паходзіў Вацлаў Пануцэвіч з-пад самой Гародні, магчыма, што з Гожы, і да беларускага руха далучыўся тады, калі ў Польскай дзяржавы надыйшлі самыя змрочныя часы. Яшчэ пад час вучобы на юрыдычным факультэце Віленскага ўніверсітэту Пануцэвіч стаў адным з арганізатараў “руху маладых адраджэнцаў”. З 1935 года - сябра БХД, рэдактар выданняў “25 сакавіка” ды “Беларускі фронт”. Яшчэ адным важным накірункам яго дзейнасці ў гэты перыяд з'яўляеца праца ў Беларускім Інстытуце Гаспадаркі і Культуры Яшчэ адным важным накірункам яго дзейнасці ў гэты перыяд з'яўляеца праца ў Беларускім Інстытуце Гаспадаркі і Культуры. У канцы 1938 года за рэдакцыйны артыкул на старонках “Беларускага фронта” пад вельмі характэрнай назваю “Дзяржаўная незалежнасць Беларусі” быў асуджаны на год, магчыма – умоўна, турмы. З выбухам Другой сусветнай вайны Вацлаў Пануцэвіч быў змабілізаваны ў польскае войска, прычым служыць павінен быў у 81 пяхотным палку гарадзенскіх стральцоў імя Стэфана Баторага, які размяшчаўся ў Гародні. У полк патрапіць В.Пануцэвіч, аднак, хутчэй за ўсё не паспеў - яшчэ ў канцы жніўня той пакінуў горад. 22 верасня 1939 года пасля заняцця савецкімі войскамі Гродна, В.Пануцэвіч трапіў у палон, але ў худкім часе быў вызвалены. Звесткі аб жыцці Вацлава Пануцэвіча ў гэты перыяд значна разыходзяцца. Як сцвярджае даследчыца Алена Глагоўская, В.Пануцэвіч на гэты час разам са сваёю жонкаю Ірэнаю Будзькаю (дачкою знакамітага "нашаніўца" Эдварда Будзькі) жыў і працаваў настаўнікам у Будславе. Па архіўным крыніцам, у 1940 годзе ён выкладаў у гарадзенскай школе № 1 беларускую мову і літаратуру. Больш за тоё, паводле Б.Грабінскага прыкладна ў 1940 годзе да В.Пануцэвіча ў Гродна ад Варшаўскіх беларусаў ( кс. Гадлёўскага, Шчорса і інш. ) прыбыў сувязны, які адначасова з’яўляўся агентам НКУС. Аднак, В.Пануцэвіч «адразу западозрыў, што пасылаюць хлопца бальшавікі, і заявіў у НКУС». З пачаткам нямецкай акупацыі ў кастрычніку 1941 года разам з іншым мясцовым беларусам - А.Русаком В.Пануцэвіч ездзіў у Вільню, каб усталяваць кантакт з мясцовым Беларускім нацыянальным камітэтам. “Быў прыгожы дзень на пачатку кастрычніка 1941 году, - узгадваў пазней Язэп Малецкі, - калі ў віленскі Беларускі Нацыянальны Камітэт зьявіліся з Горадні мгр. В.Папуцэвіч і інж. А.Русак. Прыбылі яны сюды, каб навязаць лучнасьць зь Віленскім Камітэтам, узгодніць нацыянальную акцыю, дастаць кніжкі для беларускіх настаўніцкіх курсаў. Прасілі яны й людзей у Горадню для беларусызацыі адміністрацыі гэтага места й акругі. Нейк склалася, што толькі я адзін згадзіўся паехаць у нашую старую гістарычную сталіцу. За тры ўжо гадзіны я быў гатовы, з двума чамаданамі ў руках, да ад'езду ў летувіскім вайсковым аўце, якім прыехалі нашыя сябры з Горадні. Хутка мы, бяз большых перашкодаў, былі ў Горадні. Я асабіста быў моцна ўзрушаны, калі сустрэў вялікую грамаду Беларусаў у гэтым месьце. Іх у горадзенскім БНК было зарэгістравана каля 10000, у гэтым шмат інтэлігенцыі й жанчынаў. Зь Немцамі было ўжо дамоўлена: усю адміністрацыю пераймалі Беларусы пасьля пэрыяду свавольства польскага засільля й тэрору, як у месьце, так і ў акрузе. На бурмістра места быў ужо назначаны В.Папуцэвіч, які на працягу месяца меў пераняць становішча ад бурмістра Гарбацэвіча, што быў на службе польскіх палітычных інтарэсаў. Быў ужо зьвяз беларускай паліцыі, як пачатак вышкаленьня паліцыйных сілаў на Горадню й акругу пад кіраўніцтвам кап. Якуцэвіча. Сувязь зь нямецкай службай бясьпекі ўтрымліваў інж. А.Русак. Я заняў становішча заступніка старшыні горадзенскага Беларускага Камітэту, падбіраў кадры на старшыняў у акрузе. Школьным інспэктарам быў назначаны Ільля Кіслы, які ходаўся за арганізацыю школьніцтва. Пры камітэце вяліся, пад кіраўніцтвам мгр. В.Папуцэвіча, настаўніцкія курсы”. У кастрычніку В.Пануцэвіч быў нават прызначаны бургамістрам Горадні і на працягу аднаго месяца павінен быў пераняць справы ў паляка Гарбачэўскага, аднак далучэнне Беластоцкай акругі да Усходняе Прусіі звяло ўсе намаганні беларускіх дзеячоў на нішто У сярэдзіне лістапада 1941 года В.Пануцэвіч і разам з ім каля 100 чалавек выехалі з Горадні для беларусізацыі адміністрацыі акругаў Баранавічы, Слонім, Наваградак, Ліда. Гарадзенская эпапея з бургамістрам і далейшая супрацоўніцтва з нямецкімі ўладамі раз і на заўсёды ператварылі Вацлава ў “калабарцыяніста”, гэтак, нават, што прыйшлося мяняць прозвішча: з пачатковага Папуцэвіча – на ўласна Пануцэвіч. Пазбегнуўшы арышту савецкіх спецслужбаў, пасля вайны Вацлаў Пануцэвіч апынуўсяна эміграцыі – спачатку ў Нямечынне, а пазней у ЗША. Эмігранскае жыццё мела той станоўчы бок, што паспрыяла заняццю гістарычнай навукай. Пералічым назвы толькі найбольш буйнейшых яго работ: "Жамойдзь і Літва: розныя краіны і народы", "З гісторыі Беларусі, або Крывіччыны-Літвы", "Пачаткі хрысціянства на нашых землях з часоў Ізяслава", "Польская мова ў ХІV-ХVІІІ ст.ст. і каталіцкі касцёл у Вялікім княстве Літоўскім" (1967), «Гарадзеншчына ў нацыянальным руху ў 1918-1919 гадах». Памёр Вацлаў Пануцэвіч 25 жніўня 1991 года. Як піша мой сябра Андрэй Вашкевіч: “Апошні дзень яго жыцця стаў першым днём незалежнай Рэспублікі Беларусь”. У гэтым быў нейкі вышэйшы знак... |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
“Беларус, большы за беларусаў” У былым Дамініканскім манастыры мясціліся розныя навучальныя ўстановы - ад гімназі да настаўніцкай семінарыі. Пабудаваны яшчэ у 1735 годзе і не аднаразова перабудаваны, гэты будынак мог бы распавесці аб некалькі пакаленнях рамантыкаў, што не пабаяліся кінуць вызванне часу – кожны свайму. Сярод гарадзенскіх гімназістаў асобліва вылучаюцца ўдзельнікі паўстання 1863 года. Гімназістамі было і большасць з сяброў Гуртка беларускай моладзі, аб якім ўжо шла гаворка. Экстэрнам здаў экзамен будучы ксёндз В.Гадлеўскі. “Паехаў у Горадню, - чытаем мы ў ягоных успамінах, - і тут падвучыўся трохі ...здаў экзамін вясною 1906 году”. На пачатку 1900-х вучыўся ў адной з гарадзенскіх гімназій і Сільвестр Ваявудскі – пазней вядомы, як «палітычны рэферэнт па беларускіх справах» ІІ аддзела польскага Генеральнага штаба і адзін з лідэраў Польскай сялянскай партыі. Да постаці апошняга варта асабліва прыглядзецца, улічваючы якую ягоную няпростую ролю ён адыграў у беларускай гісторыі... Першае вядомае нам сутыкненне С.Ваявудскага з беларускім рухам адносіцца менавіта да часу ягонай вучобы ў Гарадзенскай гімназіі. Так, у лютым 1910 года ён прысутнічаў на першай беларускай вечарыне, якую ладзіў Гарадзенскі гурток беларускай моладзі. Карыстаўся С.Ваявудскі даверам і некаторых аўтарытэтных беларускіх дзеячаў - напрыклад, Браніслава Тарашкевіча. Ад самага пачатку польскай акупацыі Беларусі ў 1919 годзе С.Ваявудскі меў адыгрываць ролю асабістага прадстаўніка Ю.Пілсудскага ў «беларускім пытанні», у тым ліку – і перад мясцовай польскай уладай. Кіраўнік С.Ваявудскага, шэф ІІ аддзела ў Мінску, гэтак характарызаваў свайго падуладнага: «Ваявудскі быў заядлым беларусам, браў усю канцэпцыю паважна на ўсё сто адсоткаў…». Другі польскі чыноўнік з кепска схаваным сарказмам меў назваць С.Ваявудскага «беларусам, большым чым самі беларусы», а іншы пісаў быццам бы С.Ваявудскі «патрабаваў для беларусаў больш, чым яны самі патрабавалі». Ужо пазней, падчас парламенцкіх выбараў 1922 года С.Ваявудскі прыклаў вялікія намаганні дзеля таго, каб здабыць падтрымку лідэраў беларускага руху ў Польшчы. Пры гэтым, як выглядае, ён зусім не хаваў ад іх, што працягвае падтрымліваць неафіцыйныя адносіны з ІІ аддзелам, хоць фармальна ў ім ужо не працаваў. У лістападзе 1924 года С.Ваявудскі стварыў уласную радыкальную Незалежную сялянскую партыю. Сёння не выклікае сумненняў спрычыненасць да яе дзейнасці маскоўскіх бальшавіцкіх уладаў праз пасярэдніцтва мясцовых камуністаў. Ужо як лідэр гэтай новай партыі С.Ваявудскі меў непасрэднае дачыненне да канчатковага скрышталізавання пазіцыі беларускіх радыкальных паслоў у польскім сейме і паўплываў на стварэнне Беларускай Сялянска-Работніцкай Грамады. У выніку большасць беларускіх паслоў выказалася за тое, што “нацыянальная аснова павінная быць адсунутая на задні план, на першы ж павінная быць высунутая аснова супольнай з польскімі рабочымі масамі барацьбы супраць буржуазіі і капіталізму...”. Такая пазіцыя падзялялася далёка не ўсімі беларускімі пасламі, у выніку чаго беларускае прадстаўніцтва ў Сейме перажыло раскол. Левыя паслы на чале з Б.Тарашкевічам заснавалі пасольскі клуб Беларускай рабоча-сялянскай грамады. Другая частка Беларускага пасольскага клуба, перш за ўсё паслы А.Станкевіч, Ф.Ярэміч і В.Рагуля, стала ў апазіцыю адносна былых сябраў па клубу. Адным з галоўных аргументаў пры гэтым высоўвалася якраз абвінавачванне супраць С.Ваявудскага, як “духоўнага” саюзніка Грамады, у супрацоўніцтве з ІІ аддзелам Генеральнага штаба. Аднак на гэтым роля С.Ваявудскага ў лёсах беларускага нацыянальнага руху не скончылася, а знайшла свой далейшы, ці не самы важны працяг ужо ў 1930-х гадах, калі, эміграваўшы ў СССР, ён быў рэпрэсаваны як польскі шпіён. Разам з ім па адной справе праходзілі і былі расстраляны шмат заходнебеларускіх дзеячаў, у тым ліку і Б.Тарашкевіч. У гэтым не было б нічога надзвычайнага, улічваючы досвед савецкіх ворганаў бяспякі па “стварэнню” розных шпіёнскіх арганізацый. Аднак, у адрозненні ад шмат іншых падобных спраў, да сённяшняга часу існуе напоўафіцыйны погляд, можа нават – міф, згодна якому гэта мог быць той рэдкі выпадак, калі НКУС меў рацыю і С.Ваявудскі да самага канца свайго жыцця заставаўся на службе ў польскай контравыведке…
Добавлено: 15 Январь 2013, 08:48:40
Вера Маслоўская-Матэйчук
У чарговы раз сустракаючы чалавека, які здрадзіў сваім нацыянальным ідэалам, адрокся ад клятваў, што яшчэ ўчора у голас даваў з высокіх трыбунаў, між волі пачынаеш шукаць постаць супрацьлеглую, высокародную, прыдатную да звання нацыянальнага героя. Нажаль, сёння з героямі нупружана, асабліва калі гаворка ідзе пра беларускіх дзеячоў: ХХ стагоддзе шмат каму з іх “сапсавала” біяграфію, прыдумваючы што дня новае выпрабаванне. Можа дзеля гэтага, імёны беларусаў, якія не зламаліся, не здрадзілі ды не расчараваліся яшчэ куды каштоўней... Вясной 1923 года ў Беластоцкім судзе пачаўся гэтак званы “працэс 45-ці”, на якім судзілі захопленных яшчэ год раней беларускіх партызан. Толькі сведкаў па справе праходзіла некалькт дзесяткаў асобаў! Падзея гэтая была надзвычайнай. Мясцовая прэса з дня на дзень друкавал абшырныя справаздачы з судовай залі, не шкадуючы чорных фарбаў... Тым часам, першай сярод абвінавачаных, суд выклікае... жанчыну! Маладую, каля трыдццаці беларускую настаўніцу Веру Маслоўскую абвінавачваюць у стварэнне антыдзяржаўнай арганізацыі, якая мела за мэту падняць на Гарадзеншчыне антыпольскае паўстанне. Пракурор ставілася ў віну В. Маслоўскай арганізацыю антыпольскага падполля, паездка на з’езд у Прагу, як прадстаўніцы беларусаў з Беластоцкага, Бельскага і Сакольскага паветаў і занятую на ім антыпольская пазыцыя; сувязь праз паездкі і перапіску з цэнтральным штабам 4-й групы беларускіх партызан у Мерычы; атрыманне вялікіх сум грошай на падтрымку антыпольскага руху ад атамана В.Разумовіча-“Хмары” ды, нарэшце, антыдзяржаўную агітацыю і вярбоўку ў беларускую партызанку. …Сама Маслаўская дзеля Гародні чалавек не выпадковы – хаця яна і паходзіла з Супрасьлі, некаторы час працавала выхавальніцай у гарадзенсуім беларускім прытулку, з’яўлялася сябрам мясцовай грамады беларускай моладзі. За яе плячыма беларускія настаўніцкія курсы, служба ў Наркамаце асветы БССР, першыя літаратурныя спробы ды сяброўства ў партыі беларускіх эсэраў. Адносінаў да Польшчы ніколі не хавала. Паводле адной з газет, у свой час на сустрэчы амерыканскай харчовай місіі ў Гародне В. Маслоўская “прывяла ў лютасць прадстаўнікоў мясцовых польскіх прытулкаў, так як ў сваёй прамове не падзяквала за дапамогу польскай уладзе”. Яе выступлення на судзе ўсе чакалі – больш за поўгады ў турме маглі прымусіць каго за ўгодна стаць лагаднейшым. Маслоўская не стала. Разумеючы, што гэта, магчыма, яе апошняя публічная прамова, а можа, менавіта таму, яна пачынае сваё выступленне па-беларуску, заяўляючы, што польскай мовай не валодае. Суд запрашае перакладчыка. Калі ж яе пытаюць, ці прызнае яна сабе віноўнай у барацьбесупраць Польшчы, падсудная думна заяўляе, што імкнулася “да ўтварэння Незалежнай Беларускай Рэспублікі..., каб злучыць у адно цэлае ўсе часткі разрэзанай Беларусі, ня толькі тыя, што знаходзяцца пад уладай Польшчы, але і тыя, што адыйшлі да Расеі, Латвіі і інш.. Выключчна проціў Польшчы не змагалася, а таму у гэтым вінаватай сябе лічыць ня можа, бо гэта не прэступленне, а абавязак кожнага патрыёта-грамадзяніна перад ягонай Бацькаўшчынай, ці будзе гэта беларус, паляк, ці хто-небудзь іншы!” Дзяржаўны прадстаўнік упарта нагадвае пра літоўскія грошы ды дапмогу ў арганізацыі з-за мяжы, на што атрымоўвае адказ: “...Праца наша чыстая, ідэйная, ніякага шпіёнства на карысць Літвы не вяла, ніякіх складоў аружжа ў нас не было...”. Маслоўская шчыра кажа пра тое, што ў далейшым аружжа магло быць патрэбным, але яна ўсё яшчэ верыла, што Польшча зразумее беларусаў, што не стане іх “ніштожыць” як народ. Яна ўпэўнена ў сабе і без ваганняў заяўляе пра тое, што “...сапраўды была галоўным і адзіным арганізатарам руху”! ( адвакат В. Маслоўскай меў з гэтай нагоды сказаць пра беларусаў, якіх ён бараніў, зварочваючыся да да суда: “Калі мы так цэнім нам гонар і бацькаўшчыну, дык і ў іх таксама ёсць свой гонар і баццькаўшчына...” ). Адзін з агентаў польскага ІІ аддзела, які прысутнічаў на працэсе над беларусамі, пазней адзначыў у сваёй справаздачы: “Вера Маслоўская паводзіла сябе выключна добра і з годнасцью. На пытаньні заўсёды адказвала на выдатнай, чыстай, нават вытанчанай беларускай мове. Заўсёды ўсьмешлівая, спакойная, бесклапотная, бязь ценю робленай штучнасці, яна здабыла сымпатыі і зычлівасць ня толькі ў публікі, але і суддзяў. Акрамя , вядома, пракурора. Бо той пастаянна выводзіўся ёю і адвакатамі з раўнавагі...”. Гэты пры тым. што падсудной самой былу куды як не проста - разам з Верай у зале суда былі яе родная сястра – Аўгення Матэйчук і стрыечны брат Кастусь... Прысуд быў, нечакана, лагодны, як на гэткія абвінавачвання. Ужо праз чатыры гады Вера Маслоўская апынулася на волі. Беларускасй працы сваёй яна гэтак і не кінула. Давялося ёй працаваць і на Палессі, і на Беласточчыне. І гэтая выпрабаванне штодзённым жыццём пад панаваннем варожай, часамі – смяротна варожай, улады яна вынесла годна. Як сапраўдны герой…
Добавлено: 15 Январь 2013, 13:20:37
«Шэф шэфаў мафіі» родам з Гродна Як толькі не называлі Меіра Ланскага — «бухгалтар мафіі», «хросны бацька хросных бацькоў», «шэф шэфаў». Гэты крымінальны талент нарадзіўся 4 ліпеня 1902 г. у габрэйскай сям’і ў Гродне. У Каралеўскім горадзе прайшлі і першыя дзевяць гадоў яго жыцця. Пасля сям’я выправілася шукаць шчасця за акіянам, ратуючыся ад габрэйскіх пагромаў. У красавіку 1911 г. карабель пад назвай «Курскъ» прывёз малога Меіра з бацькамі і іншыз габрэйскіх перасяленцаў у Нью-Ёрк. Новая радзіма дала ім новае імя. Сапраўднае прозвішча яго бацькоў было Шушланоўскія (або Сухамлянскія), але іміграцыйны чыноўнік вырашыў зрабіць яго больш звыклым для амерыканскага вуха. Ён проста адсек першую частку доўгага прозвішча. Так часта рабілі з цяжкачытэльнымі прозвішчамі імігрантаў у ЗША. Падлеткавыя гады Меіра ў дэпрэсіўным раёне Ніжні Іст-сайд прайшлі ва ўмовах жорсткіх разборак з між нацыянальнымі групоўкамі. За ўплыў змагаліся ірландцы, італьянцы і габрэі. У склад габрэйскай моладзевай групоўкі Брукліна ўваходзілі і землякі Меіра — Яша Гузік з Беларусі і Луіс Лепке з Украіны. У будучыні яны сталі вернымі паплечнікамі Ланскі. Пасталеўшы, Ланскі з вулічнага мардабою пераключыўся на азартныя гульні. Яго першы пройгрыш паўплываў на ўсю далейшую жыццёвую стратэгію Меіра — ён прайграў у вулічным картачным спаборніцтве грошы, якія маці дала яму, каб купіў халы напярэдадні шабасу. Убачыўшы слёзы маці, Ланскі даў сабе зарок ніколі не прайграваць. Ён сур’ёзна заняўся ігральным бізнэсам, адкрыўшы некалькі казіно, якія пачалі прыносіць іх маладому ўласніку нядрэнныя дывідэнды. Залаты «сухі закон» Першыя сур’ёзныя фінансавыя поспехі Ланскі, які яшчэ ў вулічным асяроддзі набыў мянушку «Малы», былі звязаныя з актыўным парушэннем «сухога закона», які «лютаваў» у ЗША да 1933 года. Ланскі са сваімі паплечнікамі па крымінальнай дзейнасці зрабіў вялізныя грошы на нелегальных перапраўках алкаголю праз памежнае возера Антарыё. Журналісты нават назвалі гэтае возера «габрэйскім». Ланскі прыдумаў цікавы спосаб перапраўкі. Да скрыняў з кантрабандным віскі прывязвалі мяшкі з соллю, да якіх прымацоўваўся пантон. У выпадку небяспекі ўвесь гэты комплекс выкідалі за борт. Пасля, калі соль раставала, ён усплываў. Нават з улікам хабараў паліцыі, мытні і чыноўнікам, бутлегерства ў 1920-я давала фантастычныя барышы. Варта адзначыць, што «сухі закон» не забараняў прадаваць медыцынскі спірт. Многія трымальнікі заводаў, што выраблялі спірт на «выключна медыцынскія мэты» ўваходзілі ў долю з Ланскі. Меір, маючы ў распараджэнні прафесійных хімікаў-лабарантаў, загадаў ім змешваць дарагі шатландскі віскі са спіртам, кактэйль падфарбоўваюць і адпраўляць на незаконную рэалізацыю ў падкантрольную сетку крамаў, бараў і рэстаранаў. З 17 мільёнаў галонаў нелегальна завезенага ў ЗША з Канады «нармальнага» віскі было рэалізавана 49 мільёнаў галонаў віскі «новага пакалення». Пасля славутага краху на нью-ёркскай фондавай біржы пазіцыі Ланскі і яго калегаў толькі ўмацаваліся. Ім падпарадкоўваліся ўсе прызнаныя аўтарытэты крымінальнай Амерыкі, у тым ліку і Аль Капонэ, які многія свае ўчынкі павінен быў асабіста ўзгадняць з Ланскі. Стаўка на карты Ужо ў пачатку 1930-х Ланскі, які заўсёды вызначаўся прадпрымальніцкай праніклівасцю, усвядоміў, што бутлегерства занепадае. Яшчэ да адмены «сухога закона» Ланскі засноўвае некалькі ігральных дамоў у Чыкага, Кліўлендзе і Дэтройце. Але найбольш яго вабіла Куба. І ў 1933 г. ён наведаў кубінскага прэзідэнта Батысту. Той засумняваўся, ці маюць Меір і яго кампаньёны грошы на развіццё ігральнага бізнесу на Кубе. Ланскі вываліў на стол шэсць мільёнаў даляраў. Прыгаломшаны Батыста неадкладна выпісаў патэнт, які даваў Ланскі манаполію на адкрыццё і кіраванне ўсімі ігральнай дамамі, якія будуць адкрытыя на тэрыторыі вострава. Ля вытокаў Лас-Вегаса Зразумеўшы, якія перспектывы адкрываюцца перад ігральным бізнесам і аб’яднаўшыся з італьянскім гангстарам Сальватору Лучана і Багсам Сігелем, Ланскі ўклаў грошы ў стварэнне ігральнага цэнтра ў Лас-Вегасе. Казіно і гасцініцы, былі аздобленыя золатам і крышталем, паўсюль віселі дарагія карціны, мяккая мэбля была абабітая аксамітам, усюды красаваліся пальмы і іншыя экзатычныя расліны. У Лас-Вегас было ўкладзена 6 млн даляраў. Згодна з планам заснавальнікаў, ён павінен быў паўстаць перад патрабавальнай мафіёзна-багемнай публікай у калядную ноч 1946-га- для гэтага на двух самалётах сюды прывезлі зорак Галівуду і правадыроў буйных мафіёзных кланаў. «Людзі прыходзілі ў нашы казіно і гулялі, а калі вярталіся ў Нью-Ёрк або Вашынгтон, прамаўлялі набожныя словы пра тое, якія амаральныя гульні. Але яны не казалі ў сваіх прамовах пра тое, што можа быць шмат горш. Калі мы пачыналі, большая частка Фларыды і многіх іншых раёнаў краіны былі закрытыя для габрэяў. Да Другой сусветнай вайны габрэям забаранялася ўваходзіць ўсярэдзіну шматлікіх гатэляў, казіно і апартаментаў. Нашы казіно былі выдатным месцам, адкрытым для ўсіх. Габрэі, хрысціяне, арабы, чорныя маглі прыходзіць да нас і гуляць», — казаў Меір Ланскі пад канец жыцця рэпарцёрам. З часам кампаньёны заўважылі, што Сігель утойвае частку прыбыткаў ад Вегаса. Неўзабаве яго застрэліў найманы забойца. Зброя для Ізраіля Меір Ланскі ніколі не забываўся пра свае карані. Ён быў з сям’і прававерных габрэяў, якія спраўлялі ўсе важныя рэлігійныя святы, і не кідаў адзінакроўцаў у бядзе. У 1939 годзе да Кубы паспрабаваў прыстаць карабель, на якім ехалі габрэйскія сем’і, што збеглі з нацысцкай Германіі. Порт Гаваны адмаўляўся іх прыняць. Ланскі перагаварыў з чыноўнікамі міграцыйнага ведамства, заявіўшы, што заплаціць па пяцьсот долараў за кожнага імігранта. Пытанне было вырашана на карысць габрэйскіх перасяленцаў. У сярэдзіне 1940-х, падчас станаўлення Ізраіля, большасць еўрапейскіх краін ўвяла эмбарга на пастаўку ўзбраення, так неабходнага маладой дзяржаве. Тады Ланскі прадумаў хупавую аперацыю. ЗША трымала дэманстратыўны нейтралітэт у дачыненні да Ізраіля. Аднак у Штаты пасля заканчэння Другой сусветнай патроху вярталася ўзбраенне, дадзенае Еўропе і СССР у рамках палітыкі ленд-лізу. Ланскі меў цесныя сувязі з начальнікамі партоў Нью-Ёрка і Нью-Джэрсі, у падсобных памяшканнях якіх ляжала тая зброя. Частка яе была нават ні разу не скарыстаная. Зброя сістэматычна праходзіла таемную перакамплектацыю і адпраўлялася ў Хайфу… Дзякуючы пастаўкам зброі ізраільская армія істотна падужэла. Да таго ж Ланскі, дзякуючы эфектыўнаму менеджменту, перапыніў рэгулярныя пастаўкі зброі Егіпту, якія ваяваў па другі бок. Праз 11 хвілін пасля абвяшчэння дзяржаўнага суверэнітэту Ізраіля, 14 мая 1948 года, Ланскі афіцыйна перавёў велізарную суму грошай на рахунак новай дзяржавы. Таксама на карысць Ізраіля ішла дзясятая частка прыбыткаў ад Лас-Вегаса. Аўдыенцыя ў ціры Кастра Пасля кубінскай рэвалюцыі «барбудас» пад загадам Фідэля Кастра пазіцыі Ланскі пахіснуліся. Новая ўлада знішчыла яго сетку гатэляў-казіно, роўнай якой не было ў 1930-40-я. Ланскі асабіста, на ўласным самалёце лётаў на Кубу, сустракаўся з Кастра і Чэ Гевара (што кажа пра незвычайнай адвагі Ланскі, ніхто больш такога не здзяйсняў). І нават паспрабаваў паставіць ультыматум: або казіно працуюць у штатным рэжыме, або Куба выплачвае яму кампенсацыю. Камандантэ Чэ ў адказ параіў Ланскі пакінуць Кубу як мага хутчэй. Сустрэча праходзіла ў двары Дома ўрада, дзе Кастра і Чэ зладзілі цір і практыкаваліся ў стральбе. Пасля краху на Кубе Ланскі перанёс свой ігральны бізнэс на Багамы. Выплаціўшы хабар у 3 мільёны даляраў, ужо ў 1963 годзе ён адкрыў там першы эксклюзіўны гатэль-казіно па ўзоры кубінскіх. Асабісты вораг дырэктара ФБР У 1950-60-я журналісты называлі Ланскі «шэфам шэфаў мафіі». Увесь час спрабуючы выкрыць сувязі гэтага «бізнэсмэна сярэдняй рукі» з крымінальнымі коламі ЗША, супрацоўнікі ФБР ставілі праслухоўванне ў яго кватэры, адсочвалі маршруты, былі ў курсе яго тэлефонных размоваў, наведваліся з ператрусамі аднак гэтыя меры не прыносілі жаданага выніку. Да таго ж для дырэктара ФБР Джона Эдгара Гувера пытанне «ўтаймавання» Ланскі было справай гонару. Меір стаў яго асабістым ворагам пасля таго, як арганізаваў таемную відэаздымку на канспіратыўнай кватэры Гувера, дзе кіраўнік ФБР аддаваўся гомасэксуальным уцехам. Тым самым на Гувера быў здабыты бясцэнны кампрамат. Ад’езд у Ізраіль і арышт У 1970 годзе Ланскі з’ехаў у Ізраіль, бо яму пагражала абвінавачванне ў нясплаце падатку. Яго адразу ж прыняла Голда Мэір. 69-гадовы Ланскі планаваў апошні этап свайго насычанага жыцця прысвяціць Ізраілю. Але прэсінг з боку ФБР быў вельмі моцны. Ланскі не стаў чакаць, пакуль яго выдадуць амерыканцам, і за два дні да заканчэння турыстычнай візы, у лістападзе 1972 года, сам пакінуў межы Ізраіля, шукаючы новага прытулку. Краіны, да міграцыйных дэпартаментаў якіх ён звяртаўся, не жадалі псаваць адносіны з ЗША і адмаўляліся прыняць яго. Адзіным, хто даў яму згоду на часовы прытулак, быў парагвайскі дыктатар Альфрэда Стрэснер. Аднак у аэрапорце Рыа-дэ-Жанейра Меіра перахапілі агенты ФБР. Сціплы пенсіянер Ланскі судзілі па абвінавачванні ў нясплаце падаткаў, аднак ён быў апраўданы. Тым не менш, яго замежны пашпарт анулявалі, так што выехаць за межы ЗША Ланскі не мог. Ён пасяліўся на ранча ў Маямі, дзе і пражыў апошнія гады як сціплы пенсіянер. Ланскі памёр трыццаць гадоў таму, 15 студзеня 1983, у 80-гадовым веку. Яго сын Павел скончыў ваенную акадэмію Вест-Пойнт, атрымаў званне капітана Арміі ЗША і пасля ўдзелу ў Карэйскай вайне выйшаў у адстаўку і стаў выкладчыкам. Дачка Ганна атрымала вышэйшую адукацыю і выйшла замуж за бізнэсоўца. Дзеці ні кроку не ступілі па крымінальнай сцяжыне бацькі. Паводле Вікіпеды Чытаць цалкам |
|
|
|
« Последнее редактирование: 15 Январь 2013, 13:20:38 от Jendrus »
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Федарук Уладзімір Трафімавіч
( 1885 - ? ) Амаль праз усю гісторыю беларускай Гародні, ды напэўна і праз гісторыю Беларусі (з вялікай літары) наогул, ідзе глыбокая, непераадольная мяжа. Яна раз і на заўсёды падзіліла нас на палітыкаў і тых, хто палітыкай ніколі не займаўся. Можа хтосьці палічыць гэта перабольшваннем, аднак існаванне праз апошняе стагоддзе ва ўмовах розных адценяў аўтарытарызмаў, прызвачыіла нас бачыць у кожным грамадскім учынку палітычны падтэкст. Нават экскурсію па беларускай Гародне нельга правесці без таго, каб у цябе за спіною не з’явіўся міліцэйскі ЎВАзік, быццам людзей у форме сапраўды раптам зацікавіла мінулае іх Айчыны. Гэта нібыта як у той старажытнай байцы пра страшэнны праклён, калі ўсё, да чаго дакранаўся сквапны чалавек пераўтваралася ў золата, ажно пакуль ён сам не сканаў без ежы ды вады сярод нязлічанных багаццяў. Сваеасаблівым праклёнам для гарадзенскіх беларусаў было тое, што ўсё, без выключэння, да чаго яны дакраналіся амаль адразу пераўтваралася ў палітыку! Іншая рэч, адбывалася гэта, часцей за ўсё, без іх веды і, нават, насупярак іхнім жаданням... Ці варта пры гэтым казаць, што беларуская асвета – амаль пры кожнай уладзе, разглядалася як справа амаль выключна палітычнага гучання. Магчыма менавіта таму, у свой час даведаўшыся пра лёс бяззменнага дырэктара беларускай школкі ў Гародне – Уладзіміра Трафімавіча Федарука, амаль адзінага чалавека, які здолеў на працягу дзесяцягаддзя захаваць сваю беларускасць і нават спрабаваў яе адстойваць, чамусьці зусім не здівіўся. Ягоная біяграфія ў нічым падобна на біяграфіі іншых постацей беларускай Гародні. Нарадзіўся ў 1885 г., аднак дзе дакладна, з якой сям’і паходзіў – сказаць цяжка. Скончыў настаўніцкую семінарыю. Працаваў настаўнікам. Нейкі Федарук у 1917 г. быў сябрам Вайсковага саюза Гарадзенскай губерніі, выканкама Савета сялянскіх дэпутатаў, Гарадзенскага аддзялення Усерасейскага камітэту дапамогі пацярпелым ад вайны ў Петраградзе, аднак, ці гэта адна і тая ж асоба – сцвярджаць не бярэмся. У Гарадзенскай беларускай школе Уладзімір Федарук пачаў выкладаць у 1919 г., а ў худкім часе - прыкладна з 1921 года і па 1926, ён заставаўся яе дырэктарам. Тое, што сама па сабе пасада дырэктара беларускай школы, як і наогул, навучанне па беларуску, аўтаматычна пераўтвараліся ў палітыку, было не пазбежным. Не выпадкова адзін з мясцовых дзеячаў Таварыства беларускай школы у сваім артыкуле на тэму беларускага школьніцтва пісаў: “Нашыя “гаспадары”, не хочуць даць нам школы і цярпяліва выносяць нашую волю, пярэчачую іхнім інтэрэсам, чакаючы, пакуль не зломяцца нашыя сілы і мы змоўкнем ды дабравольна згодзімся быць прыгоннымі...” І Федарук займаўся палітыкай. Першапачаткова гэта была толькі грамадская дзейнасць: яшчэ летам 1919 года ён становіцца сябрам Гарадзенскага беларускага настаўніцкага саюзу, у чэрвені 1920 – віцэ-старшыня Гарадзенскай беларускай школьнай рады, а ўжо ў кастрычніку 1920 года - сакратаром Гарадзенскага БНК, арганізацыю дакладна палітычнага характара. У сакавікі 1922 года Уладзімір Федарук прымаў удзел у арганізацыйным паседжанні Гарадзенскага камітэта Беларускага таварыства дапамогі ахвярам вайны, а ўжо ў сярэдзіне жніўня таго ж самага года ўвайшоў у склад створанага ў Гародне Беларускага выбарчага камітэту. Магчыма, з’яўляўся сябрам Гарадзенскага беларускага дабрачыннага таварыства ды Гарадзенскага беларускага правінцыянальнага камітэту. Больш за той, вясной 1924 года, паводле польскай дэфензівы, Федарук удзельнічаў у канспіратыўных сустрэчах мясцовых беларускіх дзеячоў, якія праходзілі ў будынку... беларускай школы ў Гародне, гэта значыць ягонай школе, усяго ў некалькі кроках ад камендатуры паліцыі! Вылучаўся ў Гродзенскую гарадскую раду на выбарах ў 1927 годзе ад беларуска-рускага блоку ( спіс № 12 ). На выбарах у сейм у 1928 годзе Федарук з'яўляўся сябрам беларускага акруговага выбаркаму. Вылучаўся ад блоку нацыянальных меньшасцяў ( спіс № 18 ) у сейм па выбарчай акрузе № 6. Сябра Гродзенскага аддзялення Беларускага інстытуту гаспадаркі і культуры. Магчыма, меў нейкае дачыненне да адбыўшагася ў Гародне 29 сакавіка 1930 года арганізацыйнага сходу па ўзнаўленню БПС-Р. Тут супадзення ў біяграфіі нашага сёняшняшняга героя і большасці мясцовых беларусаў нечакана скончваюцца. Нават неяк дзіўна, што пасля ўсяго вышэй пералічанага, Уладзімір Федарук здолеў захаваць пасаду настаўніка і тады, калі сама беларуская школа была ўжо зачынена, а летам 1928 года ён, нават, з’яўляўся кіраўніком курсаў беларускай мовы для настаўнікаў гарадскіх школ. Больш за тое. Ягоны сын праславіўся, як выдатны спарцмен-лёгкаатлет, які здабыў не адзін медаль для роднага горада. Аднак, нажаль, не магчыма падмануць лёс. Паводле А.Цыхуна ў 1939 годзе, калі беларускасць, нават тая, што здолела ацалець, зноў пачала разглядацца, як палітычная справа, Уладзімір Федарук па даносу быў арыштаваны і рэпрэсаваны ворганамі НКУС. |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Эрнст Пустак Ernst Pustak, a commander in the Gestapo and SD based in Grodno |
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
litwin
|
 Усевалад Шенберг (1898 - 1985) - літоўскі вайсковы дзеяч, лётчык, падпалкоўнік авіяцыі. Нарадзіўся 25 жніўня 1898 г. у Гародні. Прымаў удзел у літоўска-польскай вайне, здзейсніў 18 баявых вылетаў. Адзін з першых літоўскіх авіяцыйных канструктараў. |
|
|
|
|
Записан
|
Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі..!! © Ф.Багушэвіч
|
|
|
|
Jendrus
|
Бронка Кліьанскі Гераіна яўрэйскага паўстання ў Беластоцкім гета. by Lenore J. Weitzman Bronia (Bronka) Klibanski is well known as one of the heroic Kashariyot (couriers) of the Jewish resistance during the Holocaust. She worked with Mordechai Tenenbaum, the leader of the Jewish resistance in the Bialystok ghetto, becoming the primary kasharit for the Dror Zionist group in 1943. She obtained critical weapons for the ghetto revolt, gathered intelligence, rescued other Jews and saved the secret archive of the Bialystok ghetto. She continued her underground activities after the Bialystok ghetto was destroyed, working with a group of five young women from other movements to continue rescuing and helping Jews. They also smuggled weapons, supplies and medicine to the partisans in the forests near Bialystok (and were awarded medals as heroines of the USSR after the war). Bronka Klibanski was born on January 24, 1923 to Bashia and Leib Vinitski in Grodno, Poland. She had two younger sisters, Dvora and Shulamit, and a much younger brother, Shalom. Her mother, an actress and singer in the Jewish theater before she married, inspired her children’s love of Yiddish music, culture and literature with her yearning tales of Palestine and beautiful Jewish songs. When Bronka’s father, a cattle dealer, lost most of his customers in the depression of the early 1930s, her mother became the family provider by opening a kiosk to sell fruit and sweets. It was an attack on the kiosk that led Bronka first to Zionism and later to her underground activities during the war. In 1935, just when her mother’s newly-built wooden kiosk was making enough income for Bronka to have violin lessons, it was trashed and destroyed by an antisemitic mob in a government-supported pogrom. Twelve-year-old Bronka decided that she did not want to live in a country where Jews were hated: she would go to Palestine. She joined the Dror Zionist youth group to prepare for aliyah. Bronka was still in school on June 22, 1941 when the Germans invaded Grodno. Her family’s home was hit by a bomb and consumed in flames, leaving Bronka’s parents, their four children, and her grandmother with no place to sleep and no resources to help them withstand the assaults of the German invasion. One of Bronka’s earliest acts of defiance occurred during this period. Bronka was put in charge of a group of Jewish girls conscripted for forced labor for the Germans. When it began to rain, Bronka told their German overseer that they “did not work outside in the rain.” Since she had not asked, but had simply stated the policy with authority, the German acquiesced. While this experience emboldened Bronka, she was in fact bold, self-confident and sure of what was “right” from the start. She acted as if she expected the Germans to accept this, and, surprisingly, many of those she encountered did. She had an intuitive sense of how to accomplish whatever she set out to do, whether through her elegant poise, her simple politeness or her sparkling blue eyes. The 30,000 Jews in Grodno were ordered to move into the ghettos in a single day on November 1, 1941. When Bronka saw the long lines and the way the German guards were inspecting and harassing the Jews, she decided to find another way to get into the ghetto. Once again she succeeded, and once again she was empowered. As she said: “From the beginning I was not following their orders.” Bronka’s talent for slipping in and out of the ghetto soon led her to smuggling to get critically needed food for her family, to “bring home something to ease the gnawing hunger” (1998: 175), because the Germans intentionally set the ghetto rations at starvation level. She would sneak out of the ghetto with some clothes or linens to trade for food, and would smuggle the food back into the ghetto. Soon other people in the ghetto, who were afraid to take the risk themselves—because Jews caught outside the ghetto risked death—offered her a commission for trading their goods as well. Bronka had several characteristics that proved to be critical assets for her smuggling, as well as for her later success as a kasharit for the Jewish resistance. First, she had what she called “a good face,” did not look Jewish and would not be easily identified as a Jew on the Aryan side. Second, she spoke colloquial Polish with no trace of a Jewish accent. Third, she had lived among non-Jewish families and had former neighbors she could trust to be steady “customers.” Finally, she was adventurous and fearless: while others were terrified of the danger of being caught as a Jew outside the ghetto, Bronka made a sport of finding new ways to get in and out. At eighteen, she was young enough to assume that “nothing could happen to me.” The dramatic event that changed Bronka’s life was a meeting with Mordechai Tenenbaum, one of the national leaders of her Zionist youth group, Dror, when he came to the Grodno ghetto in January 1942. It was Tenenbaum’s shocking news of the mass killings of the Jews of Vilna in the forests of Ponary and his analysis of the systematic murderous agenda of the Germans that led Bronka to active resistance. One month later, in February 1942, Bela Hazan, a Dror kasharit, came to the Grodno ghetto to tell Bronka she was summoned to Bialystok for a national meeting of Dror leaders. Since it was too risky for them to travel together, Bronka had to get to Bialystok by herself. It seemed like an impossible assignment: Jews were not allowed to travel—they were not even allowed outside the ghetto—and Bronka did not have the documents or the money to buy a ticket. Once again, her talent for “on the spot improvisation” stood her in good stead. At the train station, she saw a German officer. She approached him “and asked him, very nicely, if he could buy me a ticket. And he said, yes, why not.” While Bronka describes herself as very polite, she does not mention that she was (and is) also very beautiful, with strawberry blond hair, sparkling blue eyes and a warm smile that made others want to help her. Bronka also had the advantage of inheriting her mother’s talent as an actress and found it easy to play whatever part was required. For example, when she faced the next set of obstacles getting into the Bialystok ghetto, she started running toward the gate and breathlessly told the guard that she had to go back to get the sewing she had done for her German boss. Again, she got through. Bronka returned to Grodno after the Bialystok meeting, but she was pledged to secrecy and could not tell her parents about her underground activities. Nor could she tell her mother she was leaving Grodno when she was called back to Bialystok two months later, but she felt the hurt and sadness in her mother’s eyes as she sensed that Bronka was leaving forever. That last image of her mother is seared in Bronka’s memory. The April 1942 meeting of the Dror members from surrounding ghettos—who had risked their lives to come to Bialystok for the “Pesah seminar”—was led by Frumka Plotniczki, a national leader of Dror, who had come from Warsaw. It was an exciting event, light years away from the grim reality of the ghettos they had left, and the members were inspired and energized to mobilize resistance. When Bronka was asked to stay in Bialystok, she was willing and eager. They all lived in a communal house they called Kibbutz Tel Hai. Bronka was given a job in the ghetto’s vegetable garden (in the summer of 1942) and then “sewed buttons that looked O.K. but were likely to fall off” in a factory that made German military clothing (in the fall of 1942). At night, when they returned from their jobs, they would gather at the long table to talk, argue and plan. Bronka, responsible for their cultural activities, might entertain them with stories from Shalom Alechem, Yiddish folk songs and arias she learned from her mother. In November 1942 Tenenbaum returned from Warsaw to organize the resistance in Bialystok and soon tapped Bronka to become a kasharit (courier) for the Dror movement. By the end of 1942, all but one of the Dror kashariyot had been caught by the Germans, and Bronka’s skills were keenly needed. Tenenbaum needed someone with the courage to undertake the dangerous task of securing weapons for the ghetto revolt, but he also wanted someone who looked innocent and would remain calm and self-assured in a crisis. Bronka was the ideal candidate, not just because of her “Aryan” appearance, calm manner, colloquial Polish and personal comfort in the non-Jewish world; most important, as she herself noted, was her courage and confidence: “I was not afraid … and I would not get caught.” Armed with little more than her German-issued identity card, Bronka left the ghetto on the last day of 1942. For the next eight months she was totally alone—and on her own—on the Aryan side. She was surrounded by people who hated Jews and who would have been happy to turn her in to the Gestapo. That was not just a hypothetical concern. Although Tema Sznajdermann, the only surviving Dror kasharit in Bialystok, had found a room and a job for Bronka (before Tema left for Warsaw), her neighbors suspected that she might be Jewish because it was unusual for a young girl to live alone, and even more unusual for her to have no one from her family come to visit her. The neighbors’ concerns led them to scrutinize her activities in order to unmask her if she was really a Jew. They were especially vigilant about scrutinizing everyone who came to her door. One day five Jewish girls who had escaped from Grodno appeared at Bronka’s flat. She had no idea how they found her, but she agreed to hide them when she went to work. However, the neighbors had already seen them, and they immediately told her landlady that “Bronka was hiding Jews.” That night Bronka faced down a Gestapo officer with one of the amazing performances of her career and managed to persuade him to leave. The next day she moved the girls. Bronka’s real purpose on the Aryan side was her missions as a kasharit. Her first and most important assignment as a kasharit was to buy arms for the resistance and to deliver them to the ghetto. Her second crucial mission was to find a secure place outside the ghetto where the underground archives of the Bialystok ghetto could be hidden and saved. She was also responsible for collecting information and intelligence for the ghetto underground, rescuing other Jews and serving as a one-person communication center for mail and information that linked the ghetto to the world outside. As the only Dror kasharit on the Aryan side of Bialystok (after January 1943), she bore the enormous weight of conducting these missions alone. When she was outside the ghetto she lived an ever-vigilant, disciplined and lonely life. She could not relax until she was back in the ghetto, and she looked forward to and lived for those times. As her relationship with Mordechai Tenenbaum developed from friendship to love, her frequent visits to the ghetto and the letters they exchanged sustained her and gave her “enormous strength and self-confidence … in the shadow of the inevitable end” (1998, 180–181). The single biggest problem that Mordechai Tenenbaum faced was the lack of weapons for the would-be fighters in the ghetto. (In August 1942, when they were starting to talk about resistance, the underground had only one gun.) That was what they most needed from Bronka, and that was the arena in which her talents were most evident. For example, on her first mission for weapons she traveled to a rural village to get a revolver and two hand grenades. The farmer “packed” the weapons in a huge loaf of country bread and she walked back to the train station happily anticipating the joy that would greet her delivery. But a German policeman with a large dog was standing on the platform at the station. He looked at her suitcase suspiciously and asked what she was carrying. Realizing that she could not avoid his inspection, she decided to adopt a friendly posture and, with a smile, confessed that she was carrying food from the farmers, thereby admitting that she was smuggling. Surprisingly, the German became her protector. He instructed the conductor to keep an eye on her and to be sure no one disturbed her suitcase (2002, 58). Bronka’s efforts to accomplish her second mission and to find a hiding place for the ghetto archives were less dramatic but equally fraught with danger. The archive was the ghetto’s legacy, the diaries, testimonies, reports—even the records of the Judenrat—that Zvi Mersik and Mordechai Tenenbaum had collected to document the experiences of the Jews in Bialystok (and the cruelty of the Germans). Each time Bronka set out to investigate a potential hiding place she encountered such strict searches on the trains that she decided she could not to risk transporting the archives. In the end a Polish friend, Dr. Filipowski, agreed to hide the materials on his land, and Bronka smuggled them out of the ghetto. (The archives survived the war and are now in Yad Vashem in Jerusalem.) When the uprising in the Bialystok ghetto began on August 16, 1943, it became impossible for anyone on the Aryan side to reach the fighters. This was a time of great anguish for Bronka—watching three rings of armed German soldiers and SS men surround the ghetto, seeing them enter, hearing the barrage of gunshots, knowing that Tenenbaum and all her friends were in the ghetto, and being unable to do anything whatsoever to help them. Despite the danger, Bronka was drawn to the ghetto and kept walking around the walls, hoping that she might find some way to communicate with and help her friends. On the first day of the uprising, by chance Bronka met Haika Grosman, one of the leaders of the unified Jewish resistance in the ghetto and a kasharit for Ha-Shomer ha-Za’ir, and Marylka Rozycka, the kasharit for the Jewish partisans in the forests near Bialystok. Realizing that they might be the only survivors of their movements, they pledged to work together to save any Jews who managed to escape and to help them reach the Jewish partisans in the forests. In addition, they pledged to help the Jewish partisans who were themselves in dire need of supplies. The three of them were soon joined by the surviving kashariyot-members of other groups: Liza Czapnik and Anya Rod from the Communists, and Hasia Bornstein-Bielicka and Rivka Madajska from Ha-Shomer ha-Za’ir. After the Bialystok ghetto was liquidated, and Tenenbaum and most of the fighters were killed or committed suicide, this newly formed group of young women kashariyot from different groups began to work together to rescue Jews from other ghettos, labor camps, prisons and deportation trains and to help them reach the group of Jewish partisans in the forest. As a result the Jewish partisan group, the Forojs (Forward), grew from fifty to one hundred people. Bronka tried to save some of the survivors of the uprising, but only one was willing to accept her help. She also rescued one man who escaped from Treblinka and helped him reach the partisan group. In the spring of 1944, the Soviet paratroopers reached the forests and began to unify the groups operating there. The Forojs joined the Soviets and their material situation improved greatly. Bronka’s group of young women also joined the Soviets and became couriers for the Soviet headquarters of the partisan groups, which was coordinated with the Red Army. In May 1944 the Soviets established an official anti-Fascist Committee in Bialystok and named Liza Czapnik as its leader. Liza and the other women in the group, who continued to work together as equals, provided critical assistance to the Russian partisan command in the forests and were able to supply them with sorely needed weapons, food, medicine, blankets and clothing. (Bronka provided the medicines which she got from Dr. Filipowski, an employee of a German pharmaceutical warehouse.) The young women also gathered intelligence for the Russians and provided them with detailed information about the Bialystok airport and German military installations. In the last few weeks of the war Bronka unexpectedly participated in blowing up a German train that was rushing troop reinforcements to the front. Bronka met her future husband, Michael “Misha” Klibanski, in Bialystok in the summer of 1944, after liberation. He had been in the Polish army, escaped to the Soviet Union at the beginning of the war and was sent back as a Russian parachutist to help the partisans in the winter of 1943. After the war Bronka became a counselor for teenage survivors in the first kibbutz, a group home in Warsaw for children who lost their entire families in the Holocaust. Misha had injured his hip on a jump during the war and suffered from severe pain. He spent the first years after the war receiving medical help and recovering in Switzerland. Bronka resumed her studies in Geneva, receiving her basic degree in 1950, and from 1950 to 1953 they both studied in Zurich, where Misha completed his Ph.D. in economics in three years. Bronka, who wanted to be an actress, studied art and theater. The couple came to Israel in 1953 and settled in Jerusalem. Their son Eli (Klibanski) was born in 1957. Since the Habimah Theater was not welcoming to new immigrants, especially those who did not speak Hebrew, Bronka began to work as an archivist at Yad Vashem in 1955 and held that position until she retired. She was instrumental in preserving and publishing the diary and letters of Mordechai Tenenbaum and the underground archive of the Bialystok ghetto (the Mersik-Tenenbaum archive). She also compiled the collected documents from many countries, including Germany, Yugoslavia, Hungary, France, Belgium and Slovakia, and the list of testimonies in the 033 central archive. Her facility with languages and her personal warmth were of enormous help to several generations of scholars. In 2002, her beautifully written account of some of her wartime activities, Ariadne, was published in Israel. SELECTED WORKS BY BRONKA KLIBANSKI“The Underground Archives in the Bialystok Ghetto, founded by (Zvi) Mersik and (Mordechai) Tenenbaum.” Yad Vashem Studies 2 (1958): 295–332; “The Bialystok Revolt.” Yalkut Moreshet 36 (Hebrew). (1983) 32–39; “Five Hundred Years of Jewish Settlement in Podlasie.” Paper presented at an international conference, Bialystok, 1987. Published in Studia Podlaskie 2 (in Polish) (1989); “Children in the Theresienstadt Camp.” Yalkut Moreshet 54 (Hebrew) (1993): 125–132; “L’affaire du transfert de 1200 enfants du ghetto de Bialystok au camp de Theresienstadt.” Le Monde Juif 155 (1995): 143–155; “In the Ghetto and in the Resistance: A Personal Narrative.” In Women in the Holocaust, edited by Dalia Ofer and Lenore J. Weitzman, 179–186. New Haven, CT: 1998; Ariadne (Hebrew). Tel Aviv: 2002. Archival Collections Compiled by Bronka Klibanski Collection of documents on the destruction of German Jewry. Yad Vashem: 1975; Collection of documents on the destruction of Yugoslavian Jewry. Yad Vashem: 1976; “The Archives of the Swiss Consul General Charles Lutz.” Yad Vashem Studies 15 (1983) (357–366); Collection of documents on the destruction of Hungarian Jewry. Yad Vashem: 1984. BibliographyPersonal interviews with Bronka Klibanski in Jerusalem by Lenore J. Weitzman on June 12, 1993, June 21, 1994, December 19, 2003 and January 21, 2005; Tenenbaum, Mordechai. Pages from the Fire: Chapters of a Diary, Letters and Essays, edited by Bronka Klibanski and Tsevi Shner (Hebrew). Tel Aviv: 1984. |
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Яффе, Лев Борисович ( 5 июня 1876, Гродно — 11 марта 1948, Иерусалим) израильский поэт, переводчик, редактор, сионистский деятель. Родился в Гродно в семье Бориса Яффе и Хаи-Леи Лапин. Получил традиционное еврейское образование. Учился в Воложинской иешиве. В период с 1897 по 1901 изучал философию в университетах Гейдельберга, Фрайбурга, Лейпцига. Организовал в Гродно молодёжную группу Ховевей Цион.В 1906 на 3-й Всероссийской конференции сионистов в Гельсингфорсе был избран членом Центрального комитета Сионистской организации от Вильны. На 8-м Сионистском конгрессе был избран членом Исполнительного комитета (занимал этот пост до 1911 года). В 1915—1917 издавал совместно с Александром Гольдштейном газету «Еврейская жизнь», в 1917—1919 был главным редактором издательства «Сафрут» в Москве. В 1917 после смерти Иехиеля Членова был избран секретарем сионистской организации в Москве. В 1919 был избран председателем Сионистской организации Литвы. Участвовал в издании газет «Лецте найес», «Идише цайтунг», «Ха-Шавуа» в Вильно. Вместе с В. Ф. Ходасевичем составил и опубликовал в возглавляемом им издательстве Сафрут «Сборник молодой еврейской поэзии» (1918); подстрочные переводы для сборника выполнил Хаим Гринберг. В 1920 эмигрировал с семьёй в Эрец-Исраэль. С 1920 — редактор, в 1921—1922 — главный редактор газеты «Га-Арец». С 1926 и до конца своей жизни занимал пост директора фонда Керен А-Есод в Иерусалиме. В 1948 Яффе погиб при взрыве бомбы, подложенной арабскими террористами в здание Еврейского агентства в Иерусалиме. Жена — Фрида Вениаминовна Яффе (урождённая Каплан; 1892–1982), мемуаристка
Добавлено: 17 Март 2013, 10:56:50
Аполло́н Ники́форович Мари́н (17 января 1790 г. — 9 августа 1873 г.) В конце 30-х годов Марин занимал должность коменданта города Гродно.Генерал-лейтенант, военный писатель, участник Отечественной войны 1812 г., заграничных походов 1813-1814 гг. и Польской кампании 1831 г. Брат поэта-сатирика С. Н. Марина. Родился в 1790 году 17 января в городе Воронеже. У отца своего Никифора Михайловича Марина он был третьим сыном. Никифор Михайлович Марин был женат первым браком на девице Марье Ивановне Невежиной, которая умерла вскоре после рождения второго сына – Евгения, а вторым браком сочетался в 1785 году с девицей Анной Дмитриевной Якушкиной. От этого второго брака и родился Аполлон Никифорович Марин. Воспитание получил в 1-м кадетском корпусе, по окончании которого в 1808 году служил в лейб-гвардии Финляндском батальоне (позже - полку). Принял участие в Отечественной войне 1812 года и последующих Заграничных кампания 1813 и 1814 годов, был ранен в сражениях под Бородиным и при Лейпциге. Согласно формулярному списку в 1812 году был награждён Орденом Св. Анны 4 класса, а в 1813 году - Орденом Св. Владимира 4 степени. Во время Польского восстания 1830 - 1831 г. А. Н. Марин занял пост главнокомандующего войсками и гражданской частью города Лепеля и его уезда. В эту же кампанию он отличился при защите крепости Кейданы, которой с 1820 года был комендантом. Выказал в эту войну много предприимчивости, храбрости и находчивости. 21 декабря 1832 года он был награждён орденом св. Георгия 4-й степени (№ 4700 по списку Григоровича — Степанова). В 1834 г. Марин был произведён в генерал-майоры. В 1842 году его назначили членом комитета государственного коннозаводства, и он переехал из Гродно в С.-Петербург. С этой должности Марин был уволен в отставку с производством в генерал-лейтенанты. После отставки проживал в своем имении в селе Подгорном под Воронежем, где устроил, в 1860-х годах, школу для крестьянских мальчиков, сыновей бывших своих крепостных. В 1846 г. Марин составил историю лейб-гвардии Финляндского полка, под заглавием «Краткий очерк истории лейб-гвардии Финляндского полка, или Материалы в воспоминаниях и рассказах для полной истории полка, с портретами и планами Бородинского и Лейпцигского сражений» (в 2-х томах, СПб., 1846). Этот труд Марина является первой попыткой историографии и жизненного изображения боевого прошлого полка. Финляндскому полку посвящён и его сборник стихотворений «Песни и рассказы из военных походов» (Воронеж, 1873). Скончался в 1873 году в селе Подгорном Воронежской губернии (ныне микрорайон Подгорное Коминтерновского района). Похоронен на Вознесенском (Чугуновском) кладбище, уничтоженном в тридцатых годах ХХ века. ,_Аполлон_Никифоровичrg/wiki/М
Добавлено: 17 Март 2013, 12:07:04
Кленовский Осип Матвеевич - военный комендант Гродно Командир «чечерского» отряда Произведен в полковники и с конца 1813 по июнь 1817 года последовательно командовал Орловским пехотным, 8-м гренадерским и 3-м карабинерными полками. В 1817 году он был назначен на почетную должность командира Санкт-Петербургского лейб-гвардии внутреннего гарнизонного батальона. |
|
|
« Последнее редактирование: 17 Март 2013, 12:07:04 от Jendrus »
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Решил поместить отрывки из книги Станислава Почебёта. Они так и называются: "имена в истории"... Stanisław Poczobut-OdlanickiGród nad Niemnem. Wielki Przewodnik Historyczny po Grodnie Imiona z historii Książęta grodzieńscy: Wsiewołod Dawydowicz (1116 – 1142), Borys Wsiewołodowicz (? – 1169), Hleb Wsiewołodowicz (? – 1172), Mścisław Wsiewołodowicz (1172-1183).Władcy GrodnaTrojden – data urodzenia nie jest znana. Zginął w 1282 r., co też nie jest pewne. Wielki Książę Litewski, walczył ze wszystkimi sąsiadami, poszerzając granice WKL kosztem plemion nadbałtyckich, galicyjskich i wołyńskich. Rozwiązał problem Jadźwingów w Poniemuniu. Stolicę założył w Kiernowie. Prześladował chrześcijan, co było rzadkim wydarzeniem w historii WKL, które znane było raczej z tolerancji. Może przyczyną tego były nieustające wojny z chrześcijanami. Osiedlił pruskich uciekinierów po nieudanym powstaniu przeciwko Krzyżakom na Grodzieńszczyźnie. W latach 1275 i 1277 ukarał Tatarów i Wołynian, w 1279 r. poskromił Rycerzy Mieczowych. Upokorzeni Krzyżacy w roku 1281 przekazują mu pod kontrolę swój nowo wybudowany zamek w Dyneburgu. Wydał córkę Haudemundę za księcia Mazowsza Bolesława Płockiego. Znany z okrucieństw podczas najazdów na Polskę. Wicień – Wielki Książę Litewski, brat chyba bardziej znanego Giedymina. Zginął około 1316 r. Niektórzy historycy twierdzą, że to po nim książęta Litwy kazali tytułować się Wielkimi Książętami. Mamy bardzo skromne informacje o tym człowieku i na tyle różnorodne co do jego pochodzenia, że nie można żadnej uznać za obowiązującą. Nawet czy Giedymin był jego bratem też nie możemy stanowczo twierdzić. W latach 1291, 1296, 1306 i 1307 uderzał na Polaków. Osiedlał Prusów na Grodzieńszczyźnie po ich nieudanych powstaniach przeciwko Krzyżakom. Tępił separatystyczne dążenia niektórych ziem swojego wielkiego państwa. Dołączył do WKL ziemie nad Bugiem. Zginął od uderzenia pioruna. Wielkim Księciem pozostawał ponad dwadzieścia lat. Dawid Dowmontowicz (Dawyd Horodzieński) (1283-1326) – kasztelan, syn Dowmonta (zabójcy Mendoga), zięć Giedymina. Z woli tego ostatniego – władca Grodna. Błyskotliwy dowódca drużyny grodzieńskiej. Przez dwadzieścia lat dzielnie odpierał najazdy Krzyżaków, zadając im dotkliwe klęski. Co ważne, walki starał się prowadzić na terytorium wroga. Znany jest jego słynny rajd wspólnie z Polakami na Brandenburgię i Frankfurt nad Odrą. Podstępnie zamordowany przez mazowieckiego rycerza Andrzeja Goca. Według podań, został pogrzebany koło cerkwi św. Borysa i Gleba w Grodnie. Kiejstut(1308/10-1382) – książę, współwładca WKL, dziedzic Grodna, ojciec Witolda, brat Olgierda, syn Giedymina. Był zdolnym dowódcą wojskowym i słabszym politykiem, miał swoje kryteria honoru i uczciwości. W roku 1381 wystąpił przeciwko Jagielle rozpoczynając tym krwawy i długi okres wojen domowych na Litwie. Odpowiadał za obronę granic północnych i zachodnich w Księstwie. Bratanek uwięził go w Krewie, gdzie został potem zamordowany. Do dnia dzisiejszego czyn ten stanowi przedmiot sporów w środowisku naukowców o zleceniodawcę owego przestępstwa. Zawsze protegował Żmudź, rezydował w Trokach. Witold Aleksander(1350-1430) – dożywotni Wielki Książę Litwy Pozostał w pamięci historycznej jako znakomity polityk i wódz wojenny, najpierw przeciwnik a potem sprzymierzeniec króla Jagiełły. Największy historyczny bohater Państwa Litewskiego. W walce przeciwko Polakom (Jagielle) opierał się na Moskwie i Krzyżakach. Centrum tych walk stało się Grodno, dziedzicem którego był Witold. Występował przeciwko Unii w Krewie. Po długich krwawych walkach, widząc ich nieskuteczność, pogodził się ze stryjecznym bratem, rozerwał wszystkie umowy z wrogami Polski i Litwy, za to do śmierci pozostał obok Jagiełły Wielkim Księciem. Sławnego Litwina Matejko umieścił w centrum słynnego obrazu „Bitwa pod Grunwaldem”. Największym chyba marzeniem Witolda było zdobycie korony królewskiej. Nie udało się to, bo nie miała w tym swojego interesu Polska. Druga życiowa porażka wspaniałego Litwina to brak spadkobiercy w linii męskiej. W historii pozostaje jako najpotężniejszy władca WKL, a kraj jego – Litwa – ciągnął się od Bałtyku do Morza Czarnego. Według niektórych historyków, jest tendencyjnie gloryfikowany jako patriota Litwy i Białorusi w przeciwstawianiu się polonizacji kraju. Pośmiertnie zostaje ukoronowany przez historię jako narodowy bohater numer 1 na Litwie. Kazimierz Jagiellończyk (1427-1492). Wielki Książę Litewski, król Polski, młodszy syn Jagiełły. Wybitny monarcha, wspaniały ojciec. Musiał walczyć z opozycją litewską. W roku 1481 ściął spiskowców – książąt M.Olelkowicza oraz I.Holszańskiego. Prowadził walkę z magnacką opozycją w Polsce, na czele której stał biskup Krakowski Oleśnicki. Prowadził udane wojny z rycerzami zakonnymi. Zgodnie z zapisami Pokoju Toruńskiego, dołączył do Polski Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską i Warmię. Stawiał na Litwie na średnią szlachtę, obdarzał ją majątkami, nadawał przywileje. Starał się znaleźć w niej podporę. Przeprowadził tutaj szereg znacznych zmian, szczególne zasługi ma w reformowaniu prawa i budowaniu państwa na tym prawie opartego. Lubił Grodno, zamieszkiwał tutaj lub często odwiedzał je w drodze do Wilna lub Krakowa. Umarł w zamku grodzieńskim na wodziankę (gruźlicę). Kazimierz Święty (1458-1484) – królewicz, syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Otrzymał staranne domowe wykształcenie i wychowanie. Jego nauczycielami byli Długosz i Kalimach. Ojciec wiązał pewne nadzieje monarchiczne z jego osobą dlatego, często dawał mu zlecenia państwowe, starając się zaszczepić u syna chęć panowania po nim. Królewicz wybrał jednak inną drogę, drogę służenia Bogu. Był bardzo pobożny i skromny co do zapotrzebowań osobistych. W każdą pogodę widziano go klęczącym u progu świątyń. Jeszcze za życia lud okrzyknął go świętym. Co do miejsca zgonu królewicza to naukowcy często wskazują na Grodno lub Wilno. Pochowany w kaplicy Katedry Wileńskiej. Kanonizowany został w roku 1522, ale dokumentalne potwierdzenie z Rzymu przepadło po drodze. Powtórna kanonizacja odbyła się w 1602 r. przez Papieża Klemensa VI. Aleksander Jegiellończyk (1461-1506) – wnuk Jagiełły, syn Kazimierza, Wielki Książę Litewski, król Polski. To postać słabo pamiętana, trochę tajemnicza. Jako jedyny monarcha spoczął w podziemiu katedry wileńskiej. Łask na Grodno nie przelewał, a jednak sentyment do miasta miał. Za jego rządów połączono tu brzegi Niemna stałym mostem. Z tego mieszczanie mają wygodę, a magistrat dochody. Rozpoczęto, co na pewno było znacznym wyróżnieniem, bić litewską monetę. Tak przynajmniej twierdzą panowie cieszący się autorytetem tj. Narbutt i Jodkowski. I najważniejsze, jak dowodzą współcześni naukowcy, prawo niemieckie, czyli magdeburskie, chyba jednak w 1496 r. nadał Wielki Książę Litewski Aleksander. Według tego prawa, obywatele wybierali Radę Miejską, która składała się z 11 rajców i Ławę z 12 ławników. Dwóch burmistrzów – a to niesłychany przykład tolerancji religijnej – powinni byli być odmiennego wyznania. Zazwyczaj potem byli to katolik i prawosławny. Jaki to mądry krok na pograniczu wielowyznaniowego państwa. Funkcje swoje, czyli prezesowanie Radze Miejskiej, burmistrzowie pełnili na przemian. Posiedzenie Rady prowadził jednak wójt, który swoje stanowisko zawdzięczał osobie koronowanej. Z czasem mógł to czynić jego zastępca, landwójtem nazywany. Zgodnie z tradycją i potrzebą prawa, na głównym Rynku miasta wzniesiono Ratusz. Zakony bernardynów i augustynów otrzymały fundusze na budowę klasztorów. Skromne kroki katolicyzmu w grodzie nadniemeńskim. Za panowania Aleksandra stała się też na Litwie rzecz haniebna bo oto z Grodna wypędzono Żydów. Na skutki nie trzeba było długo czekać. Handel od razu pada z braku wyrobów rzemieślniczych, kupcy płacą myto na korzyść innych konglomeracji, miasto, z braku kapitałów, z roku na rok staje się coraz bardziej zaniedbane. W końcu trzeba było ujarzmić honor i z powrotem zaprosić Żydów. Co się tyczy króla Aleksandra, to ktoś plotkę historyczną na wiele wieków puścił, że nie miłował on Grodna. Prawda: nie mieszkał tutaj latami, nie siedział w baszcie, chociaż i był melancholikiem, wpatrzony w szary lub błękitny nurt Niemna. Jednak na pewno monarcha wobec swojego miasta był sprawiedliwy i nieraz hojny. A i małżonce swojej, kniaziównie moskiewskiej, która pozostała przy prawosławiu i chyba z tego powodu nie była koronowana w Krakowie, nadał na Grodzieńszczyźnie pokaźne dobra. Co do prawa magdeburskiego, aby państwa nie męczyć trudem umysłowym, świadomie wezmę na siebie odpowiedzialność i zaryzykuję twierdzenie, że to jednak król Aleksander potwierdził to prawo i uzupełnił je nadając nowe przywileje. Aleksander Jagiellończyk został ożeniony z córką Wielkiego Księcia Moskiewskiego Iwana III – Eleną. Ale nawet to nie powstrzymało ekspansji Moskwy na ziemie WKL. Za jego panowania Litwa na korzyść wschodniego sąsiada straciła 25 miast. Przekonało to jednak dotychczasowych przeciwników połączenia Litwy z Polską. Za króla Aleksandra proces jednoczenia przyspiesza w obu tych krajach. Już w tamtych czasach używano w nich wspólnej nazwy Rzeczpospolita. Ale na prawne potwierdzenie jedności trzeba będzie jeszcze zaczekać. Jednocześnie za panowania Aleksandra poczyniono znaczne ustępstwa wobec szlachty (przywilej 1492 roku). Zwiększa się jej rola w polityce zagranicznej i wewnętrznej kraju. Tworzą się podwaliny szlacheckiej swawoli. Michał Gliński (1470-1534) – działacz państwowy, dowódca wojsk WKL. Potomek chanów tatarskich. Dwanaście lat wędrował po dworach europejskich zdobywając wiedzę wojskową i wykształcenie. Był przyjacielem króla Aleksandra. Sposobem życia i zachowania się przy dworze monarchy zjednoczył przeciwko sobie wielu wrogów. Możnawładcy litewscy bali się, że po śmierci króla może uzurpować sobie władzę w WKL. Jego zwycięstwo nad Tatarami w 1506 r. pod Kleckiem wzmocniło te obawy. I chyba mieli słuszność, sądząc po jego późniejszym życiorysie… Magnaci na czele z Wojewodą Wileńskim Janem Zabrzezińskim zażądali sądu, aby pozbawić Glińskiego wpływów. Zygmunt Stary go nie obronił. Wtedy Gliński zebrał rodzinę, wierną mu szlachtę, wojsko nadworne i wzniósł bunt, mordując swojego głównego wroga Zabrzezińskiego i uchodząc do Moskwy. Tam otrzymuje znaczne przywileje. Wychowanie europejskie i wolności szlacheckie na Litwie i w Polsce pędzą go jednak spowrotem. Pojmany przez cara, zostaje wrzucony do lochu, gdzie spędzi resztę życia. I to pomimo, że jego bratanica Helena Glińska zostanie matką pierwszego cara Rosji Iwana IV Groźnego. Bona Sforza (1494-1557) – Włoszka, druga żona Zygmunta Starego, królowa Polski, matka Zygmunta Augusta. Mieszała się do rządów, prowadziła walki z litewskimi magnatami, szczególnie z Gasztołdami, Sapiehami i Radziwiłłami. W swoich majątkach na obecnej Białorusi w latach 1552-1555 przeprowadziła reformę, osadzając chłopów na włókach. Uparła się przeciwko ożenkowi syna z Barbarą Radziwiłłówną i była potem podejrzewana o otrucie synowej. Po tym wszystkim, załadowawszy skarby na 29 wozów, Bona wróciła w 1556 roku w rodzinne strony, do włoskiego Bari. Grodno po swojemu lubiła (jeżeli w ogóle zdolna była do takich uczuć), obdarzając je królewską troską. Sebastian Dybowski (zm. ok. 1565) – dworzanin królowej Bony, po niej – Zygmunta Augusta. Z polecenia swojej chlebodawczyni przeprowadzał lustrację majątków Starostwa Grodzieńskiego. Królowa wprowadziła nawet tutaj specjalny urząd „sprawcy dworów Starostwa Grodzieńskiego”, co w mniemaniu „mądrej baby” miało skupić w jednych rękach gospodarkę finansową, zapobiec nadużyciom i złodziejstwu. Bezpośrednio w zarząd Dybowski otrzymał trzy dzierżawy – Nowodworską, Malowicką i Jeziorską. Później dochodzi do tego dzierżawa Ostryńska. Zygmunt August razem z Ławrynem Wojną powierzył mu w 1558 r. przeprowadzić „pomiary włóczne” w całym Starostwie Grodzieńskim. To była wielka praca. Rezultaty jej drukiem wydano dopiero w latach 1881-1882 w dwóch tomach. Praca mierniczych, z punktu widzenia historii gospodarki, jest trudna do przecenienia. Z Grodnem Dybowski był związany urzędowo i majątkami. Wawrzyniec (Ławryn) Wojna (zm. ok. 1580) – starosta grodzieński, dzierżawca Kraśnika, Kwasówki, pisarz królewski, podskarbi nadworny WKL w latach 1569-1576. Trzykrotnie posłował na Sejmy RP. Był człowiekiem energicznym, spędzającym życie w pracy. Robiąc karierę (tak by brzmiało to dzisiaj) nie zapominał o swojej wygodzie, powiększając majątek. Między innymi posiadał place w mieście oraz majątki: Łososin, Świsłocz, Putryszki, Meratycze, trzymał w dzierżawie Indurę. Miał dobra i na Nowogródczyźnie. Z tego wystawiał na wojnę 35 koni (jeźdźców). Miał trzech spadkobierców płci męskiej, którzy, tak jak i ich potomkowie, pokazywali się na nieboskłonie historycznym. Jednak Ławryna chyba już potem nikt nie przeskoczył. Stefan Batory (Isztwan Batory) urodził się w 1533 r. na Węgrzech. Książę Siedmiogrodzki, przywódca polityczny i wojskowy. Od roku 1576 król Polski i Wielki Książę Litewski. Człowiek wysoce wykształcony, posługujący się kilkoma językami (ale po polsku nie rozmawiał…), wspaniały dyplomata, niepospolity talent militarny. Potwierdza równość Polski i Litwy w państwie federacyjnym. Zakłada kolegium jezuickie w Połocku (1581 r.), a dwa lata wcześniej akademię w Wilnie. Przez cały okres panowania troszczy się o naukę i rozwój kraju. Głównego wroga widział w Moskwie, a żeby być bliżej niego często przenosi się do Grodna. Odbudowuje zamek, poluje w puszczach litewskich. Zbiera wojsko i uderza na Iwana Groźnego odbierając mu Połock i Wielkie Łuki. Walczy pod Pskowem i w Inflantach. W Grodnie przyjmuje poselstwa ruskie i angielskie w 1584 r., odrzuca roszczenia szwedzkie, rozstrzyga sprawę mieszkańców Rygi, którzy nie przyjęli kalendarza gregoriańskiego. Po śmierci króla w Grodnie na tym naszym Madziarze, jako pierwszym człowieku we wschodniej Europie, przeprowadzona została sekcja zwłok. Potwierdziła, że króla nie otruto, umarł na zapalenie płuc. Przez rok trumna Stefana Batorego znajdowała się w podziemiu Fary Witoldowej. Wraz wybraniem nowego monarchy, po roku zostanie przeniesiona na Wawel. Władysław Kierdej (zm.1647) – marszałek grodzieński, działacz sejmowy. Bracia Kierdej, od nazwy majątku Radziwonowicze, Radziwonowskimi zwani, są popularnymi politykami na Grodzieńszczyźnie w pierwszej połowie wieku XVII. Władysław, życiorys którego przedstawiamy, służbę rozpoczął jako urzędnik skarbu litewskiego. W 1630 roku widzimy go sekretarzem królewskim i podstarościm grodzieńskim, którą to godność otrzymał po swoim bracie Eustachym. Cztery lata później piastuje urząd pisarza ziemskiego grodzieńskiego. Marszałek izby poselskiej w roku 1644, marszałek grodzieński. Pochowany w kościele bernardynów w Wilnie. Możni i bogaci – starostowie grodzieńscy :
J.Holszański – był starostą w latach 1485-1504, J.Zabrzeziński (1505-1507), S.Kiszka (1508-1512), J.Radziwiłł (1514-1541), H.Chodkiewicz (1563-1569), K.Bekesz (?), A.Chodkiewicz (1576-1578), J.Zbarażski (1598-1608), T.Tyszkiewicz (1608-1618), K.Chodkiewicz (1632-1649), K.Sapieha (1649-1656), K.Pac (1690), K.Chreptowicz (od 1752), A.Tyzenhauz (1765–1780), F.Rzewuski (1780-1782), S.Poniatowski (1782). Wykaz ten niepełny – potrzebuje dopracowania.
Добавлено: 22 Март 2013, 08:35:41
Antoni hrabia Tyzenhauz herbu Bawół (1733-1785). Urodził się w Nowojelni koło Zdzięcioła. Uczył się w jezuickiej szkole przy Akademii Wileńskiej. Rok 1761 – poseł na Sejm Warszawski z powiatu grodzieńskiego. Dalej kariera jego toczy się następującym torem: pisarz litewski, koniuszy litewski, podskarbi nadworny litewski, starosta grodzieński. Od roku 1765 zarządza ekonomiami królewskimi na terenie dzisiejszej Białorusi. Będąc we Francji poznał Rousseau, z którym korespondował. Szeroko znany mecenas kultury i sztuki, przyjaciel króla Stanisława Augusta z jego lat młodzieńczych, należał do najwybitniejszych osób w otoczeniu monarchy. Człowiek o niespożytej energii i nieokiełzanej fantazji. Hrabia obiecuje królowi trzykrotnie zwiększyć zyski z grodzieńskiej ekonomii. Wiecznie zadłużony Stasio zrobił to, co umiał najlepiej: ano dał się skusić. Nawet w tamtych czasach olbrzymich magnackich ordynacji ówczesne starostwo prezentowało się okazale. Uchodzi żebrakiem, atakowany przez wierzycieli. Wyjeżdża do Brasławia, żeby tam kontynuować kapitalistyczny eksperyment. Potem widziano go w Warszawie w stanie ciężkiej choroby. Po śmierci powraca na Grodzieńszczyznę, żeby na wieki spocząć w podziemiach kościoła w Żołudku. Miłe Grodno na wyciągnięcie ręki. I tutaj szalony hrabia robi nam pośmiertnego figla: jego trumny i prochów nikt tam nigdy nie odnalazł! Joan Emanuel Gilbert (1741-1814) – naturalista, chirurg, anatom z Karet koło Lion, Francja. Pracował w Grodnie i Wilnie. Jan Becu (1741- ?) działacz gospodarczy w Ekonomii Królewskiej, radca, dyrektor komory celnej. Nobilitowany na sejmie grodzieńskim w 1773-1775 r.
Maria Malewicz (1767- ?) – popularna w swoim czasie tancerka teatru grodzieńskiego A.Tyzenhauza. Potem teatru królewskiego w Warszawie. Kazimierz Skibiński (1786- ?) aktor o nadzwyczajnym talencie. Karierę baletową rozpoczynał w Grodnie w teatrze starosty Tyzenhauza. Tomasz Wawrzecki (1759-1816) herbu Rola – działacz polityczny i wojskowy WKL, chorąży brasławski. Prawnik o wielkim praktycznym doświadczeniu, poseł na Sejm Czteroletni. Często odwiedzał Grodno w sprawach państwowych. W swoich majątkach zniósł poddaństwo, dał chłopom wolność, stał za prawami mieszczan. Zrezygnował z posady podskarbiego aby być niezależnym w swoich działaniach. Brał udział w wojnie polsko – rosyjskiej jako doradca gen. Judyckiego. Po odejściu wojsk litewsko – polskich w rejon Grodna proponował uderzenie na tyły wojsk rosyjskich niewielkimi oddziałami. Podczas powstania 1794 r. wszedł w skład Najwyższej Rady Litewskiej. Otrzymał od Kościuszki awans na generała – porucznika. W końcu września 1794 r. wyprowadza swoje oddziały ze Żmudzi i koncentruje w rejonie Grodna. Jest członkiem Rady Najwyższej w Warszawie. Po dostaniu się Tadeusza Kościuszki do niewoli zostaje wybrany naczelnikiem powstania. Po upadku Warszawy dostał się do niewoli. Pogrzebany w Widzach, rejon brasławski na dzisiejszej Białorusi. Tadeusz Kundzicz (1747-1829) – profesor Szkoły Głównej Litewskiej. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Daszkiewiczów, z której wywodzą się rody Kundziczów i Poczobuttów. Uczył się w Grodnie w szkole jezuickiej, później w Akademii Wileńskiej. Śluby zakonne złożył w roku 1762. Wykładowca, doktor nauk wyzwolonych i filozoficznych. Po kasacie zakonu, dzięki protekcji rektora M.Poczobutta zostaje profesorem matematyki Wyższej Szkoły Litewskiej. Wierzył że nauka, tak jak i dobra szabla, są potrzebne Ojczyźnie. Józef Sacco – Architekt Jego Królewskiej Mości w Grodnie. Urodził się w Weronie w 1735 r., zmarł w 1798 r. Pochowany w Grodnie. Służył w wojsku w garnizonie grodzieńskim. W tym okresie zostaje nobilitowany. Mianowany architektem Komisji Skarbu WKL. Buduje i remontuje budynki rządowe, Pałac Królewski, rezydencje A.Tyzenhauza. Dużo budynków wznosi się według jego projektów w Wilnie i Postawach. Kieruje szkołą budowlaną założoną przez Tyzenhauza na Horodnicy. Wznosi pałace dla magnatów litewskich w Szczorsach, Świacku, Mosarzu, projektuje pałac Radziwiłłów w Wilnie. W roku 1775 projektuje iluminacje ratusza grodzieńskiego z okazji imienin króla. Sacco stale mieszka w Grodnie obok pałacu A. Tyzenhauza. Starosta zapisuje mu w testamencie coroczną pensję w wysokości 200 dukatów. Nie miał Sacco głębokich korzeni w Polsce i na Litwie jednak pracą swoją krzepił ducha narodowego, pokazując że nawet w tragicznej sytuacji można pomnażać dobra duchowe i materialne. August Ludwik Becu (1771-1824) – profesor medycyny, ojczym Juliusza Słowackiego. Urodził się w rodzinie protestanckiej, przybyłej z Francji. Nauki pobierał w szkole wydziałowej w mieście rodzinnym i Szkole Głównej w Wilnie. Tutaj zdobywa zaszczyty i wszystkie swoje stopnie naukowe. W 1788 r. – złoty medal, rok później – doktorat z filozofii, w 1793 r. – doktor medycyny, w 1799 r. – profesor, a od 1806 r. – profesor zwyczajny patologii i higieny na Uniwersytecie Wileńskim. Pracuje w szpitalach, pierwszy na Litwie wprowadza szczepienie przeciwko ospie. Wydaje kilka prac naukowych. Jest wspaniałym lekarzem. Michaił Wasiljewicz Repnin (1734-1801) – książę, feldmarszałek, polityk Imperium Rosyjskiego. W 1763 r. – pełnomocny minister Rosji w Rzeczypospolitej. Organizował wybranie na tron RP Stanisława Poniatowskiego. Sprowokował zawiązanie konfederacji Słuckiej i Radomskiej. Załatwił umowę o „wiecznym pokoju” między Rosją a RP. „Troszczył się” o prawa dysydentów. Po zgładzeniu powstania 1794 r. zostaje głównodowodzącym siłami wojskowymi na dołączonych terytoriach. Wojenny gubernator guberni litewskich i białoruskich. Za wierną służbę Imperium był wielokrotnie nagradzany, między innymi otrzymuje w byłej Ekonomii Pińskiej 8454 chłopów (dusz), z których większość natychmiast sprzedaje. Jakob Johann Sievers (1731-1808) – hrabia, polityk, działacz państwowy, senator Imperium Rosyjskiego, reżyser czarnego scenariusza ostatniego sejmu RP. Pochodził z Estonii, błyskotliwą karierą rozpoczął od niskich szczebli urzędniczych w ministerstwie spraw zagranicznych. Brał udział w rozpracowaniu wielu dokumentów polityki wewnętrznej państwa. Od roku 1789 ambasador Imperium w Rzeczypospolitej. Kontroluje sytuację wewnętrzną w Polsce i zachowanie się króla. Dochodzi do tego, że król pozwala mu cenzurować nawet swoją własną korespondencję. Ostatni sejm RP odbył się właśnie pod kontrolą Sieversa i zakończył się drugim rozbiorem RP. To „wielkie” dzieło tego człowieka pod dyktando carycy Katarzyny II. Józef Markiewicz – geometra, autor planów miasta i Horodnicy. Założył szkołę mierniczych Józef Poniatowski (1763-1813) – książę, bratanek ostatniego króla, marszałek Francji. Naczelny wódz Księstwa Warszawskiego, wielki Polak. Hieronim Bonaparte (1784-1860) – książę, król Westfalii, młodszy brat cesarza. Dowódca korpusu w pierwszej części kampanii moskiewskiej.
Rajmund Suchodolski (1804-1831) – poeta, brat Januarego. Mieszkał w Grodnie i Rogoźnicy, nauki pobierał w gimnazjum w Swisłoczy. Służy w Ministerstwie Finansów w Warszawie. Zaciąga się do wojska. Bierze udział w Powstaniu Listopadowym, w którym ginie. Zdążył wydać zbiór pieśni wojskowych „Lubiane pieśni”. January Suchodolski (1797-1875) – malarz batalista. Mieszkał w Rogoźnicy i Grodnie. Uczył się w Warszawie u Brodowskiego i w Rzymie u Verneta. Stworzył wiele obrazów o tematyce historyczno – batalistycznej, m.in. „Bitwa pod Raszynem”, „Bitwa pod Somosierrą”, „Przejście armii Napoleona przez Berezynę”. Brał udział w Powstaniu Listopadowym. Jego prace na Białorusi zachowały się w muzeum miasta Homla. Antoni Hlebowicz (1801-1847) – filareta, historyk, pedagog. Urodził się w Grodnie. Uczył się w Grodnie (szkoła dominikańska) i w Wilnie. Pierwszą wydaną pracą był „Krótki zarys życia Witolda”. Drukował w gazecie „Dziennik Wileński”. Tłumaczył na język polski i ruski prace historyczne i naukowe. Od roku 1823 w Petersburgu, pracuje w ministerstwie oświaty, zajmuje stanowisko sekretarza kanclerza M.Rumiancewa. Podczas Powstania Listopadowego zatrudniony w kancelarii intendenta wojsk rosyjskich, był sekretarzem w sądzie gdzie sądzono powstańców. Później zostaje członkiem komitetu do spraw organizacji szkół w Królestwie Polskim i w krótkim czasie – wizytatorem szkół Królestwa. Od roku 1841 wydaje czasopismo „Pamiętnik religijno – moralny”. Przygotowywał też podręczniki dla szkół, tłumacząc z rosyjskiego na polski. W środowisku inteligencji uważano go za postać kontrowersyjną. Teofila Józefowicz – skrzypaczka, urodziła się w roku 1826. Rodzice zmarli wcześnie, pozostała na wychowaniu starszego brata. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w 5 roku życia. Po dwóch latach koncertowała publicznie. W latach 1838-1841 doskonali się muzycznie w Petersburgu. Jest coraz szerzej znana i po latach staje się sławna. Karierę muzyczną kontynuuje przez 30 lat. W Warszawie po raz pierwszy dała koncert w 1843 r. zbierając pochlebne opinie publiczności i krytyki. PowstancyAdaszkiewicz Maciej – dostał się do niewoli w potyczce pod Jeziorami. Bejda Dominik – stracony w Grodnie. Bohdanowicz Helena – zesłana. Szmidtt Adolf – aptekarz, aresztowany. Antuszewicz Józef – uczeń gimnazjum, aresztowany. Bażkowski Kazimierz – brał aktywny udział w powstaniu. Baranowski Michał – uczeń gimnazjum, aresztowany. Bartoszewicz Antoni – ochotnik, dostał się do niewoli pod Jeziorami. B ohatyrewicz Antoni - aresztowany, miał 17 lat. Ejsmont Adolf – aresztowany, odmówił zeznań. Dulewski Józef – dostał 12 lat katorgi. Kulczycki Leon – były sztabs-kapitan, naczelnik stacji kolejowej. Majewski Józef – ksiądz. Rutkowski Józef - powstańczy naczelnik miasta. Petrowski R. Michalewski M. Nahorski Stanisław – prawnik. Jagołkowski F. Serżputowski J. Żełkowski W. - powstańczy naczelnik miasta. Franciszek Jundziłł (1825-1865 ) – oficer armii carskiej, powstaniec styczniowy, mieszkał w Grodnie. Dom jego staje się centrum konspiracji w mieście. Z początkiem powstania na Litwie dostaje nominację na naczelnika wojennego powiatu słonimskiego. Bierze udział w potyczkach z wojskiem carskim. Na czele oddziału w paręset osób walczy w bitwie pod Miłowidami. Brał też udział w bojach pod Sielcami, Głębokim Kątem. Po porażce powstania wydostał się do Krakowa, potem do Francji, gdzie kończy swój żywot. Celestyn Ciechanowski – urodził się pod Mohylewem w roku 1835 w majątku Gorełoje. Ukończył wydział medyczny Uniwersytetu Moskiewskiego. Po nim prowadzi własną praktykę lekarską w Grodnie. Cieszy się autorytetem dobrego doktora. Niezależny w swoich poglądach, szczególnie jest lubiany przez młodzież. Był osobowością nadzwyczajną, miał niekwestionowane zaufanie władz powstańczych, dzięki czemu stał na czele grodzieńskiej organizacji rewolucyjnej. Został ujęty na polu walki podczas pełnienia obowiązków lekarskich. Skazany na śmierć, ułaskawiony i zesłany na 20 lat katorgi. Pracował w zakładach aleksandrowskich w rejonie Irkucka. Później praktykował w samym mieście, gdzie zmarł w 1906 r. Erazm Zabłocki herbu Łada (1831-1884) – aktywny działacz Powstania Styczniowego na Grodzieńszczyźnie. W 1861 r. razem z bratem Bolesławem rozpoczyna działalność w grodzieńskiej organizacji podziemnej. W 1863 roku został powstańczym cywilnym naczelnikiem powiatu grodzieńskiego. Od czerwca tegoż roku – komisarz powstańczy województwa grodzieńskiego. Aresztowany i skazany na 15 lat Sybiru. Michaił Nikołajewicz Murawiow („Wieszatiel”) (1796-1866) – hrabia, pogromca Powstania Styczniowego w Księstwie, organizator i wykonawca represji wobec Polaków, Litwinów i Białorusinów. Uczy się w domu, studiuje na Uniwersytecie Moskiewskim. Bierze udział w wojnie z Napoleonem, jest odznaczony. Należy do tajnych stowarzyszeń antyrządowych. Odchodzi z wojska w stopniu pułkownika. Aresztowany, rozporządzeniem monarchii jest zwolniony ze śledztwa i ponownie wcielony do wojska. Następnie robi błyskotliwą karierę wojskową, dochodzi do stopnia generała-lejtnanta, radcy tajnego. Podczas Powstania Listopadowego cywilny gubernator grodzieński. Przeniesiony w stan spoczynku w 1858 r., żeby w roku 1862 stać się kowieńskim, wileńskim, grodzieńskim i mińskim generał-gubernatorem. Podczas Powstania Styczniowego daje się poznać jako człowiek niepohamowany w swojej nienawiści do powstańców, okrutny i bezlitosny. Karę śmierci podpisywał z uśmiechem, a nie ze skruchą. Bez skrupułów nakłada kontrybucje, konfiskuje mienie, wysyła na Sybir. Za stłumienie Powstania Styczniowego w 1865 r. otrzymał tytuł hrabiowski. W historii zrywów narodowych zapisał się jako jeden z najokrutniejszych satrapów carskich. Na jego sumieniu ciążą setki ofiar najlepszych synów Polski, Litwy i Białorusi. Maurycy Krupowicz – historyk, dziennikarz, archiwista, tłumacz. Urodził się w 1823 r. w Grodnie. Szkołę ukończył w rodzinnym mieście, studia wyższe w Dorpacie. Po otrzymaniu stopnia naukowego kandydata filozofii powrócił do Grodna. Pracuje w Komisji Rewizyjnej Archiwum Dawnych Ksiąg Aktowych w Grodnie. Po zakończeniu prac Komisja przenosi się do Wilna. Krupowicz pracuje tam jako pomocnik archiwisty. Przenosi się do Warszawy i pracuje w bibliotece uniwersyteckiej. Współpracuje z różnymi wydawnictwami w stolicy. Zostaje zwolniony z posady, co stawia go w trudnej sytuacji materialnej jednak dzięki znajomości języków obcych udaje mu się zdobyć pracę w Komitecie Cenzury. Zajmuje tam nieszkodliwą dla Polaków posadę, raczej więcej pomaga niż szkodzi. Kontroluje zagraniczne wydania. Umiera samotny w Warszawie w 1891 r. na gruźlicę. Julian Bieniecki (1829-1903) – lekarz, działacz społeczny. Urodził się w okolicach Siemiatycz, gimnazjum ukończył w Białymstoku, wydział medyczny Uniwersytetu Dorpackiego w 1859 r. W okresie studiów był aktywnym członkiem organizacji patriotycznych „Polonia” i „Ogół”. Brał udział w Powstaniu Styczniowym. Od 1875 roku mieszka w Grodnie, posiada własny dom na ulicy Grochowej (obecna Socjalistyczna). Jest lekarzem prywatnym. Dzięki swojej postawie moralnej i wysokiemu profesjonalizmowi staje się nadzwyczaj popularny, szczególnie w środowiskach biedoty grodzieńskiej, którą leczy za darmo. Działa społecznie w komitecie pomocy pogorzelcom (1885), na czele którego stoi Eliza Orzeszkowa. W tym okresie zaczyna się przyjaźń między rodziną Obrembskich i sławną pisarką. Wspólna działalność na niwie dobroczynności, zbieżność poglądów na wiele rzeczy zbliża ich na całe życie. Pan Bieniecki to osoba na tyle zaufana, że jest świadkiem na ślubie pani Elizy i Stanisława Nahorskiego. Szeroko znany ze swoich patriotycznych poglądów. W 1931 r. jedna z ulic w Grodnie, dzisiaj Mołodziożnaja, nosiła imię sławnego lekarza biedoty miejskiej. Władze sowieckie i dzisiejsze z braku wiedzy historycznej, a i z niechęci do Polaków, nie przywróciły ulicy imienia jej prawowitego właściciela. Witold Wróblewski (1839-1927) – profesor Wyższej Szkoły Technicznej w Warszawie. Zygmunt Wróblewski (1845-1888) – profesor fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, powstaniec styczniowy, sybirak, światowej sławy naukowiec. Edward Wróblewski (1848-1892) – profesor chemii na uniwersytecie w Petersburgu. Znany na świecie uczony w dziedzinie chemii.
Stanisław Wróblewski (1854-1928) – inżynier-technolog, dyrektor Centralnego Zarządu Przemysłu Zbrojeniowego RP. Eliza Orzeszkowa – pisarka. Urodziła się w 1841 r. pod Grodnem w majątku Milkowszczyzna. W latach 1852-1857 uczyła się u sióstr sakramentek w Warszawie. W tym okresie poznała Marię Wasilewską (Konopnicką), z którą zaprzyjaźnia się na całe życie. Wychodzi za mąż za Piotra Orzeszko i wyjeżdża na Polesie. W kilka lat po Powstaniu Styczniowym, w którym bierze udział, przenosi się do Grodna na zawsze. Z miastem nad Niemnem i ukochaną rzeką wiąże życie osobiste i pracę twórczą. Tutaj powstają jej największe dzieła, które zafascynują miliony ludzi, rozniosą w cztery strony świata piękne obrazki natury z nad Niemna i szlachetność ludu osiedlonego na brzegach rzeki. Opowiedzą o trudnym losie człowieka tych ziem, o jego pracowitości i niezłomności ducha. Śliczne legendy i podania historyczne okryją romantyczną powłoką wiele dzieł pani Elizy. Pozostała w pamięci kresowiaków jako wspaniała Polka, wielka patriotka odrodzenia narodowego na Kresach Wschodnich. Będąc jednak demokratką, kobietą wrażliwą na ludzki ból, pisała o wszystkich narodowościach ludu pogranicza. Cała twórczość pisarki to przeciwstawianie się złu, niedoli, narodowemu uciskowi, a także nakaz dla nowych pokoleń Polaków walki i dbałości o polskość na ziemiach, tak miłych jej sercu. Zmarła Wielka Dama literatury polskiej w 1910 r. pogrążając całe miasto w żałobie i smutku. Maria Teresa Sadowska – powieściopisarka. Urodziła się w Grodnie około 1835 r., zmarła ok. 1892 r. Literacki pseudonim „Zbigniew”. Otrzymała gruntowne wykształcenie, znała języki: francuski, niemiecki, włoski, rosyjski. Śpiewała i grała na fortepianie. Pracowała jako nauczycielka po majątkach. Trudno jej było, bo miała wrodzony instynkt oporu przeciwko ludzkiej krzywdzie. Charakter nieustępliwy, pełen fantazji i buntu przeciwko społecznej niesprawiedliwości. Drukować zaczęła u Adama Honorego Kirkora w „Piśmie Zbiorowym Wileńskim”. Pierwszą jej pracą była fantazja satyryczna „Podróż na około świata odbyta w trzech godzinach”. Zdobywa uznanie W.Korotyńskiego i L.Kondratowicza. W 1860 r. publikuje w „Kurierze Wileńskim” zbiór humoresek „Pamiętniki muchy”, co według znawców przedmiotu było w owym roku najlepszą publikacją. Pracuje w tym samym kierunku, mnożąc swoje humoreski i odbierając pochwały. W 1862 r. zachorowała na płuca. Przez cały rok leczy się za granicą. W 1868 r. świat ujrzał jej pierwszą powieść „Oksana”. Potem posypały się: „Niecnota”, „Rocznica”, „Sąsiedzi”. Przyjaźniła się z Cyprianem Norwidem. Mieszkała za granicą. Dokładna data jej zgonu we Francji nie jest wiadoma.
Добавлено: 22 Март 2013, 09:39:31
Mejer Lanski – znany na cały świat mafiozo amerykański. Urodził się w 1902 r. pod Grodnem w Suchowlanach. Z tego i pierwotne nazwisko Suchowlański. Rodzina przeniosła się do Grodna po urodzeniu wunderkinda przyszłych machinacji. Maksowi Suchowlańskiemu nie wiedzie się w żydowskim Grodnie. W roku 1911 rusza z rodziną za ocean. W Ameryce mały Mejer zaczyna od kradzieży na rynku, potem zostaje kurierem i kierowcą gangu. Podczas prohibicji, już jako Mejer Lanski, współpracuje z ojcem chrzestnym Luckym Luciano, co otwiera mu drogę na szczyty mafii. Staje się jej mózgiem i doradcą. Umiera we własnym łóżku śmiercią naturalną, co jest zjawiskiem nadzwyczaj rzadkim u ludzi jego profesji. Władysław Kalenkiewicz – doktor, polityk, działacz społeczny i państwowy. Urodził się w Grodnie w 1864 r. Ojciec ziemianin powiatu wołkowyskiego. Gimnazjum ukończył w mieście rodzinnym, działał w młodzieżowych organizacjach podziemnych. Ukończył Uniwersytet Dorpacki, wydział medyczny. Przez 16 lat pracuje na Syberii przy budowie Magistrali Transsyberyjskiej. Zdobywa doświadczenie tak zawodowe jak i życiowe w trudnych warunkach podczas wojny światowej w wojsku carskim. Po rozpadzie Imperium wraca do Grodna. Działa społecznie i w Chrześcijańskiej Demokracji. Prowadzi prywatną praktykę lekarską. Jest wybrany na delegata z Grodna do pierwszego Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. Umiera w 1934 r. Pochowany w Grodnie. Leon Żebrowski – ksiądz, działacz społeczny i polityczny, wyśmienity mówca. Urodził się w powiecie święciańskim, guberni wileńskiej w 1876 r. Ukończył Seminarium Duchowne w Wilnie i Akademię Duchowną w Petersburgu. W 1904 r. profesor seminarium, wikariusz w Ostrej Bramie. Przybywa do Grodna podczas I wojny światowej, proboszcz parafii św. Franciszka Ksawerego. Od 1917 roku dziekan grodzieński. Udziela się społecznie i politycznie. „Przez wiarę ku odrodzeniu polskości na tych ziemiach” – to hasło życiowe duchownego. Redagował „Przyjaciela Ludu”, „Dwutygodnik Diecezjalny”, „Echo”, „Nowe Życie”. Prezes Polskiej Katolickiej Demokracji, poseł na Sejm RP. Edward Listowski (1861-1922) – pułkownik armii carskiej w stanie spoczynku. Pierwszy prezydent miasta Grodna za Państwa Polskiego. Ukończył szkołę realną w rodzinnym mieście. W 1878 r. junkier Armii Rosyjskiej. W 1908 r. przechodzi w stan spoczynku, stając na czele Dumy miasta Grodna, od roku 1907 do 1915. W 1919 r. podczas debat nad wielkim finansowym deficytem kasy miejskiej powiedział: „Wykaz strat nie jest straszny sam przez siebie, strasznym jest życie z dnia na dzień i niepewna przyszłość”. Lata jego kadencji 1919-1920 były najtrudniejszymi w międzywojennych dziejach polskiego Grodna. Przeżył je z honorem i wielką korzyścią dla miasta. Spoczywa na starym cmentarzu katolickim w Grodnie. Julian Husarski (1887-1930) – inżynier górniczy, ekonomista. Urodził się w Grodnie w rodzinie adwokata. Brał czynny udział w ruchu niepodległościowym. Ukończył Instytut Górniczy w Petersburgu z wyróżnieniem. Aktywnie działa w polonijnym środowisku studenckim. Pracował nad Morzem Kaspijskim, szukał złota na Syberii, budował tam mosty i drogi. W roku 1920 powrócił do Polski, gdzie w pełni wykorzystał swoje życiowe i profesjonalne doświadczenie. Brał udział w rokowaniach pokojowych w Rydze. Był członkiem delegacji w Hadze i Genui. Od roku 1928 wicedyrektor monopolu tytoniowego. Pracował nad naukowymi koncepcjami gospodarki narodowej.
Gen. Stefan Mokrzecki – dowódca Dywizji Litewsko – Białoruskiej do 20 października 1919 r., dowódca 7 i 8 DP. Gen. Roman Klimaszewski (1865-1942), o którym ze smutkiem przyznajemy, że niewiele wiemy i czekamy na pomoc naszego Czytelnika. Pochowany na starym cmentarzu katolickim w Grodnie. Gaja Gaj (znany też jako Gajk Bżyszkjan lub Gaj-Chan). Urodził się w Persji w 1887 r. Sowiecki bohater rewolucji i wojny domowej w Rosji. Wychował się w rodzinie nauczycielskiej. Od wczesnej młodości jest zaangażowany w działalność rewolucyjną. Do partii bolszewickiej wstąpił w roku 1903. Podczas wojny światowej walczy na froncie tureckim i zdobywa stopień oficerski oraz odznaczenia za męstwo. Władza bolszewicka w 1918 r. daje mu nominację na dowódcę dywizji strzelców, po jakimś czasie – I Armii na Froncie Wschodnim. Potem zostaje przeniesiony na Front Polski, gdzie staje na czele III Korpusu Jazdy. Jest bystry w podejmowaniu decyzji i ich wykonywaniu. Prawdziwy od urodzenia zagończyk. W czasie wojny z Polską dociera do Wisły w rejon Płocka. Tam – przyciśnięty polską kontrofensywą – ratuje się przekraczając granicę pruską. Ukończył Akademię Wojskową im. Frunzego, dowodził nowo odtworzonym Korpusem Jazdy na Białorusi. Wykładał w Akademii Lotniczej, profesor. W latach stalinowskich represji aresztowany, na przesłuchaniach płacze z żalu, że władza nie doceniła jego wysiłków na rzecz rewolucji. Przed plutonem egzekucyjnym wykrzykuje hasła na cześć własnego kata Stalina. Zostaje rozstrzelany pod koniec 1937 roku. Feliks Dzierżyński (1877- 1926). Urodził się w majątku Oziembłowo (później: Dzierżynowo) w Puszczy Nalibockiej. Członek partii lewicowej od roku 1895. Działalność rewolucyjną rozpoczynał na Litwie w ruchu socjaldemokratycznym. W 1907 r. zostaje wybrany na członka Centralnego Komitetu Rosyjskiej Socjaldemokratyczej Partii Pracy. We wszystkich jej walkach wewnętrznych podtrzymywał Lenina. Podczas przewrotu bolszewickiego działa na różnych szczeblach organizacyjnych i bojowych w Moskwie i Petersburgu. Pod koniec 1917 r. staje na czele WCK, organu bezpieki, jest jego organizatorem. To stanowisko będzie piastować do końca życia i wejdzie do historii jako „żelazny Feliks”, „miecz rewolucji”, „krwawy Feliks”. Do Grodna przybył w 1920 r. jako przewodniczący nowego komunistycznego Rządu dla Polski. Pokrzyżował mu plany sam polski naród, kategorycznie odrzuciwszy „szczęście” budowane na ateizmie, mordach i krwi niewinnych ludzi. W ZSRR Dzierżyński doczekał się największych zaszczytów po Leninie. Bodaj w każdym mieście ma do dziś swoją ulicę lub plac, a to i pomnik lub przynajmniej upamiętniającą tablicę. Grodno też nie uniknęło tego „zaszczytu”. Na jego cześć przemianowano także na Dzierżyńsk dawny Kojdanów. Pogrzebany u boku Wodza Rewolucji na Placu Czerwonym w Moskwie. Wacław Bogucki (1884-1937), pseudonim partyjny „Szpak”. Urodził się w m. Buraków pod Warszawą. Od młodych lat w szeregach w SDKPiL. W 1906 r. wstępuje do RSDRP. Pierwszy sąd i wyrok 1,5 roku więzienia otrzymał w Słonimiu. Łącznie był aresztowany 9 razy, ponad 4 lata spędził w więzieniu. Za cara działa nielegalnie w Białymstoku i Grodnie. Podczas przewrotu bolszewickiego i wojny polsko – sowieckiej staje na czele komitetów partyjnych regionu. Przez jakiś czas kieruje pierwszym Rewolucyjnym Komitetem sowietów w Grodnie. Po nieudanej komunizacji Polski zajmuje wysokie stanowiska w organach karnych i centralnych władzach partii i rządu na Białorusi. Działa w Kominternie, związkach zawodowych, w okresie 1924-1926 przewodniczący Komunistycznej Partii Polski. Nie uniknął jednak „karzącego miecza rewolucji”. NKWD likwiduje go jako „polskiego szpiega” podczas stalinowskich represji w 1937 r. W Grodnie jedna z ulic nosi jego imię. Adam Sławiński (Kaczorowski) – urodził się na Ukrainie w 1885 r. w rodzinie robotniczej. Wkrótce z rodzicami przenosi się do Warszawy, gdzie ojciec pracuje na kolei. Do partii wstępuje w 1907 r. Bierze udział w wydawaniu „Kultury”, uczestniczy w przewrocie bolszewickim w Petersburgu, dokąd przeniósł się w poszukiwaniu pracy. Potem naczelnik milicji w Mińsku, komisarz 57 Dywizji Strzelców. W ciągu paru miesięcy stoi na czele grodzieńskiego Wojenno – Rewolucyjnego Komitetu. Po wojnie zajmuje wysokie administracyjne stanowiska na sowieckiej Białorusi. I on życie skończył, jak już wspomnieliśmy, przed egzekucyjnym plutonem NKWD w 1937 r. Andrzej Galica (1873-1945) – generał, poseł, senator, literat. Urodził się w Białym Dunajcu na Podhalu. Studia wyższe, politechniczne ukończył w Wiedniu. Powraca do Krakowa i z ramienia PPS angażuje się w działalność polityczną i społeczną. Od roku 1914 w Legionach, kapitan uczestnik wielu walk. Dowódca batalionu, pułku, wielokrotnie odznaczony nagrodami bojowymi. Formuje pułki strzelców podhalańskich, wysyła na front, dostaje nominację na generała brygady. Formuje 1 (21) dywizję górską. Walczy na Polesiu, zostaje przerzucony do 2 Armii Rydza-Śmigłego. Po ciężkich walkach opanowuje przeprawy przez Niemen, zdobywa Grodno. Dywizja prowadzi natarcie w stronę Lidy, gdzie natyka się na zażarty opór czerwonych. Po wojnie pozostaje dowódcą dywizji, przebierając ją w mundury regionalne. W 1931 r. zostaje przeniesiony w stan spoczynku. Zasiada w Sejmie, ma smykałkę do biznesu, otwiera hodowlę koni. Pisze książki, może nie najlepsze, ale czytane. Człowiek o godnej pozazdroszczenia energii, wszędzie zdąża, na wszystko ma czas. Umiera w wyzwolonej Warszawie. Adam Koc, ps. „Witold”, „Szlachetny”, „Adam Krajewski” (1891-1969) – pułkownik, dowódca Dywizji Ochotniczej, działacz społeczny i polityczny, mąż stanu. Działacz POW i Polskich Drużyn Strzeleckich pod zaborem rosyjskim, potem w Legionach Polskich. Jeden z wyzwolicieli Grodna spod władzy bolszewików. W 1937 r. stoi na czele Obozu Zjednoczenia Narodowego, po wybuchu II wojny członek rządu emigracyjnego we Francji w 1939 r. Od 1940 r. mieszkał w USA. Zmarł w Nowym Jorku. Eustachy Sapieha (1881-1963) – ziemianin z Grodzieńszczyzny, dyplomata, minister spraw zagranicznych, poseł na Sejm. Urodził się pod Lwowem w Biłce Szlacheckiej. Ojciec Aleksander, matka Seweryna z Uruskich. Gimnazjum ukończył we Lwowie, studia wyższe z leśnictwa w Zurichu. W 1909 r. zawarł małżeństwo z Teresą Lubomirską. Osiadł na Grodzieńszczyźnie, gdzie miał swoje dobra w Jelni i Spuszy. Był jednym z najbogatszych ludzi Polski międzywojennej. Grunty, które tutaj na Grodzieńszczyźnie posiadał, miały obszar ponad 7.700 ha. Aktywnie działał w organizacjach gospodarczych i społecznych miasta i okolic. Był wiceprezesem Towarzystwa Rolniczego. Prowadził rozmowy z władzami niemieckimi o założeniu polskich organizacji społecznych, a przy ewakuacji Niemców – o przekazaniu władzy na Grodzieńszczyźnie w ręce polskie. Odjeżdża do Warszawy, gdzie angażuje się w wielką politykę. W 1939 r. aresztowany przez NKWD w swoim majątku. Jest więziony w Grodnie. Sąd w Moskwie skazał go na karę śmierci. Zamieniono ją na 10 lat łagrów. Przedostaje się do Wojska Polskiego, z którym wyjeżdża do Teheranu. Od roku 1941 po 1945 – pełnomocnik Polskiego Czerwonego Krzyża w Afryce Środkowej. Tam pozostał. Zmarł w Nairobi. Juliusz Rómmel – generał dywizji WP. Urodził się w Grodnie w 1881 r., zmarł w Warszawie w 1967 r. Ukończył szkołę korpusu kadetów w Pskowie, potem szkołę artylerii w Petersburgu. Brał udział w wojnie Imperium Rosyjskiego z Japonią. Został odznaczony. Uczestnik pierwszej wojny światowej. Porzuca szeregi armii carskiej jako pułkownik. Wstępuje do Wojska Polskiego w 1918 r. Walczy z bolszewikami w składzie jednostek artyleryjskich III Korpusu. Dowodzi 1 Dywizją Kawalerii którą sam sformował. Toczy walki z I Armią Konną Siemiona Budionnego. Zdobył rozgłos w walkach o Małopolskę, Lwów, Zamość. Później na temat tych walk wydaje książkę: „Moje walki z Budionnym”. W czasach międzywojennych zajmuje stanowiska inspektora jazdy przy Inspektoracie Armii Nr 1 w Wilnie, dowódcy I Dywizji Kawalerii w Białymstoku. W początku 1928 r. otrzymuje awans na generała dywizji. Rok później zostaje Inspektorem Armii. Na tym stanowisku pozostaje do września 1939 r. Podczas wojny polsko – niemieckiej 1939 r. dowodzi armią „Łódź”. Na jej czele walczy 6 dni. Kieruje obroną Warszawy i Modlina. Po kapitulacji stolicy dostaje się do niewoli niemieckiej. Po wojnie wraca do Polski, zajmuje się pisaniem wspomnień i kolekcjonowaniem militariów, które po jego śmierci żona przekazała Muzeum Narodowemu w Warszawie. Pogrzebany na Cmentarzu Powązkowskim. Różne opinie zostawił po sobie gen. Juliusz Rómmel, sądy o nim pozostawiamy Bogu i Historii. Natomiast my, grodnianie, wdzięczni jesteśmy Generałowi, że w kluczowych momentach losu naszej Ojczyzny nie stał na uboczu i nie przyglądał się, ale działał. Jerzy Kossowski – pułkownik-pilot. Urodził się w Grodnie w roku 1892. Gimnazjum ukończył w mieście rodzinnym. Ostrogi wojenne zdobywał w Szkole Kadetów w Moskwie, po niej ukończył Michajłowską Szkołę Artyleryjską. W stopniu kapitana zdobywa patent lotnika. Przechodzi przeszkolenie we Francji. Stamtąd z armią Hallera wraca do Polski. Podczas wojny bolszewickiej dowodzi lotnictwem 3 i 4 armii. Po wojnie dowódca dywizjonów myśliwskich. W roku 1925 staje na czele 11 pułku lotnictwa w Lidzie. W kraju i za granicą zdobywa wiele wyróżnień w zawodach lotniczych. W roku 1927, w wieku 35 lat, Minister Spraw Wojskowych przenosi go w stan spoczynku. Zostaje pilotem – oblatywaczem Państwowych Zakładów Lotniczych w Warszawie. Demonstruje polską technikę lotniczą na całym świecie. Obsypany nagrodami i odznaczeniami, odchodzi z lotnictwa w 1937 r. Dwa lata później w Krynicy popełnia samobójstwo. Był wspaniałym lotnikiem. Kilka miesięcy potem rozpoczęła się wojna. Na pewno przydałby się Ojczyźnie…
Добавлено: 22 Март 2013, 10:43:07
Służyli obywatelom miasta piórem i sercem: Maria Bakanowicz – administrator gazety „Nowe Życie”, Władysław Ber – redaktor, Dawid Berezowski – redaktor, Paweł Borowski – redaktor, Kazimierz Laszkiewicz – redaktor, Antoni Patla – dziennikarz, Piotr Redzko – redaktor, Maria i Stanisław Ziemakowie – wydawcy, redaktorzy, Stefania Jackowska – wydawca, Jadwiga i Tadeusz Korulscy – wydawcy. Józef Jodkowski – archeolog, historyk sztuki, numizmatyk. Urodził się w Grodnie w 1890 r. Gimnazjum ukończył w mieście rodzinnym. Należał do młodzieży patriotycznej, buntowniczej. Bierze udział w szkolnym strajku, wydaje podziemną gazetkę i ulotki. Wyższe wykształcenie otrzymuje w Moskwie, w Instytucie Architektury. Przez jakiś czas pracuje tam jako laborant. Później jest zatrudniony w Muzeum Rumiancewskim. Jako prawdziwy naukowiec jest nadzwyczaj pracowity. Dokonuje inwentaryzacji zabytków kultury polskiej wywiezionych podczas rozbiorów. Ogłasza wiele prac historycznych związanych z Wileńszczyzną i Grodzieńszczyzną. Podczas wojny przyczynił się do uratowania wielu pamiątek historycznych. W 1922 roku zostaje konserwatorem województwa białostockiego. W tym samym czasie pracuje nad otwarciem Muzeum Historycznego w Grodnie. Zostaje jego kierownikiem i pełni tę funkcję do roku 1936. W tym okresie ogłasza wiele prac o historii Grodna. Wydaje monografię „Grodno”. Odkopuje na zamku grodzieńskim fundamenty prastarych cerkwi, które stają się zarzewiem konfliktu między uczonymi w tej dziedzinie i samym Jodkowskim. Nie z własnej chęci wyjeżdża do Warszawy. Po wojnie zajmuje się kompletowaniem prawie od nowa Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Warszawie. Umiera w 1950 r. Pochowany na Powązkach. Stanisław Kościałkowski – historyk, pedagog, doktor filozofii, profesor. Urodził się w Grodnie 24 października 1881 r. w rodzinie Powstańca Styczniowego. Gimnazjum ukończył w rodzinnym mieście nad Niemnem ze złotym medalem. Omal wszystkiego nie stracił kiedy profesor historii, znany autorytet w tej dziedzinie E.Orłowski doniósł, że w księgarni Kościałkowski rozmawiał po polsku. Potem Kościałkowski skończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim i obronił doktorat pt. „Rola polityczna Antoniego Tyzenhauza”. Z epoką starosty grodzieńskiego nie rozstał się przez całe życie. Następnie rozpoczął pracę w Wilnie jako nauczyciel historii. Podczas I Wojny Światowej organizuje szkolnictwo polskie na Grodzieńszczyźnie. W okresie Polski niepodległej jest profesorem na Uniwersytecie Wileńskim. Za okupacji sowieckiej angażuje się w tajne nauczanie. Latem 1941 roku zostaje aresztowany przez NKWD, trafia do łagru na Uralu. Uwolniony, dostaje się z polskim wojskiem do Iranu. Wykłada na kursach dla nauczycieli i na polsko – irańskim uniwersytecie. Po wojnie pracuje w Indiach, w Anglii, wykłada na polskim uniwersytecie w Londynie. Jest szanowanym naukowcem w dziedzinie historii Polski, płodnym autorem. Z wielu jego prac przypomnimy kilka, na przykład „Tysiąc lat historii Polski”, „Historia ziem WKL” t. I-IV, „Antoni Tyzenhauz, podskarbi nadworny litewski”. Umarł 2 września 1960 r. bezpotomnie, zostawiając po sobie moc artykułów i rękopisów z historii Litwy. Pozostał jednym z największych autorytetów w tej tematyce. Józef Klukowski – rzeźbiarz, malarz, grafik. Urodził się w Repelce koło Grodna w 1894 r. Uczył się w mieście, następnie ukończył szkołę oficerską. Służył jako oficer artylerii w wojsku rosyjskim. Do wojska polskiego zgłosił się w 1918 r. Podczas służby uczęszczał do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Po odejściu z wojska w 1928 r. wyjeżdża do Francji po ostrogi w malarstwie. Powróciwszy, zostaje członkiem stowarzyszenia artystów „Blok i Rytm”. Bierze udział w wielu wystawach. W Warszawie od roku 1931. Zauważony w Pierwszym Ogólnopolskim Salonie Rzeźby w roku 1937, a przedtem w Lublinie w 1933 r. Kilkakrotnie wystawiał za granicą. Dwukrotnie brał udział w konkursie rzeźby na olimpiadach sportowych. Na X Olimpiadzie w Los Angeles zdobywa złoty medal za rzeźbę „Sport”. Dał się poznać jako artysta wszechstronny, pracował w różnych stylach i z różnymi materiałami. Tylko samo przypomnienie jego prac warte jest całej książki, jednak większość jego dzieł czekał tragiczny los – zaginęły podczas wojny. Los ten podzielił i sam autor, który zginął w Powstaniu Warszawskim.
Karol Rómmel – wojskowy, sportowiec, olimpijczyk. Urodził się w Grodnie w 1888 roku, zmarł w Elblągu w 1967 r. Był bratem Juliusza, generała. Ukończył szkołę junkrów i szkołę oficerów piechoty w Petersburgu. Służył w gwardii carskiej. Uzdolniony w malarstwie, brał lekcje w sztuce batalistycznej podczas służby w stolicy Imperium. Od dzieciństwa zafascynowany końmi, dlatego poza służbą uczęszczał do szkoły jeździectwa. W 1912 r. reprezentował Rosję na V Igrzyskach Olimpijskich. W roku 1917 awansował na pułkownika. W Wojsku Polskim od roku 1919. Inspektor szkół oficerskich kawalerii. Olimpijczyk, szkoleniowiec kadry w latach 1920-1939 r. Sam brał udział w prawie tysiącu wyścigów i konkursów, 222 razy był ogłaszany zwycięzcą. Karolowi Rómmlowi znawcy oddawali palmę pierwszeństwa wszech czasów w polskiej hippice. Podczas II wojny został zamknięty w obozie niemieckim. W okresie Polski Ludowej pracował w klubach sportowych, był też konsultantem filmów „Krzyżacy” i „Tarpany”. |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Гсіторыя брата Зено (Зеброўскага) - каталіцкага місіянера ў Японіі, які пачынаў сваю службу ў Гродна пры М. Колбе. BROTHER ZENO ZEBROWSKI CHILDHOOD AND YOUTHZeno, born December 27, 1891 or 1892, the year is uncertain, as documents of that time, showed different versions of facts, and his birth certificate was lost during the First World War, when Poland was divided and therefore, not recognized on the “World map”. He was the fourth, of Jozef Zebrowski and Anna Kozon’s five children. They lived in the village of Surowe, in the Province of Lomza, then part of the Russian sector of partitioned Poland. This Village, then situated a few kilometers from the Eastern Prussian border, is mentioned in Historical records as early as 1620, justified by their expansion onto nearby territories, abundantly rich in deposits of amber and bog iron stones. He was and christened Wladyslaw, in a Gothic Church in Myszyniec, in the former Diocese of Plock, Poland. He was confirmed in May 1912, in the beautiful Neo-Gothic Church, in the Parish of Czarnia, Poland, which originated in 1899. He spent his childhood and youth in the family home in a religious-Patriotic atmosphere. Without the fear of monetary fines, or even the real danger of deportation to Siberia, Wladyslaw’s parents sent their children to secret classes, which were held quite often in their own home. According to family lore, Wladyslaw was a lad of many interests and at the same time, very energetic and lively, but somewhat unruly. In spite of the fact that this was a time of occupation, the Zebrowski family was pretty well off and belonged to the richer part of the Community. One could find a surprising similarity of fates between, St. Frances of Assisi and Wladyslaw Zebrowski, later know as Brother Zeno. As an example, St. Frances came from a wealthy family, Zeno’s family also considered as one of the richer ones in their region, where the locals gave the Zebrowski family the nickname of “the wealthy ones”. Just as Peter Bernardone, St. Frances’s father, who constantly thought of multiplying his wealth, so did Jozef Zebrowski, Wladyslaw’s father, who often traveled to America with the thought of enlarging his estate. Jozef forcefully insisted on relocating his whole family to the other side of the Atlantic. As Joanna Pika, St. Frances’s pious mother, did not weight any value to material goods, and concentrated her attention on eternal spiritual values, so did Anna Kozon, Wladyslaw’s mother, who strongly defended the principles of Christian life. It was Anna, who feared that one could loose one’s faith in a strange country, and thus, adamantly protested the idea of the family living on the American Continent. Furthermore, young Frances led a careless and revelry life until the time of his internal awakening. He finally understood his real sense in a poor little church of St. Damien, in Assisi. The same occurred in young Wladyslaw’s case. Young Zeno, valuing his independence, recklessly spent his parents’ money and was considered frivolous up to the moment of his internal transformation where he was inspired by the sermon given on St. Stanislaw Kostka’s Feast day at the church-fair in Rostków near Przasnysz. He also, did not always react positively to his worrisome mother’s caring remarks and good advice. Only the shock of her sudden death, and the fact that he did not know about it and could not even attend her funeral provoked young Zebrowski to see life in a different light. Wladyslaw was a handsome, energetic and happy youth. He liked to dress well and always looked for new experiences. His younger sister Helena remembered that concerning her brother, many rich girls vied for his attention. He, on the other hand, did not pay much attention to this, repeating constantly that it was not yet the time. Dormant in the young Wladyslaw was a restless sprit and an innate passion to roam. On July 1, 1919, after the end of World War I, When Poland regained it’s long awaited independence, Wladyslaw, pushed by his desire to experience something new and guided by the patriotism carried from the family home, enlisted in the 1st Infantry Regiment of ‘Legiony” in Lomza. Shortly after, his machine gun corps was dispatched to the defence of Wilno, which was threatened by the Bolsheviks. Because of his sudden illness during the campaign, he found himself in the field hospital in Komorow. As soon as he felt better, he started to take care of the wounded soldiers brought over from the front line to the hospital barracks, where he often watched over the dying. When the need arose, he transported the deceased to the cemetery. The range of His responsibilities in the army changed with time. However, his internal perplexities did not stop tormenting him. His military career lasted less than three years. He said, “I quit, because in the army the officers make all the decisions, the solders have nothing to say”. This did not agree with his life’s philosophy of absolute freedom. Wladyslaw, man of a resourceful nature, tried his luck at different professions. With the thought of making a fortune, he became a shareholder of the Maritime open peat mine near Gdansk. All his savings were lost there, as well as a considerable amount of his father’s money. Later, he seriously considered opening a business with his older brother Joseph. His efforts were never immortalized by success. The sudden death of his ever-caring mother, along with the unfulfilled youthful desires and the unsuccessful enterprises, shook the views that young Wladyslaw held up to this moment. He began to wonder seriously about the real sense and goal of human existence. Certainly, more than ever, he recalls his dead mother’s words, always encouraging her sons to desire heaven and to recite three Hail Mary’s each night, in the hope of finding a good wife. In a small Italian church, young Frances of Assisi experienced a spiritual metamorphosis. It was similar in the case of Wladyslaw. On November 13, 1924 at the church-fair in Rostków, Zeno, under the influence of the sermon delivered by the Pasionist Father on St. Stanislaw Kostka’s Feast day, became aware of the flimsiness of worldly existence and finally understood the futility in putting faith into the transitory values of this world. Yet he himself, who always seeking popularity, riches and happiness, suffered a very dangerous illness, the loss of a great sum of money and the death of his beloved and pious mother. During that sermon in Rostków, all those thoughts reached Wladyslaw with double strength, thus, converting his young heart. After leaving the church in Rostków, and seeing his emptiness and the fragility of human existence, he decided to change his behaviour. Firstly, he wanted to become a good Catholic. He even had thoughts of staying in a strict Monastery of the Pasionist Fathers in Przasnysz, where he could reinforce his faith in an atmosphere of work and prayer, and after a yearly stay amongst the monks, he would return to the layman’s life and start his own family. Such thoughts whirled in his mind for a long time. Finally, young Zebrowski decided on an unexpected step. He resolved to devote his life to the service of God. IN THE CONVENT IN POLAND:With such a resolve, one day he knocked on the gate of the Pasionist Fathers in Przasnysz. To test the sincerity of the young man’s intentions, the Abbot of the Monastery set rather harsh conditions and ordered him to wait one year for a final decision. Young Zebrowski accepted the challenge and decided to follow the recommendation from the Przasznysz monks reliably. However, after a few impatient months of the long trial period, he knocked on the Capuchin Fathers’ gate in Warsaw. Accustomed to a comfortable life and of elegant attire, he was discouraged at the site of a monk dressed in a shoddy habit, in addition to that, bald with a long beard and barefooted. Wladyslaw then went a bit farther to the Conventional Franciscan Fathers’ monastery in Warsaw, and knocked on their door. Charmed by the clean looking monk, his beautifully tailored habit, well cut hair and nicely polished shoes, he decided to join the Franciscans. A smiling brother gave him complete information about the Order and the principals of acceptance. Shortly after, Wladyslaw traveled to Grodno to begin his Novitiate there. On May 10, 1925, he presented himself in the Grodno Monastery with a valise, bursting at the seams with his personal belongings. Yet, the same evening, they stripped him of most of his possessions, and before long, cut his beautiful hair. For the aspirant to the Order, it was a bitter disappointment.
In Grodno, Wladyslaw met Fr. Maximillian Kolbe for the first time, who would later become his direct superior. Accustomed to freedom and a comfortable life, for a long time, young Zebrowski could not find his place in the harsh conditions of the convent life, where he experienced many spiritual crises. One day, he decided to leave the monastery, realizing that this lifestyle is too difficult for him. However, he remained in the Order after a sincere talk with Fr. Kolbe. Five months after his arrival to Grodno, the aspirant Zebrowski, donned a Franciscan habit and received the name of Zeno. At the same time, while learning the secrets of life of the Order, he helped in publishing a periodical, “Ryczerz Niepokalanej” (Knight of The Immaculate Conception), started by Fr. Maximillian Kolbe. Zeno then recognized his Spiritual Superior as a conscientious Priest and great admirer of the Mother of God. Brother Zeno quickly obtained the trust of the zealous, as well as demanding Fr. Maximillian. Resourceful and technically capable, Zeno became Fr. Kolbe’s right hand in organizing a new Convent and relocating the editorial offices of “Ryczerz Niepokalanej” to Teresin, near Warsaw. “Here, on the grounds donated by Prince Jan Drucki-Lubecki, Br. Zenon, in August 1927, erected a pedestal on which he placed a statue of The Mother of God, The Immaculate Conception”. This was the engraving on the corner stone on which the biggest Franciscan Convent in the world was built and received the name of “Niepokalanów”. Two months later, the responsibility of building the first barracks of Niepokalanów, was given to Br. Zeno. He started by putting up the living quarters for the monks, as well as the buildings for the newly relocated editorial offices from Grodno of the periodic “Ryczerz Niepokalanów”. Br. Zeno began his Novitiate on December 7, 1927, the day before the celebrations of The Immaculate Conception of The Holy Virgin Mary. He completed it successfully on December 15, 1928, and then he took his monastic vows for the next three years. During the building of Niepokalanów, Br. Zeno came to be known as a zealous monk and at the same time a good organizer, easily able to make contacts with people of different levels of society. JOURNEY TO THE MISSIONBr. Zeno’s apostolic zeal, his technical talents and ingeniousness, were the reasons why Fr. Maximillian assigned him to the group departing to a Mission in the Far East. On February 26, 1930 along with Fr. Maximillian Kolbe and three other Brothers, Zeno left Poland to set out on his exhausting, overseas voyage. At first, the Missionaries sought success in Shanghai. After a short and not particularly interesting stay in that City, Fr. Maximillian undertook the decision to continue the trip to Japan, recommending however, that two of the brothers remain in China. He took Br. Zeno with him and they reached the Harbor City of Nagasaki on April 24. From this moment on, Japan will become a second homeland for the enthusiastic Missionary from the Zebrowski’s clan. In a very short time, in the “Land of Cherry Blossoms”, Br. Zeno on the recommendation of Fr. Maximillian, undertook the task of finding a location for the Japanese “Niepokalanów”, and from March of 1931, supervised the construction of a monastery on acquired terrain at the base of Hikosan Mountain. Just like in Poland, Br. Zeno was responsible for many different matters. He took care of providing food to the Monastery as well distributing the Japanese version of “Niepokalanej” periodical, entitled “Seibo no Kishi”. On January 21, 1931, he took his solemn vows in the new Japanese “Niepokalanów”. From the beginning, Br. Zeno led an active missionary life fulfilling different functions, amongst others; he was the receptionist and was in charge of the library and the lending of religious books. His gift of captivating people quickly became apparent, so that in spite of the linguistic barriers, he instantly communicated with the locals. When Japan, in coalition with Italy and Germany, entered into WW II, they confined all the foreigners into internment camps. During the period of heightened restrictions towards the foreigners, Zeno established friendly relations with the local police, and as the only Monk from the Mission, could freely move about Nagasaki. He survived the explosion of an atomic bomb dropped on August 9 1945, by the Americans. CHARITABLE WORK IN JAPAN, AFTER THE WAR In the face of the horrendous tragedy and human suffering, without caring for the harmful results of radiation, Br. Zeno began a movement for saving victims in Nagasaki. Shortly after, in January 1946, he began his charitable work by founding an orphanage for boys called Mugenzai no Sono. This is the name by which the Convents of Japan’s “Niepokolanow” were known. Later, with Br. Zeno’s efficient help, on November 11, 1946, the publication of “Saibo no Kishi” (Japanese Rycerz Niepokalanej) was revived. Thanks to his wit and many contacts, Br. Zeno in these very economically difficult times of Post War Japan, was able to negotiate the acquisition of paper, moulds, fonts and other necessary materials for printing. In August 1948, when he finalized the purchase of land in Tokyo-Akabane, Br. Zeno himself, took charge of the construction of a church and monastery at this newly acquired place. At the same time in “Konagai”, near Nagasaki, he was building an orphanage. The Destructions of war, the helpless, the crippled and the homeless, the orphaned children of the streets, deeply moved the sensitive to human suffering. Br. Zeno. His charitable work took on stronger dimensions from day to day, and brought him renown. For this reason, on May 26, 1949, to the great surprise of the media and the whole nation, the Emperor Hirohito visited the orphanage built by Br. Zeno in Omura. This visit became the “water on the mill” for the Polish Franciscan. In April 1951, while he stayed in Tokyo, Br. Zeno joined in the caring of approximately 6000, poor and homeless people. He helped them obtain materials to build modest shacks, and in his free time, he oversaw the continuation of the dynamic construction and often worked on it himself. Thus was born “Ari no machi”, which means, “Ant City”. With the help of Br. Zeno, similar settlements were growing in many regions of Japan, like mushrooms after the rain. In 1953, Br. Zeno’s charitable work for the poor brought him general acclaim, and the Directors of the Japanese railway, offered him free transportation in the entire Country. Br. Zeno was reaching the poor in countless Towns and Hamlets. In relation to this, he traveled a lot, crossing Japan in every direction. Quite often the train became his home. Continuous work and lack of sufficient rest, slowly strained the health of the Polish Franciscan. In February of 1951, tired Br. Zeno fainted in the train on the way to Hiroshima. With lightening speed, this news spread throughout the whole Country. His health problems did not slowdown the activities of a Polish Missionary. He still served the needy with the same energy. In the year of 1962, an untiring apostle of goodness, received a parcel of land in the district of Hiroshima, where, with the help of soldiers and students, he built a home for children with special needs. In the following year, Br. Zeno suffered a heart condition and found himself in the Franciscan Sisters’ Hospital in Himej. Once more, newspapers and radios informed the Japanese people of this incident. This provoked a wave of Japanese visitors, who brought him flowers and presents. The unselfish and self-sacrificing charitable activities of Br. Zeno, won him the sympathies of the press and photojournalists. The biggest Japanese newspapers competed with each other in relating the news of the activities of the “Father of the poor”, as he was often called. Many times, there were photo exhibitions organized about him, to which he was then invited. In the year, 1954, at the exhibition of the prestigious Gakushuin University of Tokyo, a large section was devoted to the achievements of the Polish Missionary. Not only was Br. Zeno the guest of honor at the vernissage, but he also had the occasion to have a friendly conversation with the present Emperor Akihito, the heir to the thrown. Br. Zeno, favourite of the media, knew how to use them skillfully to popularize his actions. That is why he willingly granted interviews, in which he asked for support for his charitable work with the poorest of the poor. The Japanese reacted positively to the appeals of the Polish Missionary and gladly gave him material help for his needy. Br. Zeno not only rushed to the aid of the homeless, abandoned and war abused, but also to those who suffered; earthquakes, floods, fires as well as those who lost their work because of the closing of factories and mines. HELP FOR THE POOR ACROSS THE JAPENESE BORDERBr. Zeno’s charitable activities often reached across the borders of Japan. Never did he remain indifferent to the tragedies of people in other countries. He organized the shipments of clothes, food, medications and money. That is how he reacted when the people of Nicaragua suffered the disaster of a horrific earthquake. In Tokyo, on December 26, 1972, he presented the Ambassador of Nicaragua with 22,000 yen for the victims of that cataclysm. Very often, he helped the Vietnamese refugees, who in fear of Communist repressions, fled to “Cape hope” on Japanese land, risking their lives through stormy seas in small boats. Br. Zeno, giving supports beyond the Japanese frontiers to the needy, who were most often the victims of natural disasters and wars, by taking advantage of an intermediary from the Japanese Red Cross. He also sent the donations to the suffering through the Consulates of different Countries, who held their Seats in Japanese Cities. PROOFS OF RECOGNITIONThe poor from many countries profited from the help of Br. Zeno. Among them, were the poor from Korea, Vietnam, India, Birma, Peru, as well as from the previously mentioned Nicaragua. Often, Governments of those Countries rewarded Br. Zeno by awarding him with diplomas, expressions of thanks and even with decorations of distinction. Therefore, on June 10, 1957, the Polish Franciscan received a medal, a diploma of acknowledgement and expressions of gratitude from the Korean Government, and on November 27, 1975, he received a diploma of acknowledgement and expressions of gratitude from the Government of Nicaragua. Br. Zeno also received many Japanese awards, decorations and medals for his charitable work. Among them, The Order of Holy Treasure, awarded to him on July 15, 1969, by the Emperor. An unusual, rarely occurring event at the foot of Mount Fuji, on November 18, 1979, was the unveiling of a huge monument of the still living Br. Zeno. This monument was the joint masterpiece of the Polish architect Adolf Ryszka and the Japanese artist Togashi Hajme. On June 8, 1976, The Polish Government honored their fellow compatriot, by presenting him with the Golden Cross of the Order of Merit, at the Polish Embassy in Tokyo. On May 1, 1983, in Br. Zeno’s family Parish in Czarnia, the dedicated commemorative tablet embedded in the Church’s wall was consecrated to a great Pole and untiring Missionary of Japan, and on September 19, 1998, his monument was unveiled in the same place. Books dedicated to the Apostle of the Poor appeared in Poland, Italy and Japan. To popularize Br. Zeno’s personality in Poland, the Polish Japanese Association organized post-mortem, photo-biographic exhibitions in selected cities. The life and achievements of the Polish Missionary in Japan were perpetuated on film. The Japanese animated film made for children, “Zeno kagiri naki ai Ni” (Zeno, Unlimited Love), was produced in 1998. In 2001, a short firm depicting the life of Brother Zeno entitled, “Niespokojna Dusza”, (“The Restless Spirit”) won an award in the International Catholic Film Festival in Niepolkalanow, Poland. GOALS OF MISSIONARY LIFEBr. Zeno was a hard working person, stubbornly striving to a designated target. He was a good psychologist and knew how to cunningly take advantage of any situation, as well as every good means to realize his projects. The main goal of his Missionary life was his concern with humanity, especially those in need. As a Missionary, he treated everyone as a whole person, equally taking care of his spiritual development, as well as his material needs. He knew quite well that in the first place, man must be fed and have a roof over his head, so that he can then be convincingly told about God’s love of humanity. Br. Zeno naturally sensed that a hungry, homeless and broken down man, is incapable of listening to even the most beautiful of a Missionary’s sermons. The simplicity of his heart, a natural friendliness, inherited shrewdness, the ability of making contacts and most of all a sensitivity to human suffering, helped him to find the key to people from different surroundings. The combination of all of these characteristics, helped in the construction of the Polish Niepokalanów, but it were perhaps even more helpful in distant Japan. ALLIES OF BROTHER ZENONBr. Zeno had friends among the very poor, but also among the rich, often those occupying high Governmental positions. One such person was the distinguished Japanese politician and ex-Minister of Labour and Communication, Mr. Hakuei Ishida, who, at one of the interviews said among others, “I met Br. Zeno in 1957, when I became the Minister of Labour. This took place in the present District of Arakawa, which was previously a district of absolute poverty and populated by a multitude of unemployed and homeless. Those people, just to make a living, even sold their own blood, which drained them and made them weak. As the Minister of Labour, I organized regular medical check-ups for them, in which Br. Zeno helped me a great deal. Later, I found out that Br. Zeno right after World War Two, when poverty reigned in Japan, he sacrificed devoted himself totally to the children he always had candies for them in his pockets, but rewarded only the hard working ones. After having met Br. Zeno personally, I concluded that this man would do everything to help others. We quickly befriended each other, so that even later on, I met with him three to four times a year”. Having such an influential friend, and in addition, one who understood the problems of the destitute, the guardian of the poor often took advantage of his help. For his projects, he gained the aide of lay people, priests and nuns. Among the most dedicated co-workers, belonged Ms. Reiko Kitahara, from the “Ant City” in Tokyo and later Mr. Shizuki Edami, founder of Fuji foundation. Br. Zeno appreciated the support a relative, the Polish Ambassador Tadeusz Zebrowski, who arrived to his diplomatic post in Tokyo in 1955, where he fulfilled his obligation for the next six years. Ambassador Tadeusz Zebrowski supported the activities of his distant cousin through his authority and his financial means. The benefits were mutual, since Br. Zeno’s fame created a good atmosphere for the Polish Ambassador to work in Japan, and the Ambassador, taking advantage of his professional position, upon the request of Br. Zeno, negotiated with the authorities in Warsaw in the matter of facilitating the shipment of supplies from Poland, fulfilling the needs of the Mission in Japan. Br. Zeno, as well as his co-friars traditionally celebrated Christmas Eve at the Ambassador’s home. Tadeusz Zebrowski quite often donated sizable sums of money to the charitable activities of his relative. Br. Zeno had many influential friends who supported his beliefs. The Emperor Hirohito and his family were also part of this group of friends and the Polish Missionary often met with members of the Emperor’s family. The Emperor Hirohito even gave Br. Zeno a special official letter of recommendation in which he appealed to the Japanese population, so that whomever was asked by the Polish Franciscan for help, they could not refuse him. Br. Zeno quite often made good use of that letter. His album, containing photos of himself with the Emperor, the afore mentioned official letter and press clippings describing the charitable work of the caretaker of the needy, was opening the hearts and wallets of the directors of numerous firms, which the Franciscan Missionary with the grey beard was able to reach. Br. Zeno’s diplomatic talents were also useful during contacts with his nephew Joseph, a fighter pilot on the American Carrier and his colleagues. This ship, based in Okinawa often visited the Nagasaki Harbor. Br. Zeno, frequently a guest on this ship, where he was always greeted with great honors. Zeno usually told the sailors about his work and of the vast needs of his poor people. He also asked them for the material support for the huge legions of needy under his charge. Thanks to the intervention of Br. Zeno’s nephew Joseph Zebrowski, he received a large amount of food, blankets, first aid kits and medications, from the warehouses of the American Army. A recording was preserved of a conversation held on the carrier deck, in 1954, which Jozef Zebrowski had with his uncle, the Apostle of Mercy.
VOYAGE TO THE OLD CONTINENTIn 1971, the great Missionary of Japan, for the first and the last time, visited his Old Country to the great rejoice of his family. He was fervently begged to stay in Poland and spend the rest of his life amongst his own. His reply was that he still has much work in Japan and that he is awaited there. While overjoyed in seeing his friends and family, his thoughts and heart on the other hand were in far away Japan, his second homeland. He expresses this sentiment publicly in an interview on Polish television, on Olgierd Budrewicz’s program, “Klub Szesciu Kontinentów” (Club of Six Continents). On October 17, 1971, Br. Zeno, deeply moved, experienced great joy at the beatification of his master and founder of the Japanese Mission, Martyr of Oswiecim (Auschwitz), Father Maximillian Kolbe. During his stay in Rome, he met Pope Paul VI and Cardinal from Cracow, Karol Wojtyla, the future Pope. SICK AND HOSPITALIZEDAfter his return to Japan, Br. Zeno steadfastly continued his charitable work. Incessant work and fatigue finally drained the strength of the Champion of the poor. In 1978, Br. Zeno was admitted to a hospital in Tokyo. On January 2, 1979, Father Mieczyslaw Mirochana administered the Sacrament of the sick to a much-weakened Br. Zeno. On February 23, 1981, during the first days of the Papal pilgrimage to Japan, Br. Zeno was transported from the hospital to Tokyo’s Cathedral for a meeting with the Holy Father, John Paul II. This occurrence was described in detail in every Japanese newspaper. Throughout the last three years of his life, Br. Zeno was constantly hospitalized. Often, the Japanese people visited him expressing in this way their eternal gratitude. Among one of the visitors was the present Empress Michiko, the wife of the heir-apparent to the thrown.
THE DEATH AND FUNERALBr. Zeno ended his own earthly pilgrimage on April 24 1982, on the 52nd anniversary of his arrival to the Mission in the land of the “Cherry Blossom”. He died in the realm of sainthood. Because of his readiness to the greatest of sacrifices, the Japanese called him, “Alter Christus” or “Second Christ” or “Second St. Frances”. For the Japanese, Br. Zeno became a symbol of Christian love. He was also a precursor of volunteerism in Japan. Earlier, the word “Volunteer” did not exist in Japan. Thanks to Br. Zeno’s selfless work, which emanated from the spirit of the gospel, this new word was inscribed forever into the dictionary of the Japanese language and the Japanese mentality. His funeral took place on April 26, in Akabane, Tokyo. The Nuncio Apostolico to Japan, Archbishop Mario Pio Gaspari and Archbishop of Tokyo, Petro Seiichi Shirayanagi celebrated the solemn mass, assisted by fifty priests. Before the mass, the Nuncio Apostolico read a telegram from Rome, with condolences from The Holy Father, Pope John Paul II. There were also other telegrams, as well as over 40 funeral wreaths. Br. Zeno was buried in a double coffin, made of metal and wood, at the Fuchi Catholic cemetery in Tokyo. Immediately after his funeral, the Japanese press and television extensively informed the Nation of his achievements in Japan. On May 31, the overseas Polish radio service, broadcasted a special program about the deceased Br. Zeno Zebrowski. NON OMNIS MORIAR – HIS SPIRIT NEVER DIESAlthough Br. Zeno departed from this world, his spirit and deeds, which he initiated, will go on from generation to generation, serving the needy people in Japan and beyond her borders. Equally, his memory will live forever in his homeland, owing to the monument, erected in his honor by his Countrymen in his place of birth. The permanence of this memory will be reinforced with the museum dedicated to him in his home parish, with schools and streets carrying his name, articles in the press, symposiums, book editions and ever-increasing scientific publications devoted to his person. The memory of Br. Zeno and his Missionary work on Japanese soil, undoubtedly will last through generations in the consciousness of his enormous and world-spread family. |
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
litwin
|
Айцец Кандыд Зялёнка
 У 1825 г. ордэнскае кіраўніцтва прызначыла яго на пасаду прэфекта ў Гродзенскую гімназію – адну з найбольшых сярэдніх навучальных установаў на Беларусі (у сённяшніх межах нашай краіны). Акрамя кіраўніцтва школай, жыцця ў супольнасці, а. Кандыд актыўна ўдзельнічаў і ў культурным жыцці г. Гродна першай трэці ХІХ ст. Ён уваходзіў у склад заснавальнікаў Гродзенскай публічнай бібліятэкі. У верасні 1830 г. было вызначана, што функцыі бібліятэкара ў новай бібліятэцы будзе выконваць менавіта а. Зялёнка. Аднак свецкія ўлады падчас зацверджання яго кандыдатуры на гэтую пасаду вырашылі, што святар “довольно занят на должности префекта Гродненской гимназии числящей 300 учеников”, а таму яму “невозможно будет присутствовать в библиотеке”. Нягледзячы на гэта, дамініканец актыўна ўдзельнічаў у рабоце бібліятэкі і дапамагаў папаўняць яе кнігамі.
|
|
|
|
|
Записан
|
Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі..!! © Ф.Багушэвіч
|
|
|
|
sembat
|
Вчера на ОНТ была передача Обратный отсчёт. Пётр Шумов: чёрно-белая судьба. Есть на сайте ОНТ: Про нашего Гродненского фотографа, уехавшего по воле судьбы в Париж и ставшим великим фотографом. |
|
|
|
|
Записан
|
Куплю старые фотографии с видами Гродно, из личных архивов и семейных альбомов.
|
|
|
|
igor47
|
Марцинковский Владимир филимонович в ГРОДНО(1897-1913).oni-proshli.ru/node/40 ,есть и другие ссылки в нете.Сохранилась одна из его книг.
Добавлено: [time]Wed Jun 5 13:54:37 2013[/time]
Добавлено: [time]Wed Jun 5 14:55:29 2013[/time]
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
|
|
sembat
|
В Гродно родился всемирно известный театральный художник и дизайнер Лев Бакст , «Гродненская правда» дает старт авторскому проекту «Возвращение имен». Раз в месяц на страницах «толстушки» мы будем рассказывать интересные факты из жизни деятелей культуры, чьи имена громко звучат во всем мире, но редко произносятся на малой родине – Гродненщине. Помощь читателей в открытии новых героев приветствуется! Звоните в редакцию по телефонам: 74-41-86, 8 (029) 788-77-37 или отправляйте электронные сообщения по адресу: antonova_avangard@mail.ru. В Гродно родился всемирно известный театральный художник, портретист, дизайнер, работавший в книжной графике и высокой моде, Лев БАКСТ. Колыбель Льва Точную дату появления на свет Лейба-Хаима Израилевича Розенберга (так значится имя Льва Бакста в документах) сегодня установить сложно. Одни источники утверждают, что это произошло в феврале, другие – в марте или апреле, третьи – в мае. Но все они едины в том, что будущий художник родился в 1866 году в Гродно. – Пока в архиве не удалось найти данных о месте жительства семьи Розенберг, – с сожалением отмечает гродненский краевед Александр Гостев. И высказывает предположение, что, как и многие евреи, родители именитого земляка могли проживать в районе современных улиц Советской или Замковой. А учитывая их небедное положение, и вовсе не далеко от Старого и Нового замков. К слову, достаток супругам Розенберг обеспечил дедушка Льва по маминой линии – гродненский коммерсант Бакстер, поставщик сукна для русской армии. Сначала он отдал дочь Басю пятнадцати лет от роду за знатока талчуда Израиля Розенберга. А чуть позже усыновил зятя и содержал всю его семью. «Квартира деда производила на Льва большое впечатление: так красиво, с таким вкусом она была убрана», – вспоминала на склоне лет племянница художника Мария Клячко. Правда, описывала она питерские апартаменты Бакстера. Когда внуку было шесть месяцев, дедушка переехал в Санкт-Петербург и перевез туда семью единственной дочери. При этом жену (бабушку Льва) с собой не взял. По семейным преданиям, она не захотела ехать, так как боялась железной дороги. От человечков до портретов Тягу к рисованию Левушка (так на протяжении всей жизни художника звали родные и близкие люди) проявил рано. Отец в меру сил противился. Как талмудист – не еврейское это дело «человечков малевать». И как коммерсант – занятие живописью считалось малоприбыльным. Случалось, даже краски выбрасывал. Но все же Израиль Розенберг был человеком толерантным и, чтобы удостовериться в таланте сына, привел его к скульптору Марку Антокольскому. Мэтр посмотрел работы Льва и настоятельно посоветовал учиться. Вот только Академию художеств юный Розенберг окончить не захотел: профессора в ней игнорировали новые течения в живописи, и после четырех курсов оставил учреждение. К тому времени отец умер, и Льву пришлось иллюстрированием детских книг обеспечивать жизнь не только себе, но и младшим сестрам Розалии, Софии, брату Исаю. Параллельно начинающий художник брал уроки живописи у Альберта Бенуа и в первый раз рискнул выставить свои работы в 1889 году под псевдонимом Бакст от девичьей фамилии матери Бакстер. Через несколько лет в поисках себя Лев Бакст отбыл в Париж. Шесть лет провел между французской столицей и Петербургом, пока в один из кратких наездов не познакомился с «Невскими пиквикианцами» – кружком, организованным Александром Бенуа. В него входили Константин Сомов, Дмитрий Философов, Сергей Дягилев. Очень скоро из «пиквикианцев» выросло знаменитое художественное объединение «Мир искусства», а вместе с ним и известность Бакста. Именно он придумал марку с орлом для журнала «Мир искусства», создал десятки графических иллюстраций. На первых выставках «Мира искусства» художник явил петербургскому свету и пейзажи парижского периода, портреты друзей – художников Бенуа и Сомова, поэта Андрея Белого. Обложка к журналу "Мир искусства", нарисованная Бакстом Портрет Любови Гриценко, жены художника Портрет Андрея Белого Шагал до Бакста дошагал В новый век Бакст входил уже признанным художником. Известность принесла выгодные предложения: князь Владимир пригласил давать уроки рисования своим детям, царь Николай II сделал заказ на картину «Встреча русских моряков». Потянулись к мастеру и юные дарования. В 1908 году, когда тот преподавал в петербургской школе Елены Званцевой, учиться у кумира-земляка приехал никому не известный Марк Шагал. Спустя много лет в автобиографической повести «Моя жизнь» он описал, как волновался в ожидании встречи: «Рекомендательное письмо к Баксту мне дал г-н Сэв. Призвав все свое мужество, я взял работы и понес к Баксту на Сергиевскую улицу. – Хозяин еще спит, – сказала неприступная служанка Бакста. В доме тишина. На стенах – изображения греческих богов, алтарный покров из синагоги. Все необычно. И, как когда-то я бормотал себе под нос в приемной у Пэна: «Меня зовут Марк, у меня слабый желудок и совсем нет денег, но, говорят, у меня есть талант», – так теперь шевелю губами в передней Бакста. Он еще спит, но скоро выйдет. У меня есть время подумать, что я ему скажу». Увидев работы Шагала, Бакст в восторг не пришел. – Вы не лишены дарования, но вы испорчены, – резюмировал он. Однако не только принял Марка в школу, а даже оплачивал его обучение. Учился Шагал недолго. Бакст не комментировал его работы и, разочаровавшись в себе, Марк забросил учебу. А когда вернулся в школу, художник готовился к поездке во Францию. Шагал хотел поехать вместе с учителем, но тот отклонил просьбу, дал ученику 100 рублей и посоветовал с пользой потратить их в России. Как бы там ни было, достигнув мировой известности, Шагал отдал должное Баксту: «Судьбу мою решила школа Бакста и Добужинского. Бакст повернул мою жизнь в другую сторону. Я вечно буду помнить этого человека», – написал Шагал в автобиографии. «Пряная» сценография В 1909 году Сергей Дягилев пригласил Бакста в качестве художественного оформителя «Русских сезонов» в Париже. Уже имевший сценографический опыт (костюм для миниатюры «Умирающий лебедь» блистательной Анны Павловой нарисовал Бакст), художник с головой уходит в работу. Первое, что было доверено ему, – оформление балета в постановке Михаила Фокина «Клеопатра». Современники вспоминали, что Бакст никогда не терзался муками творчества, и как только закончилось обсуждение, стал набрасывать план сцены: «На берегах будет стоять огромный храм. Колонны, знойный день, аромат Востока и огромное количество прекрасных женщин с изумительными телами». Готовя декорации к балету, художник тщательно изучил египетские барельефы. Не меньше внимания он уделил костюмам. Так, при первом появлении на сцене Клеопатра была облачена в покрывала, расписанные египетскими мотивами. Но они быстро спадали с героини, являя зрителям полуобнаженное худое тело Иды Рубинштейн (любимицы Бакста) в голубом парике. Эскиз костюма Жар-птицы Эскиз костюма к балету "Синий Бог". Вацлав Нижинский в балете "Синий Бог" «Клеопатра» имела огромный успех. Очередных «Русских сезонов» французы ждали и не разочаровались. Летом 1910 года Дягилев, Фокин и Бакст представили «Шахерезаду». Искусствовед Тугендхольд телеграфировал в Санкт-Петербург: «Париж очаровало пряное, сладострастное, яркое, как ткани Востока и самоцветные камни, раздушенное ароматами Востока творчество Бакста». Эскизы к постановке были выставлены в музее декоративных искусств в Лувре и в первый же день распроданы. О Баксте заговорили как о выдающемся колористе, коллеги-художники стали подражать ему. Более того, после «Шахерезады» искусство Бакста вышло за пределы театра. Модной стала мебель в восточном стиле, ковры, цветные подушки. Эскиз декораций к балету "Шахерезада" Мода с большой буквы Париж был подлинно пьян Бакстом. Великосветские красавицы, одурманенные Востоком, хотели одеваться по-новому и напрямую обращались к Баксту с просьбой о создании гардероба. Мечтали видеть его в числе модельеров и парижские модные дома. Художник не сразу решился связать жизнь с миром «от кутюр». Однако сомнения этического характера скоро отступили на второй план. «Слышала ли ты про Poiret-портного?» – спрашивал в письме Бакст у жены Любови Гриценко, дочери основателя Третьяковской галереи Павла Третьякова. – «На днях он мне предложил 12 тысяч франков за 12 рисунков модных туалетов». Современница Бакста в платье по его эскизу Модели шляпок от именитого земляка Художник всерьез занялся созданием моделей одежды, головных уборов и обуви. Заказы сыпались на Бакста как от француженок, так и от русских знатных особ. Великая княгиня Елена Владимировна (внучка Александра II), красавицы сестры Елена Олив и княгиня Наталья Горчакова выписывали туалеты по рисункам Бакста из престижных парижских домов моды «Пуаре» и «Уорт». В 1914 в Петербурге состоялось несколько балов, оформление которых доверили Баксту. Пожалуй, самым знаменитым стал бал цветных париков у графини Шуваловой, для которого из Ниццы был доставлен вагон цветов. Художник поставил условие светским львицам: их парики должны быть выдержаны в одном тоне с цветом платья. Самые смелые представительницы женского пола, без оглядки следовавшие тренду «а ля Бакст», нередко вызывали улыбку на устах окружающих. Впрочем, слыл большим «чудаком» и сам Лев Бакст. Ходил в желтых ботинках, галстуки в его гардеробе исчислялись сотнями. Слово «Мода» писал только с большой буквы и любил повторять, что покупка новой одежды сродни началу новой жизни. «Спящая красавица» и Ротшильды Покорив Францию, Лев Бакст обратил взор в сторону Англии. С 1912 года его выставки проходили в Лондоне в Обществе изящных искусств. Именно там летом 1913 года художник познакомился с представителем известной династии французских банкиров еврейского происхождения Джеймсом де Ротшильдом. Джеймс, возглавлявший парижский филиал банкирского дома, недавно женился, приобрел особняк в Лондоне и искал мастера, который бы расписал гостиную. Сюжетом для росписи Бакст выбрал сказку Шарля Перро «Спящая красавица». До этого Баксту дважды доводилось оформлять одноименный балет Петра Чайковского, но панно в доме Ротшильдов не перекликалось с декорациями и костюмами спектаклей. Художник подарил героям Перро лица семьи Ротшильдов. В роли Прекрасного принца выступил заказчик, его юная супруга Дороти отказалась позировать в образе принцессы Авроры и стала одной из фрейлин. Свое место в работе также заняли портреты отца, матери, брата, сестры Джеймса, его кузенов и кузин, родителей Дороти и даже ее собачки. Первая мировая война прервала работу. «Спящая красавица» была окончена лишь в 1922 году. К этому времени Бакст успел снискать известность в Америке и Канаде. Читал там лекции о моде и костюме, тенденциях в развитии стиля одежды. Открытие материи В последний раз модное сообщество Лев Бакст всколыхнул в январе… 2013 года. В московской галерее «Наши художники» с успехом прошла выставка «Лев Бакст: открытие материи». Как оказалось, художник рисовал эскизы для тканей по заказу американского промышленника Артура Селлинга. Но делал это незадолго до смерти в 1924 году. После нее образцы остались у адвоката художника, хранились в фондах института-колледжа изящных и прикладных искусств Мэриленда, чтобы по истечении почти девяти десятков лет дать толчок новой волне «бакстомании». На московской выставке «Лев Бакст: открытие материи» Хотя, справедливости ради, стоит сказать, что разговоры вокруг имени Льва Бакста то затухали, то разгорались с новой силой, но не замолкали никогда. Так, в 2008 году Константиновский фонд за 16 миллионов долларов купил собрание князя Лобанова-Ростовского, среди которого были и «лучшие в мире Баксты». Кстати, совсем недешево стоит и «единичный» Бакст. Если в начале девяностых его небольшие театральные эскизы – акварель и гуашь на бумаге – «уходили» максимум за 60 тысяч долларов, то в конце 2010-х продавались уже в 5–10 раз дороже. Так, эскиз костюма «Голубое Эхо» был выставлен на антикварном рынке за 700 тысяч долларов. Но даже не эта цифра потрясает. В 2006 году российское издательство выпустило суперэксклюзивное издание «Лев Бакст. Художественное наследие». Переплет альбома был обтянут натуральной кожей, инкрустирован серебряными каплями и стоил 428 (!) тысяч российских рублей. Суперэксклюзивное издание «Лев Бакст. Художественное наследие» Готовя публикацию, я ни в одном источнике не встретила воспоминаний Бакста о Гродно. Впрочем, город платит ему тем же. Из многочисленных работ мастера только одна – картина «Супруги» – экспонировалась на малой родине. Это было в 1989 году… Анна АНТОНОВА |
|
|
|
|
Записан
|
Куплю старые фотографии с видами Гродно, из личных архивов и семейных альбомов.
|
|
|
|
Jendrus
|
ШАПИ́РО Константин Абба (Ашер бен Элияху; 1839, Гродно, – 1900, Петербург), еврейский поэт, фотопортретист. Писал на иврите. Потомок видных раввинов, сын торговца. Шапиро рано увлекся литературой Хаскалы и познакомился с маскилим. Желая вернуть сына в русло ортодоксальной традиции, отец женил его в возрасте 15 лет, однако Шапиро демонстративно шел против воли отца и после очередного конфликта уехал в Белосток, где несколько месяцев жил, давая уроки иврита. Вернувшись в Гродно, учился ремеслу фотографа. Из-за травли, которой его подвергали родственники, перебрался в Вену. В Вене Шапиро оформил развод с женой. Спустя несколько месяцев прибыл в Петербург, не имея права на жительство в столице. Несколько лет жил случайными заработками, чистил снег, убирал улицы, бродяжничал. Шапиро заболел тифом, и русская девушка-швея заботилась о нем; Шапиро женился на ней, для чего крестился. В середине 1880-х гг. Шапиро устроился на работу в фотоателье в Петербурге, вскоре открыл собственную студию. Впоследствии Шапиро получил должность фотографа Академии художеств; у него делали фотопортреты члены царской семьи, высокопоставленные особы, видные литераторы (в том числе Л. Толстой), богатые евреи. Шапиро разбогател и приобрел известность (см. Фотоискусство). Неприятие «косности» еврейства сочеталось у Шапиро с глубоким чувством вины за переход в христианство (в быту Шапиро строго придерживался еврейского образа жизни). После погромов 1881–82 гг. Шапиро начал сочувствовать палестинофильству (см. Ховевей Цион) и мечтал уехать в Эрец-Исраэль. В Петербурге Шапиро тесно общался с деятелями еврейской культуры, в том числе с И. Л. Гордоном, публицистом А. Ш. Фридбергом (1838–1902) и другими. Шапиро много жертвовал на организации Ховевей Цион, на бедных еврейских студентов, издания на иврите, в том числе газету «Ха-Иом» И. Л. Кантора. По завещанию Шапиро несколько десятков тысяч рублей отошли Одесскому комитету, а его личная библиотека — И. Хазановичу для последующей пересылки в Иерусалим (ныне хранится в Еврейской национальной и университетской библиотеке). Первое опубликованное стихотворение Шапиро «Эл мешоререй бат-‘амми» («К поэтам моего народа», 1879) призывает поэтов разбудить спящий народ «железным стихом» и отражает типичные для его творчества раннего периода надежды на просвещение евреев как на единственную возможность избавиться от изоляции и преследований. В стихотворении «Ха-мешорер ха-‘иври» («Ивритский поэт», 1898) Шапиро сетует на равнодушие народа к слову еврейского поэта и воспевает чуткое к поэзии сердце женщины, которая, однако, не может понять иврита. Гимн еврейской женщине характерен для ряда стихов Шапиро, в том числе «Коах лев ишша иврия» («Сила души еврейской женщины», 1899). Духом национального романтизма проникнуты поэмы «Хезионот бат-‘амми. I» («Видения моего народа», 1884) и «Хезионот бат-‘амми. II» (1896), где впервые в поэзии на иврите сюжеты Аггады сочетаются с лирическими воспоминаниями автора о детстве в черте оседлости (прием, развитый впоследствии С. Фругом в произведениях на русском языке). Шапиро мечтает о возвращении в Эрец-Исраэль. В стихотворении «Биркат нерот» («Благословение субботних свечей», СПб., 1886) поэт воспевает еврейский обряд, а в «Ве-никдаш ба-эш» («Посвящение огнем», 1887) — историческое прошлое евреев. Поэтический цикл «Ширей Иешурун» («Стихи во Израиле», 1887) посвящен бедствиям гонимого народа, сатирическая псевдобиблейская поэма «Сдом» («Содом», 1899) — делу Дрейфуса. Шапиро, которого болезненно волновали вопросы национальной принадлежности, опубликовал эссе «Тургенев ве-сиппуро “Ха-иехуди”» («Тургенев и его рассказ “Жид”», 1883), защищая русского писателя от обвинений в предвзятом отношении к евреям. Он также принял участие в развернувшейся после погромов дискуссии о том, куда предпочтительнее уезжать еврею из России — в Эрец-Исраэль или в Америку. Серия статей Мордехая бен Хиллела Хакохена в № 39–65 «Ха-Мелиц» за 1885 г., где, в числе прочего, автор упрекал И. Л. Гордона в отсутствии национальных устремлений, побудила Шапиро вступиться за поэта. В памфлете «Лифней ха-паргод» («Перед завесой», «Ха-Мелиц», № 67, 1885; отдельной брошюрой — СПб., 1886) Шапиро обвинил Хакохена в непонимании как поэзии, так и сути еврейского национализма. Памфлет был написан крайне резко и настроил общественное мнение против Шапиро. Следующая статья того же автора спровоцировала второй язвительный памфлет Шапиро «Шевет ле-гав ксилим» («Палка для глупых», СПб., 1885), который «Ха-Мелиц» отказалась печатать. Изданный на средства Шапиро памфлет по его настоянию был разослан подписчикам журнала, и многие из них не возобновили подписку на 1886 г. Шапиро обвинил Ховевей Цион в нечестном распоряжении деньгами. После острой дискуссии в прессе за Шапиро закрепилась репутация неразборчивого в средствах пасквилянта. Большая часть стихов Шапиро была собрана после смерти поэта Я. Фихманом в книге «Ширим нивхарим» («Избранные стихи», Варшава, 1911)
Добавлено: 21 Июнь 2013, 15:48:46
« Лейб-фотограф русской литературы». о нем жеКонстантин Александрович Шапиро родился в 1840 году в городе Гродно в бедной еврейской семье. Детство и юность прошли в тяжелых материальных условиях. С детства мальчик тянулся к образованию, любил сам сочинять стихи и рисовать. Достигнув юношеского возраста, покинул дом и отправился странствовать по свету пешком. В 1868 году судьба привела его в Вену, которая в то время была «родиной» многих новшеств в фотографии. Здесь в Вене Константин Шапиро овладел самыми передовыми навыками фотографического дела. В конце 1868 — начале 1869 года Шапиро появился в Петербурге с надеждой открыть собственное фотографическое заведение. Законы и порядки в России того времени были таковы, что юноше еврейской национальности было невозможно открыть собственное дело: ему пришлось принять православие, после чего ему разрешили открыть фотоателье на Невском проспекте. Венские уроки не пропали даром: «Светопись и Живопись К. Шапиро» была отмечена почетным дипломом на Всероссийской Мануфактурной выставке 1870 года в Петербурге за фотографические портреты. Это была первая выставка фотографа. К 1879 году у Константина Шапиро снялась почти вся интеллигенция Петербурга и Москвы, и ему пришла идея (по подобию А. Э. Мюнстера, который издал литографированную галерею деятелей России в 1860 –х годах) выпустить фотографическую галерею. Газета «Московские ведомости» 13 января и 2-го февраля 1880 года писала: «Портретная галерея Русских литераторов, ученых и артистов, изданная фотографом Шапиро (Спб., Невский проспект№30)». Первый выпуск заключает в себе снятые с натуры, in folio, портреты И.А.Гончарова, Ф.М.Достоевского. Н.А.Некрасова, М.Е.Салтыкова (Щедрин) и И.С.Тургенева. Каждый портрет окружен художественно исполненной рамкой, оригиналом для которой послужил бордюр с хранящейся в Императорской Публичной библиотеке челобитной царю Алексею Михайловичу. К каждому портрету приложен лист с краткой биографией на русском и французском языках. Продается в фотографии Шапиро и в Москве у Мамонтова, Готье, Пушкарева (книжный магазин «Свет и Тени»), Глазунова, Аванцо и др. известных книгопродавцев… «Фотографии эти были гораздо больше так называемого кабинетного формата». На протяжении многих лет фотоателье Шапиро находилось на Невском проспекте дом №30. В конце 1881 — в начале 1882 года ателье переместилось в дом №32 по Невскому Проспекту (в дом Римско — Католической церкви). И в это же время на обороте бланка вместе с новым адресом появляется запись “Фотограф Императорской Академии Художеств”. На Всероссийской Художественно — Промышленной выставке 1882 года в Москве К. А. Шапиро выступил с развернутой экспозицией “Портретной галереи”. Вот что о нем писал обозреватель Лев Владимиров 1 июля 1882 года в газете “Московские ведомости”: “ Петербургский фотограф К. А. Шапиро, предпринявший издание “Портретной галереи” русских литераторов, ученых и артистов, в настоящее время поместил на Выставке во второй группе образцы портретов, входящих в состав указанной “П. г.”. Мысль г. Шапиро, несомненно, прекрасная, и нельзя не пожелать дальнейшего успеха его предприятию. Каждый выпуск галереи содержит пять портретов … Г. Шапиро приступает в настоящее время к другому более дешевому Народному изданию портретов литераторов и ученых, под названием “Русского Пантеона”, в котором будут помещаться фотографические портреты как современных, так и умерших уже известных деятелей наших на поприще литературы и искусства. Для Пантеона уже заготовлено 138 портретов” За свои работы на Художественно- Промышленной выставке 1882 года в Москве Шапиро получил бронзовую медаль. За издание дешевого Народного Пантеона Шапиро был удостоен большой серебряной медали ( высочайшей почетной награды за полезный труд) от Императора Александра 111 в 1883 году. В 1884 году на обороте бланков фотографа появилось сообщение, что он был участником выставки в Мадриде. Современники оценили творчество фотографа — художника. Уже в 1884 году в альбоме “Наши знакомые. Фельетонный словарь современников.1000 характеристик” Вл. Михневича одна из страниц (248) была посвящена фотографу: “Шапиро, известный петербургский фотограф, сколько искусный, столько и предприимчивый, — совершил нечто более сверхъестественное, чем библейский Ной. Ной собрал с помощью Божьей в своем ковчеге всех чистых и нечистых тварей. то удивительно, но г. Шапиро, собрав воедино в своей портретной “галерее” всех российских писателей, столь разрозненных всяческою враждою, дал пример несравненно удивительнейший. Вообще, г. Шапиро по праву может титуловаться лейб–фотографом русской литературы и русского искусства.Увековечивает он не только самих деятелей этих профессий, но и их творения, как это показал его замечательный опыт изображения гоголевского Поприщина в исполнении Андреева — Бурлака”. Предприимчивый фотограф украшал свою витрину портретами известных и популярных людей. В его ателье неоднократно снимался А. П. Чехов со своими друзьями — писателями и актерами. Брат писателя Александр Павлович Чехов, живший в Петербурге, увидев выставленный в витрине фотографа портрет Антона Павловича, раздраженно писал ему: “Шапиро выставил твой портрет. Публика любуется и находит гениальные черты и в глазах, и в носу, и в складках губ и проч. Прислушался раз к восторгам барынь, взвизгивавших у витрины, возмутился, плюнул и ушел…Всякая медаль имеет оборотную сторону: не всегда приятно быть и популярным человеком” (26 апреля 1889 года). В 1896 году — на углу Большой Морской и Невского проспекта №13/12.Однажды в фотографии Шапиро был пожар, где погибло много работ и огромное количество негативов. Это страшное событие нашло отражение в письмах современников. Так известный юрист Анатолий Федорович Кони сообщал А.П.Чехову 24 ноября 1900 года из Петербурга: “Как нарочно — у меня осталась лишь одна карточка (А.П.Коломнина, зятя А.С.Суворина — Т.Ш.), негатив которой погиб при пожаре фотографии Шапиро”. Умер Константин Александрович Шапиро в Петербурге в 1900 году. О поэтическом наследии К.А.Шапиро подробно написано в еврейской энциклопедии. Фотографическое наследие художника очень богатое и исторически ценное.
|
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Ali G
|
Нужна помощь. Живу на ул. Феликса Ружанского - соратника Калиновского и Врублевского в Гродно. Но в документах везде пишется Рожанский-как по-польски. По-польски мало ли как пишется,читается то Ружанский от слова " ружа", а не от "рожа"  Так давайте посмотрим как по-польски пишутся Ружаны и переименуем их в Рожаны  подскажите как решить вопрос. |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
sembat
|
Просто инфа. Просмотрел Памятные книжки Гродненской Губернии. Фамилия Рожанский встречается, а Ружанский - нет.
Да и поисковик выдают инфу только на Рожанский.
|
|
|
|
|
Записан
|
Куплю старые фотографии с видами Гродно, из личных архивов и семейных альбомов.
|
|
|
|
Ali G
|
Podobne zadanie, co wydawcy „Hutarki”, stawiał sobie zespół redakcyjny kolejnego białoruskiego pisma pt. „Mużyckaja Prauda”: K. Kalinowski, W. Wróblewski, Feliks Różański i Stanisław Songin Если Рожанский,тогда и Вроблевский |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
sembat
|
Эли́за Оже́шко (Элиза Ожешкова, Элиза Оржешко, польск. Eliza Orzeszkowa, белор. Эліза Ажэшка (устар. Эліза Арэшчыха)
Как правильно?
Не грузись, как есть, так есть. У Россиян до сих пор есть Белоруссия, хотя такой страны нет уже более 20 лет.
|
|
|
|
|
Записан
|
Куплю старые фотографии с видами Гродно, из личных архивов и семейных альбомов.
|
|
|
|
Ali G
|
Если через 100 лет после смерти улицу называют именем человека,то это значит что хотят проявить к нему уважение.Уважение-это хотя бы не коверкать фамилию на неблагозвучную (потому что недалекий расиянин-писарь транскрипцию сделал ) |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
sembat
|
Так у нас в Гродно, к сожалению, это не единичный случай. Но лично я не считаю это такой уж большой проблемой.
Украинцы как-то подняли проблему, что надо говорить не "Поедем на Украину отдыхать", а "Поедем в Украину отдыхать". И что. Да на ТВ и СМИ начали употреблять второй вариант, а простые люди как говорили, так и говорят так, как им привычней и удобней. И им плевать на правильность.
Так что вопрос закрыт. На форуме ты всё равно ничего не решишь. Садись за комп, пиши письма в соответствующие инстанции, газеты и т.п. Только тогда будешь видеть результаты.
|
|
|
|
|
Записан
|
Куплю старые фотографии с видами Гродно, из личных архивов и семейных альбомов.
|
|
|
|
Ali G
|
Так что вопрос закрыт. На форуме ты всё равно ничего не решишь. Садись за комп, пиши письма в соответствующие инстанции, газеты и т.п. Только тогда будешь видеть результаты. Если знаешь инстанции-напиши. Не знаешь-так и ответь. |
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
Jendrus
|
Акуліцкі Леапольд // Okulicki Leopold (12.11.1898, Братуціцы – 24.12.1946, Масква)
Вайсковы. Брыгадны генерал. Сын Блажея ды Анны з Корціл. Наведваў гімназію ў Бохні. З 1913 г. у стралецкім саюзе. Служыў у польскіх легіенах (1915), сябра польскай вайсковай арганізацыі ў Кракаве (1918). Удзельнік польска-украінскай, польска-савецкай войнаў. Скончыў вышэйшую вайсковую школу (1925). Служыў пры ДОК ІІІ у Гродна: кіраўнік сектара мабілізацыі, выконваючы абавязкі кіраўніка глаўнага аддзела штаба, кіраўнік акружнога ўпраўлення фізічнага выхавання ды вайсковай падрыхтоўкі (1.11.1925-4.1930). Віца-старшыня праўлення грэбного клуба «Гродна» (1928). Пасля – у 75-м палку, цэнтры абучэння пяхоты, глаўным штабе. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў польскага падполля ў гады Другой Сусветнай вайны. Апошні галоўны камендант АК. Арыштаваны ворганамі НКУС і вывезены ў Маскву (1945). Загінуў на Лубянцы
На фота ен у службовым Шеўрале. Да яго дададзен допіс:
Mojemu chłopcu, solidnemu pracownikowi i mistrzowi od kierownicy znanego w Grodnie ''Chevroleta''.
Grodno, dn.11. VII. 30
|
|
|
|
Записан
|
|
|
|
|
: 1 2 4 5 ... 8 Далее» Все Вниз